Tür içi ve türler arası çeşitlilik nedir?

tür içi ve türler arası çeşitlilik nedir

klim değişiminin canlılık üzerinde etkisini tahmin eden çalışmalar bugüne kadar tür sayısında değişime odaklanmıştı. Tür içinde çeşitliliğe bakan çalışmalarda ise klasik morfolojik (canlıların dış görünüşlerine dayalı) yöntemler kullanılagelmişti. Yani biyoçeşitlilikte değişim, morfolojileri, yani vücut şekilleri itibarıyla ayırdedilebilen canlı gruplarının sayısındaki değişime indirgenmişti. Nitekim dünyadaki tür sayısını ve bunun değişimini kestirmek yeterince zorken, tür içi çeşitliliği ölçmek başlı başına bir sorun.

Nature Climate Change dergisinde geçen hafta yayınlanan bir makalede ise araştırmacılar, yalnızca dış görünüşe bakmanın yanıltıcı olabileceği fikrinden yola çıktılar. Ekip, küresel ısınmanın tür içindeki genetik çeşitlilik üzerine etkilerini, belli bir canlı grubunu model olarak kullanarak ve doğrudan moleküler genetik yöntemlerden yararlanarak inceledi.

Dış görünüş aldatıcı olabilir
Frankfurt’taki Biyo-çeşitlilik ve İklim Araştırmaları Merkezi’nden (BiK-F) araştırmacılar, Orta ve Kuzey Avrupa’nın dağlık bölgelerinde yaşayan dokuz su böceği türünü mercek altına aldılar. Bu canlıların bölgesel dağılımları ve tür içi çeşitlilikleri geçmiş detaylı çalışmalar sayesinde bilinmekteydi. Dahası bu türler içinde evrimsel (genetik) olarak farklılaşmış, ama dış görünüşleri çok benzer soylar, nam-ı diğer “gizli türler”, yakından tanınıyordu.

Yürütülen DNA çözümlemesi ve modellemeler sonucu araştırmacılar, iklim değişiminin hem tür sayısında hem de tür içi çeşitlilikte nasıl değişimlere yol açacağını tahmin ettiler. Bu sonuçlara göre küresel ısınma, Hükümetlerarası İklim Değişimi Panel’i (IPCC) tarafından öngörülen ölçüde gerçekleşirse, söz konusu böcekler 2080 yılı itibariyle İskandinavya ve Alp Dağları gibi bir dizi dar alana sıkışacak. Avrupa’daki sıcaklık yalnızca 2 derece fark ederse, incelenen türlerden 8’i en azından bazı bölgelerde yaşamaya devam edecek; sıcaklık 4 derece arttığı takdirdeyse 2080 yılında 9 türden yalnızca 6’sı bazı bölgelerde hayatta kalabilecek.

Ancak yerel popülasyonların soyunun tükenmesiyle, tür içi genetik çeşitlilik tür sayısının azalmasından çok daha ciddi seviyede etkilenecek. En kötümser öngörülere göre ise 2080 yılı itibariyle bu canlılarda genetik çeşitliliğin yüzde 84’ü ortadan kaybolacak. En iyi durumda ise genetik çeşitliliğin üçte ikisi yok olacak.

Araştırmacılar, bu çalışmada incelenen su böceklerinin Orta Avrupa’nın dağlık bölgelerinde yaşayan birçok canlı için örnek olabileceğini de belirttiler.

Tür içi çeşitlilik niye önemli?
Araştırmacı ekipten Carsten Nowak, modellemenin sonuçlarına göre mevcut türlerin çoğunun yaşamaya devam edeceğini, ancak Karpat Dağları, Pireneler ve Orta Almanya’daki dağlık bölgelerde bulunan evrimsel soyların ortadan kaybolacağını söyledi. Nowak, bu soyların çoğunun şu anda farklı türler olmaya doğru evrildiğini, ancak tahminlerinin gerçekleşmesi durumunda bu başarılamadan soylarının tükeneceğini dile getirdi.

Türler içindeki genetik çeşitlilik değişen habitatlara ve iklimsel koşullara uyum sağlamak açısından büyük önem taşıyor. Bu nedenle genetik çeşitliliğin ortadan kalkması uzun vadede türlerin yaşamını tehlikeye atıyor.

Nitekim araştırmacılardan Steffen Pauls, küresel ısınma sonucu oluşan biyolojik çeşitlilikteki azalmanın şimdiye kadar yeterince önemsenmediğini ve önceki çalışmalarda yalnızca tür sayısına işaret edildiğini belirtirken, çevre koruma faaliyetlerinde genetik çeşitlilik ölçütlerinin kullanılmasının koruma çalışmalarının verimini artıracağına işaret etti. Çalışmanın yazarları tür koruma alanlarının tür içi genetik çeşitliliğin korunmasına elverişli şekilde planlanması gerektiğini belirtiyorlar.

Nowak son olarak, biyolojik çeşitliliği türlerin durağan bir birikimi olarak görmemek gerektiğini, bunun yerine sürekli olarak değişim sürecinde olan çeşitli evrimsel soyların bir bütünü olarak algılamak gerektiğini belirtti. Bugün tür olarak tanımlı olup olmamasından bağımsız olarak mevcut soylardan birinin yokolması, gelecekte biyolojik çeşitlilikte oluşabilecek çok büyük bir kayıp anlamına gelebilir.

(soL - Bilim)