Vietnam Savaşı (İkinci Çinhindi Savaşı)
Ziyaretçi
Vietnam Savaşı
Vietnam’ın birliğini ve bağımsızlığını sağlamak için komünistlerin önderliğinde ABD’ye ve Güney Vietnam’ daki rejime karşı yürütülen mücadele (1955-75).
Sponsorlu Bağlantılar
Ho Şi Minh önderliğindeki VietnamlI komünistler 1941’de bağımsızlığı sağlamak amacıyla Çin’de Viet Minh adıyla geniş bir cephe örgütü kurmuştu. Çin sınırını aşarak gerilla eylemlerine girişen örgüt özellikle kuzeyde güçlü bir konum elde etti. Fransız sömürgesi Vietnam’ı işgal altında tutan Japonların Müttefikler’e teslim olmasından yaklaşık bir ay sonra, Viet Minh önderi Ho Şi Minh 2 Eylül 1945’te Hanoi’de Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’nin Bağımsızlık Bildirgesi’ni okudu. ABD önceleri Fransa’yı sömürge yönetimine son vererek Ho Şi Minh’i bağımsız bir devletin başkanı olarak kabul etmeye zorladı. Çinhindi’nde denetimi yeniden sağlamayı amaçlayan Fransa ise Vietnam’ı ancak Fransız Birliği içinde özerk bir devlet olarak tanıyacağını bildirdi.
Banşçı bir çözüm bulma girişimlerinin sonuçsuz kalmasından sonra 1946’da başlayan I. Çinhindi Savaşı Fransızların ağır yenilgiye uğradığı 1954’e değin sürdü. Bu arada ülkenin güneyinde fiili iktidarı ellerinde tutan Fransızlar, 1949’da eski imparator Bao Dai’yi özerk bir yapıda örgütledikleri Vietnam Birleşik Devleti’nin başına geçirdiler. 1954’te Cenevre’de toplanan uluslararası konferansta Fransa ve Viet Minh arasında ateşkes görüşmeleri yapıldı. Savaşan güçleri ayırmak için Fransızların ve saflarında yer alan VietnamlIların silahtan arındırılmış bir kuşakla çevrili askeri bir sınır olarak belirlenen 17. paralelin güneyine, Viet Minh’in de bu hattın kuzeyine çekilmesine karar verildi. Bunun üzerine binlerce insan toprağından ve evinden koparak kuzeye ya da güneye göç etti. Fransızlar da Vietnam’ı terk etmeye başladılar.
Konferansta kabul edilen Cenevre Anlaşmalar aynı zamanda uluslararası bir kurulun gözetiminde 1956’da serbest seçimler yapılmasını öngörüyordu. İmparatorun Ngo Dinh Diem’i başbakanlığa atadığı güneyde bir süre sonra halkoylamasıyla monarşiye son verilerek 26 Ekim 1955’te cumhuriyet ilan edildi. Devlet başkanlığını üstlenen Diem, komünizmin Asya’da yayılmasından çekinen ABD’nin ekonomik ve askeri yardımına dayanarak otoriter bir düzen kurmaya yöneldi ve ülkeyi birleştirmenin ilk adımı olarak öngörülen seçimlerin yapılmasını engelledi. Baskıcı yönetimiyle halk desteğini daha da yitirince, geleneksel köylü meclislerinin yerine Saygon’dan (bugün Ho Şi Minh) atanan yöneticileri geçirdi. Çoğu kuzeyden kaçmış olan Katolikleri yüksek devlet makamlarına atayarak Budacıları da karşısına aldı.
Bu ortamda Kuzey Vietnam’ın eğiterek silahlandırdığı Vietkong adlı gerilla birliklerinin Güney Vietnam’da yürüttüğü eylemler hızla yayıldı. Diem rejimi silahlı kuvvetlerini ve polis örgütünü donatmak için ABD’den daha çok askeri danışman ve gereç aldıysa da gerilla mücadelesini durduramadı. Aralık 1960’ta Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin kurulmasından sonra, ABD
başkanı John F. Kennedy bölgeye daha çok askeri personel gönderme kararını aldı. 1962’nin sonuna gelindiğinde Güney Vietnam’daki ABD’li askeri danışman sayısı 900’den 11.000’e yükselmiş bulunuyordu. Bu arada Kennedy danışmanlara eğittikleri birliklerin yanında savaşma emrini verdi.
Diem’e karşı hoşnutsuzluk kendi ordusu içinde de giderek arttı. Budacıların yönetime karşı başlattığı ayaklanmanın ardından 1 Kasım 1963’te düzenlenen askeri darbe sırasında Diem öldürüldü. Darbeyi CIA’nın perde arkasından yönlendirdiğine ilişkin yaygın görüş daha sonraları kanıtlarla da doğrulandı. Darbe sonrasında da iç karışıklıklar ve Vietkong etkinlikleri sürdü. Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin ateşkes görüşmesi önerisini ve Birleşmiş Milletler genel sekreteri U Thant’ın Cenevre Konferansını yeniden toplama çağrısını geri çeviren ABD başkanı Lyndon B. Johnson Ağustos 1964’te Kuzey Vietnam devriye botlarının Tonkin Körfezinde seyreden ABD destroyeri “Maddox”a ateş açtığı iddiasıyla ABD Deniz Kuvvetleri uçaklarına Kuzey Vietnam’ı bombalama emrini verdi. ABD Kongresi de başkana “saldırıları püskürtecek ve saldırganlığın gelişmesini önleyecek her türlü zorunlu önlemleri” alma yetkisini veren Tonkin Körfezi Kararnamesi’ni oybirliğine yakın bir çoğunlukla onayladı.
1965’ten sonra savaş hızla tırmandı. Vietkong gerillaları 7 Şubat gecesi Pleiku’daki Amerikan üssüne saldırarak 8 askeri öldürdü, 126’dan fazlasını da yaraladı. Johnson bunun üzerine gene misillemede bulunma emrini verdi. ABD ve Güney Vietnam uçakları, Sovyet başbakanı Aleksey N. Kosigin’in Hanoi’de barışın nasıl sağlanacağı tartışmalarını yaptığı bir sırada Hanoi’yi bombalamaya başladılar. Üç gün sonra Vietkong gerillaları Qui Nhon’daki bir başka askeri üsse baskın düzenleyince, Johnson Hanoi’ye ve Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin denetimindeki bölgelere karşı daha yoğun hava saldırılarına girişme emrini verdi. İki ABD deniz piyade birliği 6 Mart’ta kuşatma altındaki Da Nang kenti yakınındaki kıyılara çıkarma yaptı. Güney Vietnam ordusunun yanında savaşmak üzere ülkeye gönderilen ABD askerlerinin sayısı haziranda 50 bine çıktı. Bu arada Kuzey Vietnam ordusuna bağlı küçük birlikler de Kamboçya sınırının batısında, Ho Şi Minh Yolu üzerinden geçerek Vietkong gerillalarının yanında savaşmaya başladı.
Her iki taraf askeri etkinliklerini ve propaganda çalışmalarını da yoğunlaştırdı. Saygon’daki istikrarsız yönetimin başına getirilen Mareşal Nguyen Cao Ky hızla bozulan askeri durumu düzeltecek durumda değildi. Ulusal Kurtuluş Cephesi kuvvetleri bütün kırsal alanların denetimini ele geçirmişti. Komünistlerin zafere ulaşması çok yakın görünüyordu. Bu ortamdan Johnson, Güney Vietnam’a gönderdiği yardımcılarının hazırladığı raporlara dayanarak Güney Vietnam’ın savunulması için daha çok birlik göndererek ve Hanoi-Haiphong bölgelerine daha fazla hava saldırısı düzenleyerek ABD’nin “nüfuz ve şerefi”ni koruma yoluna gitti. Yıl sonuna gelindiğinde Güney Vietnam’da General William C. Westmoreland komutasında 180 bin Amerikan askeri savaşıyordu.
ABD ve Güney Vietnam 1966 ortalarından sonra bir dizi yeni taktiğe başvurdu. “Pasifikasyon” kampanyalarında yerel gerillalara karşı koruma gerekçesiyle köy ve mezraları fiziksel bakımdan tecrit edecek önlemler alındı. “İzleme ve imha” saldırılarıyla gerillaları açık savaşa zorlayarak ortadan kaldırma yolu denendi. “Serbest ateş bölgeleri”ndeki halk topraklarını terke zorlandı. Vietkong gerillalarının saklanmasını kolaylaştıran geniş ağaçlık bölgeler kimyasal ilaçlarla tahrip edildi. Ama Vietkong gerillalarını kırsal alanlardan koparma ve halktan ayırma çabaları başarılı olamadı.
Öte yandan ABD Kamboçya’daki gerilla sığınakları ve gizli ikmal depolarına sürekli saldırılar düzenledi. Kuzeydeki askeri ve sivil hedefler de düzenli olarak bombalandı. Hanoi hükümetini görüşme masasına oturtmak için zaman zaman şiddetli bombardımanlara ara verildi. ABD askerlerinin sayısı 1967’de 389 bine ulaştı. Ama modern silah ve donanıma karşın Amerikalılar kararlı düşmanlarını yerlerinden sökemediler. Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni desteklemek için Güney Vietnam’a daha fazla Kuzey Vietnam birliği girmeye başladı. Ulusal Kurtuluş Cephesi’yle görüşmeden yana olan adayların katılmasının yasaklandığı Eylül 1967’deki başkanlık seçiminde General Nguyen Van Thieu başkan, General Cao Ky başkan yardımcısı oldu.
Kuzey Vietnam ve Vietkong birlikleri ay takvimine göre yeni yılın başına rastlayan 30 Ocak 1968’de 36 il merkezine karşı Tet Saldırısı’m başlattı. Savaş özellikle Hue ve Saygon’da şiddetli geçti. Ulusal Kurtuluş Cephesi 24 Şubat’ta kademeli olarak çekilmek zorunda kaldı ve büyük kayıplar verdi.
Aynı dönemde ABD kamuoyunun ilan edilmeden sürdürülen savaşa karşı tepkisi de yükselmeye başladı. ABD’nin bir iç savaşa karışmasını protesto eden barış yürüyüşleri, gösteriler ve toplantılar bütün ülkeyi sardı. Aydınlar, kilise çevreleri, işadamları, gençler ve yetişkinler her fırsatta çeşitli toplumsal eylemlere katılarak bu savaşı onaylamadıklarını çekinmeden ortaya koydular. Kongre’de ve hatta Pentagon ile yönetim çevrelerinde ABD’nin Güney Asya’daki etkinliklerinin meşruluğu ve gerekliliği sorgulanmaya başladı. “Pentagon Belgelerinin yayımlanması, Daniel Ellsberg’in yargılanması ve ABD birliklerinin My Lai köyünde VietnamlI sivilleri toptan katletmesinin haberleri kamuoyunu sarstı, yeniden gösteri ve protestoların yayılmasına neden oldu.
General Westmoreland Tet Saldırısından sonra savaşı genişletmek için daha çok birlik gelmesini istedi. Ama kamuoyu “savaşın inişe geçmesinden yanaydı. Johnson 31 Mart 1968’de 20. paralelin kuzeyinin bombalanmasının durdurulacağını ve başkanlık seçimlerine katılmayacağını bir televizyon konuşmasında açıklayarak bütün dünyayı şaşırttı. Hanoi de askeri tırmanmayı durdurarak yumuşama eğilimini ortaya koydu.. Ekimde Johnson genel bombardımanı durdurma emrini verdi. ABD ve Hanoi ilk barış görüşmelerini Paris’te başlatmak üzere anlaştılar ve ABD’nin Güney Vietnam’daki kuvvetlerinin komutanlığına General Creighton Abrams atandı.
Güney Vietnam’daki askeri çatışmalar 1969’da azaldı; Kuzey VietnamlIların güneye sızma hareketi de sonbahar sonuna değin belirgin biçimde yavaşladı. Haziranda Midway Adasında bir araya gelen Başkan Richard M. Nixon ve Başkan Thieu, 25 bin kişilik bir ABD birliğinin geri çekileceğini açıkladılar. O sırada Vietnam’da 500 binin üzerinde Amerikan askeri personeli bulunuyordu. Savaşı “Vietnamlılaştırma” politikasını benimseyen ABD yönetimi, Güney Vietnam ordusunun kendi başına savaşı sürdürmesini sağlayacak önlemler almaya ağırlık verdi. Savaşan ABD’li komutanlara askeri kayıpları “en asgari düzeye” indirme talimatı verildi.
Amerikalıların Kuzey VietnamlIlardan aldıkları ve daha sonra terk ettikleri Hamburger Tepesinde 10 gün süren büyük bir çarpışma oldu. Savaşa karşı olanlar için, bu 10 günlük savaş siyasal sonuçlarına bakmaksızın keyfi olarak yürütülen askeri harekâtın ilk örneğiydi. Ho Şi Minh Eylül 1969’da ölünce, yas nedeniyle üç günlük ateşkes ilan edildi. Bu arada Paris’teki barış görüşmeleri hiçbir sonuç alınmaksızın sürerken Güney Vietnam hükümeti sonunda Ulusal Kurtuluş Cephesi ve Kuzey Vietnam ile doğrudan görüşmeyi kabul etti. Ama bu adım, önce Saygon’daki “kukla rejim”in ortadan kaldırılmasını isteyen Hanoi’nin ödün vermesine yetmedi.
Ulusal Kurtuluş Cephesi, Saygon rejiminin çağrısından birkaç ay önce kendini Güney Vietnam’ın meşru hükümeti olarak ilan eden Geçici Devrim Hükümeti’ni kurmuştu. Başkan Thieu daha güçlü bir siyasal destek edinmek için kabinesini iki kez değiştirdi. Ama Budacılar ve komünist olmayan muhalif gruplar Thieu’nün aşırı tutucu ve etkisini yitiren hükümetine karşı tutumlarını değiştirmediler.
ABD ve Güney Vietnam birliklerinin Kuzey Vietnam sığınaklarını ve askeri üslerini yok etmek amacıyla 1970 ilkbaharında Kampuçya’ya saldırmalarıyla savaş bütün Güneydoğu Asya’ya sıçradı. Kuzey Vietnam kuvvetlerinin komünist eğilimli Pathet Lao (Lao Ülkesi) ile birlikte ABD destekli Vientiane hükümet birliklerine karşı savaştığı Laos’un kuzey kesimleri ABD savaş uçaklarınca bombalandı. B-52 bombardıman uçaklarının değişmez hedefi Ho Şi Minh Yolu’ydu. Bu yeni askeri harekâtlar bütün dünyada, özellikle üniversitelerde yeni bir savaş karşıtı gösteriler dalgasının yayılmasına yol açtı.
Barış görüşmelerinin savaş tutsaklarının değişimi noktasında kilitlenmesine karşın, ABD birliklerinin Vietnam’dan çekilmesi ilan edildiği gibi sürdü. 1971’in sonuna gelindiğinde, Güney Vietnam birlikleri Amerikan hava desteğine hâlâ bağımlı olmakla birlikte kara çarpışmalarını artık tek başına yürütüyordu. ABD bombardıman uçaklarının askerden arındırılmış bölge ile Kamboçya ve Laos’taki Kuzey Vietnam askeri hedeflerine “koruyucu tepki” saldırısı da aynı yoğunlukla devam ediyordu.
Kuzey Vietnam birlikleri Mart 1972’de askerden arındırılmış bölgeye saldırarak Ouang Tri ilini ele geçirdiler. Buna karşılık Nixon, Haiphong ve öbür Kuzey Vietnam limanlarının mayınlanması emrini verdi. Bombardıman uçakları kuzeydeki füze, topçu, sanayi ve antrepo merkezlerine karşı saldırıları daha da artırdı. Barış görüşmeleri temmuzda yeniden başladı. ABD başkanlık seçimlerinden kısa bir süre önce, ABD’li arabulucu Henry Kissinger 26 Ekim’de “barışın yakın olduğunu” açıkladı. Ama tarafların birbirlerini karşılıklı olarak kötü niyetle suçlaması nedeniyle görüşmeler aralık ortalarında kesildi. Hanoi ve öbür Kuzey Vietnam kentleri 11 günlük yoğun “Noel bombardımanına hedef oldu.
Paris’te bir kez daha başlayan görüşmeler 27 Ocak 1973’te Geçici Devrim Hükümeti, Kuzey Vietnam, Güney Vietnam ve ABD arasında bir anlaşmayla sonuçlandı. Buna göre ertesi sabah Kuzey ve Güney Vietnam’da ateşkes yürürlüğe girecek, bütün ABD kuvvetleri çekilecek, üsler sökülecek, bütün savaş tutsakları serbest bırakılacak, bölge barışı uluslararası bir kuvvetçe korunacak, Güney Vietnam’ın kendi kaderini tayin hakkı tanınacak ve takviye edilmemeleri koşuluyla Kuzey Vietnam birlikleri Güney Vietnam’da kalabilecekti. Ayrıca Vietnam’ın “barışçı yollardan” yeniden birleşmesine değin 17. paralel bölünme hattı işlevini sürdürecekti. Bu anlaşmaya haziranda 14 maddelik ikinci bir anlaşma eklendi. Ağustosta ABD Kongresi ABD’nin Çinhindi’nde yeni askeri etkinliklere girişmesini yasakladı.
Ateşkes anlaşmalarına karşın çarpışmalar kesilmedi. Taraflar karşılıklı olarak ateşkesi öbür tarafın ihlal ettiğini açıklıyordu. Askeri ve sivil kayıplar her zamanki kadar yüksekti. Güney Vietnam 1974’te artık savunamadığı uzak askeri mevzileri terk etmeye başladı. Vietkong gerillaları çeşitli il merkezlerini ele geçirirken Thieu’nün baskıcı yönetimine karşı muhalefet daha da arttı. Kuzey Vietnam’ın beklenen saldırısı Ocak 1975’te başladı. Phuoc Long ilini ele geçiren Kuzey Vietnam birliklerinin harekât alanı çok geçmeden ülkenin orta kesimine kadar ulaştı. Güney Vietnam ordusu ağır ateş altında geri çekildi. Thieu’nün Quang Tri ve Hue kentlerini boşaltma kararını vermesiyle panik başladı. Kıyı kentleri birbiri ardı sıra terk edildi; güneye göçle birlikte ordu çözüldü. Ülkedeki Amerikalılar VietnamlI dostları ve işbirlikçileriyle birlikte bir an önce havadan ve denizden kaçma çabasına girdiler. Thieu de 21 Nisan’ da istifa ederek Tayvan’a sığındı. Güney Vietnam hükümetinden geriye kalanlar 30 Nisan’da kayıtsız şartsız teslim olurken Kuzey Vietnam birlikleri hiçbir direniş görmeden Saygon’a girdi. Savaşın bitiminde daha önce öne sürüldüğü gibi kanlı bir misilleme kampanyası yaşanmadı. Geçici bir askeri yönetimin kurulmasından sonra, 2 Temmuz 1976’da ülke resmen Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adıyla yeniden birleşti ve Hanoi başkent oldu. Saygon’un adı da Ho Şi Minh olarak değiştirildi.
Uzun süren savaşın bedeli bütün taraflar için gerçek anlamda bir felaketti. Vietnam’ın iki kesiminde de ölen, yaralanan ya da evsiz kalan kişilerin sayısı on binleri buluyordu. Ülkenin kırsal alanları zehirlenmiş tarlalar, kimyasal silahlarla tahrip edilmiş ormanlar, bombaların açtıkları büyük çukurlar ve patlamamış mayınlarla tam bir yıkıntı görünümünü taşıyordu. Sulama sistemleri ve kentler yıkılmıştı. Tarım, ticaret ve sanayi işlemez durumdaydı. ABD’de ise Lyndon Johnson’ın “büyük toplum” düşü, benimsenmeyen bir savaşın askeri ve ekonomik yükleriyle darmadağın olmuştu. Seçtikleri önderlerin yarattığı “güven bunalımıyla sarsılan ABD yurttaşları, Vietnam serüveninin hiçle noktalanmasından doğan büyük bir öfkeyle doluydu. Özellikle terhis olan askerlerin durumu içler acısıydı. Savaşın yaklaşık 200 milyar ABD Doları olarak tahmin edilen maliyeti yüksek enflasyon, ekonomik durgunluk ve işsizliği körükledi.
Güney Vietnam’ın ardından Kamboçya ve Laos’un da komünistlerin yönetimine girmesi Güneydoğu Asya’daki güç dengesini büyük ölçüde değiştirdi. Birleşik Vietnam bölgenin etkili bir gücü durumuna geldi.
kaynak: Ana Britannica
Son düzenleyen Safi; 17 Ocak 2017 21:08
