Liberya ve Liberya Tarihi

Afrika'nın batı kıyısında yer alan küçük bir cumhuriyettir. Kuzeybatıda Sierra Leone, kuzeyde Gine, doğuda Fildişi Kıyısı, batı ve güneyde de Atlas Okyanusu'yla çevrilidir. İç kesimlerinin büyük bölümü hiç kimsenin yaşamadığı sık tropik ormanlarla kaplıdır. Killi kıyı şeridi, tarıma en elverişli bölgedir. Ülkeyi St. Paul, Cestos ve Cavalla gibi çok sayıda ırmak akaçlar, ama ulaşıma yalnızca Cavalla Irmağı açıktır. Liberya'nın yazları bol yağmur alan sıcak ve nemli bir iklimi vardır. Cüce suaygırları ve karıncayiyenler ülkenin başlıca hayvanlan arasındadır. Liberya halkının büyük çoğunluğunu köylerde yaşayan çiftçiler oluşturur.

RESMİ ADI: Liberya Cumhuriyeti.
YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli geçici yönetim.
YÜZÖLÇÜMÜ: 99.067 km2.
NÜFUS (1992): 2.780.000.
BAŞKENT: Monrovia.
BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1974): Monrovia (1984; 421.058), Buchanan (23.999), Congo Town (21.495), Yekepa (14.189), Tubmanburg (14.089).
DOĞAL YAPI: Alçak bir kıyı şeridi, sulak ve sık ormanlarla kaplı yaylalar ve engebeli tepeler vardır.
BAŞLICA ÜRÜNLER: Demir cevheri, kauçuk, elmas, palmiye çekirdeği, kahve.
EĞİTİM: 616 yaşları arasında zorunludur. Buna karşın Liberyalı çocukların ancak yarısından azı okula gitmektedir.

Bunlar, pirinç ve tatlıpatates gibi ürünler yetiştirir; keçi, koyun, domuz ve sığır besler. Plantasyonlarda (büyük çiftlikler) kauçuk, kahve ve muz yetiştirilir. Ülkenin Yerli Afrika halkları çeşitli kabilelere bölünmüş olarak daha çok kırsal alanlarda yaşar. Kıyı boyunca sıralanmış kentlerde yaşayanlar ise ABD'den göç eden ve Liberya'yı kuran Siyah kölelerin soyundandır.
1950'lerden başlayarak demir cevheri madenciliğinin ülke için önemi gittikçe artmıştır. Günümüzde Liberya'nın en değerli ürünü olan nitelikli demir cevherini, kauçuk izler. Ülkede bir miktar elmas ve altın da çıkarılır.

Başkent Monrovia'nın modern bir limanı vardır ve bir demiryolu kenti, Bomi Tepeleri'ndeki demir yataklarına bağlar. Kentin güneyinde, yoksulların teneke çatılı, çamur kulübeleri ile devlet görevlilerinin ve iş adamlarının bakımlı evleri bir karşıtlık sergiler. Öbür kentlerin büyük çoğunluğu kıyıda kurulmuştur. Greenville ve Buchanan kentlerinin modern derin su limanlan vardır. Sierra Leone'ye bağlanan bir demiryolu ile Buchanan ve Nimba Dağları arasındaki başka bir demiryolu, ulaşımı sağlar. Monrovia yakınlarındaki Robertsfield kentinde uluslararası bir havaalanı vardır. Monrovia'da birkaç küçük fabrikası olan Liberya, sanayi ürünlerinin büyük bölümünü ABD'den satın alır.
Liberya adı, Latince "özgür" anlamında liber sözcüğünden gelir. Ülke, ABD'de özgür bırakılan Siyah kölelerin yerleşimi için bir ABD kolonisi olarak kuruldu. 1821'de bugün Monrovia kentinin bulunduğu Mesurado Burnu, Yerli kabilelerden satın alınarak, ABD' den gelecek Siyahlar'a ayrıldı. Bölgeye ilk kafile 1822'de ulaştı. Bunlar 1980'e kadar ülke yönetiminde egemen olan Liberyalılar'ın atalarıdır. 1847'de bağımsızlığını ilan eden Liberya, ABD tarafından resmen 1862'de tanındı.
Zengin maden yataklarına ve değerli ürünlerine karşın Liberya, azgelişmiş bir ülkedir. Yapılan yollar, okullar, hastaneler ve elektrik santralları ile insanların yaşam koşullarının iyileştirilmesine çalışılmaktadır. Gemi sahiplerine özendirici olanaklar sağlandığı için denize Liberya bayrağı altında açılan çok sayıda yabancı gemi vardır. Bu nedenle dünyada denizcilik açısından önde gelen ülkelerden biridir. ABD ile yakın ilişkilerini sürdüren Liberya, Afrika Birliği Örgütü'nün üyesidir.
Liberya hükümeti uzun yıllar ABD yönetim sistemini örnek almıştı. 1980'de askeri bir darbe ile hükümet görevden alındı. Yeni anayasa 1984'te onaylandı ve 1985'te yapılan tartışmalı seçimlerde Samuel K. Doe başkan seçildi.

Liberya son yıllarda ne zaman biteceği bilinmeyen bir iç savaşın içine sürüklendi. Aralık 1989'da Başkan Samuel K. Doe'ya yönelik bir darbe girişimi ordu tarafından bastırıldı. Bunun
ardından yüzlerce Liberyalı Fildişi Kıyısı'na sığındı. Ocak 1990'da başlayan kabileler arası silahlı çatışmalar, haziran ayına gelindiğinde Monrovia'nın kenar mahallelerine dayanmıştı. Ayaklanmacılar Başkan Doe ve yandaşlarını başkanlık konutunda kuşatma altına aldılar.
Yıl ortasına değin yaklaşık 500 bin Liberyalı komşu ülkelere sığındı. Bu gelişmeler karşısında Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), ağustosta Liberya'ya bir barış gücü gönderdi, ama çarpışmaları durdurmakta başarılı olamadı. Ayaklanmacılar 9 Eylül'de Başkan Doe'yu tutsak aldılar ve işkenceyle öldürdüler.

Hem Gambia'da kurulan geçici hükümetin başkanı Amos Sawyer, hem de ayaklanmanın önderleri Charles Taylor ve Prens Yormie Johnson başkanlık üzerinde hak iddi ettiler. Taraflar arasındaki çatışmalar ECOWAS'ın baskısıyla 28 Kasım'da ateşkes sağlanana kadar sürdü. On bir ay süren çatışmalarda binlerce kişinin öldüğü tahmin ediliyordu. Ülke ekonomisi de büyük çöküntüye uğramıştı.
Ocak 1991'de Sawyer başkanlığında bir geçici hükümet kuruldu. Martta yapılan, 14 farklı grubun katıldığı toplantıdan ise bir sonuç alınamadı. Ekim 1991'de Batı Afrikalı ve Liberyalı önderlerin katıldığı doruk toplantısında varılan anlaşmaya göre, Taylor'a bağlı kuvvetler ellerindeki bölgeleri barış gücüne bırakacaklar ve altı ay içinde seçimlere gidilecekti. Ama Johnson bu toplantıya katılmamıştı. Bazı başka gruplar da anlaşmaya karşı çıkarak mücadeleye devam edeceklerini açıkladılar.
13 Ocak 1992'de, yılın ortalarında yapılacak seçimleri düzenlemek için bir seçim komisyonu göreve başladı. Ama ayaklanmacılar daha önce belirlenen süre dolduğu halde silahlarını bırakmaya yanaşmadılar. Nisan başında Cenevre'de ECOVVAS'ın Beşler Komitesi ile Sawyer ve Taylor arasında yapılan görüşmelerde, Ekim 1991'de varılan anlaşmanın geçerli olduğu kabul edildi ve barış gücünün Sierra LeoneLiberya sınırında bir tampon bölge oluşturmasına karar verildi. Çünkü, Doe yanlısı güçler Sierra Leone topraklarında bulunuyordu.
Bu barış da uzun ömürlü olmadı. Ağustosta Doe yanlıları ile Taylor'a bağlı kuvvetler arasında, iç savaşın en şiddetli çarpışmaları başladı.

kaynak:

Liberya Bayrağı