İyonlar, Urartular, Frigler, Hititler ve Lidyalılar hakkında bilgi verir misiniz? - Sayfa 5

Urartular çok tanrılı

İzmir ile Büyük Menderes ırmaklarının bulunduğu bölgeye yerleşmişlerdir. Polis adı verilen şehir devletleri şeklinde yaşamışlardır. En önemlileri İzmir, Foça, Efes, Milet’dir. Bu şehir devletleri; aralarında ticari rekabet bulunması ve hürriyetlerine düşkün olmaları nedeniyle siyasi birlik oluşturamamışlar ancak dini inanışlarının ortak olması sebebiyle kültür birliği sağlamışlardır.

NOT:BU İYONLAR HAKKINDA KISA BİR BİLGİDİR !!

1- Hititler: Başkenti Hattuşa’dır (Hattuşaş). Hattuşa bugün ilimiz olan Çorum sınırları içinde yer alır.

-Kral aynı zamanda baş rahip,baş komutan ve baş yargıçtı.

-Hitit kanunları gelişmiş ve insancıldı. Ölüm cezası çok azdı.Tazminat yaygındı.

-Kabartmacılıkta ileri gittiler.(İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları)

- Hitit krallarının yanında “Tavanna” denilen kraliçelerde yönetimde söz sahibi idi. Buda Hitilerde kadına önem verildiğini gösterir.

-Hititlerin devlet işlerinin görüşüldüğü meclise “Pankuş” adı verilirdi. Pankuş kral ve kraliçeyi yargılayabilirdi. Bu da kralın yetkilerinin sınırsız olmadığını gösterir.

-Hititliler çivi yazısı ve Mısırlıların kullandığı Hiyeroglif(resim yazısı) yazısını kullandı.(Yazıyı Asurlu tüccarlardan öğrendiler)

- Hititliler “Anal” adı verilen yıllıkları yazdılar. Bu Analları tanrıya hesap vermek için yazıyorlardı. Bu nedenle yalan yazmadıkları için Anallar ilk gerçek tarih yazıcılığı sayılmaktadır.

-Dünyanın ilk yazılı antlaşması olan “Kadeş Antlaşması” Hitiler ile Mısırlılar arasında yapıldı.(MÖ 1280)

- Hititler at yetiştiriciliği yaptı. Küçük ve büyükbaş hayvancılık yaptılar. Maden işlemeciliği yaptılar.

-Dinleri çok tanrılı idi.

-Savaş arabaları savaşlarda büyük üstünlük sağlardı. Frigler tarafından yıkıldılar.

2- Frigler: -Başkenti Gordion şehridir. Bugün Ankara’nın ilçesi olan Polatlıdadır.

- Frigler tarıma büyük önem verdiler. En önemli geçim kaynakları tarımdı. Bu nedenle saban kırana ölüm cezasına kadar ceza veriyorlardı. Bunun nedeni Geçimin tarıma dayalı olması. Dinleri çok tanrılı idi. En büyük tanrıları bereket tanrıçası Kibele idi.(*Bu durum ekonomik uğraşıların hukuki ve dini yapıyı şekillendirdiğini gösterir.

- Çivi yazısı kullandılar.

- Kral Midas ünlü bir kralıdır. Tarihte eşek kulaklı Midas olarak yerini almıştır.

- Friglerin dokuduğu kilimlere “Tapates” adı verilirdi.

- Hayvanların konuşturulduğu “fabl” hikayeleri yazmışlardır.

-Krallarını ve soyluları Tümülüs denen mezarlara gömmüşlerdir.

-Bu devleti Kimmerler yıkmıştır.

3- Lidyalılar:- Başkentleri “Sard” şehridir. Bugün Manisa’nın Salihli ilçesindedir.

- Lidyalıların en önemli özelliği parayı bulmalarıdır.(Ticaretle uğraştıkları için)Paranın bulunmasıyla ticaret gelişmiş ve hızlanmıştır.

- Ticaret yapmak için “Kral Yolu” adı verilen ticaret yolunu kurdular.

- Süs eşyası ve parfüm ticareti yaptılar.

- Çivi yazısı kullandılar.

-Orduları paralı askerlerden oluştuğu için fazla uzun ömürlü olmadılar.

4- İyonlar:- İyonlar şehir devletleri halinde yaşadığı için belli bir başkentleri yoktur. Efes, Milet, Foça, İzmir önemli şehirleri idi.

- İyonyalılar özgür düşünceye ve bilime önem vermişler. Bu nedenle bir çok bilim adamı yetiştirmiştir.

-Tıpta Hipokrat, tarihte Herodot, felsefe'de Diyojen, matematikte Pisagor, Thales gibi bilim adamları yetişmiştir.

- Deniz ticareti yapmışlar ve başka ülkelere koloniler kurmuşlardır. Yerleştikleri kolonileri sahiplenmişlerdir.

* Koloni: Bir devletin kendi ülkesinin sınırları dışında egemenlik kurarak yönettiği ekonomik veya siyasal çıkarlar sağladığı ülke, sömürülen ülke.

- İyonyalılar Fenike alfabesini kullanmışlardır.

- Bugünkü Avrupa uygarlığının temelinin oluşmasını sağlamışlardır.

-Tanrıları insan şeklindeydi.

5- Urartular: Başkenti Tuşpa’dır. Bugün Van ili sınırları içinde yer alır.

- Taş ve maden işlemeciliğinde gelişmişlerdir.

- Tarımı geliştirmek için barajlar, göletler kurdular. Su kanalları açarak sulama yapmışlardır.

-Çivi yazısı kullanmışlardır.

- Oda şeklinde kaya mezarları yapmışlardır. Ölümden sonra yaşama inandıkları için mezarlarına insanların günlük kullandığı eşyaları konmuştur. Dinleri çok tanrılı idi(Hititlerden etkilenme)



MEZOPOTAMYA

1-Sümerler: Mezopotamya (Fırat-Dicle arası) uygarlığını başlattılar. Şehir devletleri halinde yaşadılar. Bu şehirleri Ensi veya Patesi denilen rahip krallar yönetiyordu.

- Kral aynı zamanda baş rahip, baş komutan ve baş yargıçtı. Kraldan sonra en yetkili kişi kraliçedir.

-Zengin oldukları için orduya önem verdiler.

-İnançlarından dolayı matematik, astronomi ve geometri ile ilgilenmişlerdir.

-Düzenli bir sulama sistemi yapmışlar tarıma önem vermişlerdir

-İlk yazıyı ve tekerleği buldular.

-Evlerini kil tuğlalardan yaptılar.(Orman olmadığından)

-Tufan ve Gılgamış destanları meşhurdur.

-Dinleri çok tanrılı idi. Tapınaklarına Ziggurat denirdi.

-Urgakina ilk kanunları yapmıştır.

2-Asurlar: Yukarı Mezopotamya’da kurulmuştur. Başkentleri Ninova’dır. Ticaretle uğraşmışlar, Sümerlerden öğrendikleri yazıyı Anadolu’ya getirmişler ve Anadolu’da tarih çağlarını başlatmışlardır. İlk kütüphaneyi ve arşivi yaptılar. Dinleri çok tanrılı idi. Geliştirdikleri ağırlık ve uzunluk ölçülerini daha sonra Yunanlılar ve Romalılar kullanmışlardır.

3-Babiller: Mezopotamya’da kurulmuştur. En tanınmış hükümdarı Hammurabi’dir. Çok sert kanunlar yapmıştır.

-Dinleri çok tanrılı idi. Tapınaklarına Ziggurat denirdi.

-Astronomi ile ilgilenmişler, güneş ve ay tutulmalarını kaydetmişlerdir. Sümerlerden etkilenmişler, bir çok alanda onları geçmişlerdir.

-Babilin asma bahçeleri meşhurdur.

URARTULAR (M.Ö 9. YÜZYIL - M.Ö 6 YÜZYIL)

Doğu Anadolu'da etkinlik göstermişlerdir.Merkezleri Van, ilk hükümdarları Sardur'dur.
Maden işlemeciliği,hayvancılık,dokumacılık,kale,sur ve su kanalı yapımı gibi alanlarda ileri gitmişlerdir.
Hititler gibi Çivi ve Hiyeroglif yazısını birlikte kullanmışlardır.
Diğer Anadolu kavimleri gibi çok tanrılı dinlere ve ahirete inanmışlardır.
İskitler tarafından zayıflatılmış, Medler tarafından da yıkılmıştır.

FRİGLER (M.Ö 1200 - M.Ö 676)

Sakarya Havzası'nda yasayan bu uygarlığın merkezi Gordion(Polatlı)dur.
Uygarlığın kurucusu Kral Gordios, en ünlü yöneticileri Kral Midas'tır.
En çok tarımla uğraşmışlar, hukuk kuralları ve dini inançları tarıma bağlı olarak gelişmiştir. Frig yasalarında kasten öküz öldürmenin ve sabah kırmanın cezası ölümdür.
En önemli tanrıları bereket tanrıçası olan Kibele'dir
Kaya mimarisi başta olmak üzere altın, gümüş işlemeciliği, seramikçilik, hayvancılık gibi alanlarda ileri gitmişlerdir.
Dokumacılıkta ileri giderek dünyaca ünlü "Tapetes" adlı kilim ve halıları dokumuşlar ve "Fibula" dedikleri çengelli iğneyi icat edip kullanmışlardır.
Yunanlara kaya mimarisi öğretmişlerdir.
Kimmerler tarafından yıkılmışlardır.

HİTİTLER (ETİLER) (M.Ö 2000 - M.Ö 676)

Anadolu'da merkezi yönetimi kuran ilk kavimdir.
Pankuş adı verilen meclisleri vardır.
Anal denilen yıllıkları hazırlayarak ilk tarafsız tarih yazıcılığını başlatmışlardır.
Orta Anadolu'da etkinlik gösteren Hititlerin ülkesi " Bin Tanrı İli" olarak da isimlendirilmektedir.
Merkezleri Hattuşaş (Boğazköy), en ünlü kralları Labarnaş'tır.
Yazılıkaya ve İvriz kabartmaları önemli eserleridir.
Halk yönetenler ve yöneticiler diye iki sınıfa ayrılmışsa da belirgin bir sınıf farkı görülmemiştir.
Urartular gibi Çivi ve Hiyerglif Yazısı'nı birlikte kullanmışlardır.
Mısırlılarla Kadeş Antlaşması'nı imzalamışlardır.
M.Ö 7.yüzyılda Asurlular tarafından yıkılmıştır.

LİDYALILAR (M.Ö 687 - M.Ö 546)

Bügunkü Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında yaşamışlardır. Merkezleri Sard'dır.
Kral Yolu'nu açmışlardır.
Parayı bularak takas usulüne son vermişlerdir.
Çok tanrılı dinlere inanmışlardır. Daha çok Yunan tanrılaına tapmışlardır.
Kara ve deniz ticaretinde oldukça ileri gitmişlerdir
Bankacılık, tefecilik ve serbest piyasa ekonomisini başlatmışlardır.
Ordularını paralı askerlerden oluşturdukları için saha erken (Perslerce) y

Kaynak: İyonlar, Urartular, Frigler, Hititler ve Lidyalılar hakkında bilgi verir misiniz?

İyonlar kaç yılında yıkıldı

M.Ö 1200 yıllarında Yunanistandan göç ederek Ege kıyılarına yerleşen Akalar tarafından kuruldu.
Akalar Ege kıyılarında 12 ayrı şehir kurmuşlar ve şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
En önemli İyon şehirleri İzmir Efes Milet Foçadır.
Her şehrin başında ayrı bir kral bulunuyordu.Bundan dolayı hiçbir zaman güçlü bir krallık kuramamışlar ve ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamışlardır.Siyasi birlik yoktur.
İyonyalılar denizcilikte ileri gitmişlerdir.Ancak zamanla LidyalılarınPerslerin ve Romalıların egemenliğine girerek kaybolmuşlardır.

aynen

Frigler (MÖ 750 - MÖ 300), MÖ 1200'lerde Trakya ve Boğazlar üzerinden Anadolu'ya gelen ancak MÖ 750'lerde ortaya çıkan topluluk. Anadolu’ya göç eden Balkan kökenli boylardan olup siyasi bir topluluk olarak ilk defa MÖ 750’den sonra ortaya çıkmışlardır. Midas döneminde ise (MÖ 725-695/675) bütün Orta ve Güneydoğu Anadolu’ya egemen, güçlü bir krallık düzeyine ulaşmışlardır. Anadolu'ya yerleşmeye başladıkları dönem (MÖ 1200 dolayları), Bronz Çağı Çöküşü'nün yaşandığı dönemdir. Bu bağlamda Anadolu'ya yerleşmeleri, söz konusu çöküşün nedenlerinden biri olarak öne sürülmektedir.


Asur İmparatorluğu, aslen Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan Asur (Aššur) Şarkat Kalesi kenti ve çevresinde yaşayan bir Sami toplulukken özellikle MÖ 2000 sonrası doğu-batı arası küresel ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ülkelerini bir imparatorluğa dönüştürmüş eskiçağ halkı. Başkentleri Ninova'dır.

Asur (Aššur) İmparatorluğu'nun en geniş devrindeki hudutları.


İlkçağda, Ortadoğu'nun en büyük imparatorluklarından biri olmuştur. MÖ 2. binyıl'ın başından itibaren özellikle Anadolu'da koloniler kurmuş, Anadolu'ya yazıyı taşımışlardır. Asur ülkesi, önceleri Babil'e, MÖ 2. binyılın büyük bölümü boyunca Mitannilere bağımlı kalsalar da MÖ 14. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanmış ve Fırat'a kadar topraklarını genişleterek buralara yerleşmişlerdir. Daha sonra Mezopotamya'da, Anadolu'nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye'nin kuzeyinde büyük güç kazanmışlardır .

Asur kanatlı boğa rölyefi.


Fakat I. Tukulti-Ninurta'nın ölümünden (MÖ 1208) sonra gerileme dönemine girdi. MÖ 11. yüzyılda I. Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de düşmanları, yarı göçebe Aramilerin akınlarıyla yıprandı. MÖ 9. yüzyılda Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar; MÖ 8. yüzyılın ortasından MÖ 7. yüzyılın sonuna değin III. Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglath-Pileser), II. Šarru-Kinu (II. Şarrum-Ken, II. Sargon) ve Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib) gibi güçlü kralların önderliğinde Basra Körfezinden Mısır'a kadar uzanan toprakları egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular.
Son büyük Asur kralı, Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanipal)'di. Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanipal) (Aššurbanapal, Ailein Halefi - Son Büyük Asur Kralı), Elam'ı ele geçerek buranın halkını yok etmiştir.
Bu dönemde sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın son yılları ve MÖ 627'deki ölümünü izleyen dönemin olayları karanlıkta kalmıştır. Asur Krallığı MÖ 612-609'da Keldaniler'in saldırılarıyla yıkıldı.
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihi kayıtlardan silinir. Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları bilinmmekle birlikte kayıtlarda yeralmasa da eski imparatorluk topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde eriyip gittikleri aşikardır.
Zalimlikleri ve savaştaki atılganlıklarıyla tanınan Asurlular, anıtsal yapılar da bıraktılar. Ninova, Asur, Kalah (Nimrud), Dur Şarrukin (Horsâbad) ve başka yerlerde bulunan kalıntılar, Asurların mimarîdeki ustalığını göstermektedir. MÖ 612'de Babil kuvvetleri tarafından Asur Devleti'ne son verilmiştir.

Urartular (Urartuca: Biainili), Başkenti Tuşpa (Van) idi. Urartu Devleti en güçlü döneminde (MÖ 8.-7. yüzyıl), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi.