Tonkin Körfezi Olayı

Vietnam Savaşı’nın fitili Tonkin Körfezi Olayı

Sponsorlu Bağlantılar

Tarih kitaplarında da yeri vardır; her savaşın bir ‘gerçek’ nedeni bir de, eski deyimle ‘zâhırî sebebi’ yani görünüşteki nedeni, ‘bahanesi’ vardır... İşte bu açıdan bakıldığında, Amerika birleşik Devletleri’nin taraf olduğu savaşlardaki durum şöyle sıralanabilir:
1- İspanya Savaşı, 1898 yılında eski Amerikan zırhlısı Maine gemisinin Havana limanında esrarengiz bir şekilde batması üzerinde çıktı. ABD Küba ve Filipinler’i işgal etti. Ne var ki, 260 ABD denizcisinin öldüğü olayın nasıl meydana geldiği hiçbir zaman anlaşılamadı.
2- ABD’nin II. Dünya Savaşı’na girmesine yol açan Pearl Harbor’da neler olduğu da, Amerika’da ve dünyada hâlâ bir tartışma konusu...
3- ABD’nin Irak’ı işgali de, bilindiği gibi, bu ülkede kitle imha silahlarının olduğu aaaine dayandırılmıştı. İşgal gerçekleştikten sonra bu tür silahların bulunmadığı açıklandı.

Ama bunların dışında, bir de, Vietnam Savaşı’nın çıkış nedeni olarak öne sürülen ‘Tonkin Körfezi Olayı’ vardır ki, bir süre önce, Kasım 2005’te gizliliği kaldırılan bir ABD belgesiyle de gündeme gelmişti...
Robert Hanyok imzalı bu belgede, 1964’te Kongre’nin Vietnam’a savaş kararı almasına yol açan Tonkin Körfezi Olayı’nın, aslında gerçekleşmediği savunuluyordu...
O zaman, Amerikan destroyerlerine kim saldırmıştı?..
İşte Popüler Tarih’in yazı kadrosundan M. Tanju Akad, konuyu bu yönleriyle ele alıp inceledi...

Açıklanan belgeye göre, 4 Ağustos 1964 günü Tonkin Körfezi’nde ABD destroyerlerine yapılan saldırı ‘hayalî’ idi...
Halbuki bu olaya dayanarak, sözü edilen saldırıdan sadece üç gün sonra, 7 Ağustos günü, ABD Kongresi Başkan Johnson’a Vietnam’a güç sevk etme yetkisi vermiş, Hindiçini’de tekrar ısınmakta olan savaş, açık hale dönüşerek Vietnam, Laos ve Kamboçya’da en az altı milyon kişinin ölümüne yol açmıştı...
Aslında ABD’nin Vietnam’a müdahalesi daha Fransızlar çekilmeden başlamıştı. 1950’de gelen ilk ‘ABD Yardımı’ o yıl Fransızların savaş masraflarının yüzde 40’ını karşılamıştı.

1953-54 yıllarına gelindiğine, bu oran yüzde 80’in üzerine çıkmıştı. Fransız askerlerini ABD uçakları taşıyor, cephaneleri ve diğer ihtiyaçları Amerikan depolarından gönderiliyordu.
Buna rağmen Fransız ordusu Dien Bien Phu’da kesin yenilgiye uğrayınca, ABD 1954 Haziran’ında, CIA görevlisi Albay Edward G. Lansdale’i Saygon’a göndermişti.
ABD elçiliğinde ‘Hava Ataşesi Yardımcısı’ gibi uydurma bir unvanla görevli gösterilen Lansdale, Amerika’nın kontrgerilla savaşında önde gelen uzmanı sayılıyordu.
Bundan önceki görevi, Filipinlerde komünist Hukbalahap gerillalarını yenilgiye uğratan Ramon Magsaysay’a yardımcılığı idi. Şimdi aynı hünerlerini Vietnam’da gösterecekti...

Lansdale Vietnam’a geldiği sırada Fransızları bölgeden çıkaran ve ülaaai 17. Paralel’de kuzey ve güney olarak ikiye bölen Cenevre Antlaşması’nın imzalanmasına daha iki ay vardı; ama olayların gidişatı belliydi.
Amerikalılar ezilen Fransızlar çekilirken savaşın yükünü er geç üstleneceklerini biliyorlardı. Bu amaçla Kuzey Vietnam’a karşı politik-psikolojik savaş yürüten ve örtülü askerî operasyonlar yapan timleri oluşturmakla işe başladılar.
1954 sonlarında Fransızlar Hanoi kentini boşaltırken, Lansdale’in ekipleri kentin tren ve otobüslerini sabote ederek ve sahte Vietkong bildirileri dağıtarak işe başladılar.

Aynı yılın Aralık ayında Amerikan generali J. Lawton Collins özel temsilci olarak Saygon’a gelmiş, ABD yardımı da kısa sürede o dönem için çok büyük bir miktar olan 350 milyon dolara çıkmıştı. Birkaç yılda da, 1 milyar doları aşacaktı.
Collins o sırada sokağa dökülmüş olan muhalefetle başa çıkmakta zorlanan başkan Ngo Dinh Diem’in gitmesini istemiş ama Diem Lansdale’in yardımıyla iktidarda kalmayı başarmıştı. Ancak bu uzun sürmeyecekti.
Diem yönetiminde, ülkenin durumu o kadar kötüleşti ki, Amerikalılar bir süre sonra onu devirmek için, komplo hazırlayan generallere destek vermeye başladılar.
Bir başka CIA görevlisi olan Amerikalı Binbaşı Lucien Conein generaller arasında mekik dokuyup arabuluculuk yaparak darbeyi pişirdi: 1963’e gelindiğinde, Başkan Kennedy, Diem’i deviren komplonun planlarını öğrenmiş ve onaylamıştı.
Ne var ki Diem ile, nefret edilen gizli polis şefi kardeşi Ngo Dinh Nhu’nun öldürüldüğü darbeden sonra, ülkede hiçbir şey düzelmediği gibi, çürümüşlük daha da hızla yayılmaya başladı...

Güdümlü seçimlerde yüzde 98.6 oranında oy alan Diem için kimse parmağını dahi kımıldatmamış, ABD elçiliğine sığınmasına bile izin verilmemişti. Bu durum Vietkong ve Kuzey Vietnam askerlerinin giderek daha etkili olmasına yol açıyor, 1963 sonunda sayıları on yedi bine ulaşmış olan Amerikalı askerî uzmanların yetiştirdiği birlikler, komünistlerle başa çıkamıyordu...
Kennedy zamanında Vietnam’a kapsamlı bir müdahale yapmadan ülkenin komünistlerden kurtarılamayacağı fikri gelişmeye başlamıştı. Diem’den kısa bir süre sonra Kennedy de suikaste kurban gitti.
1964 seçimlerini kazanan Johnson, Barry Goldwater ile yarıştığı seçim kampanyası boyunca, savaşı genişletmeyeceğini vaat etmesine rağmen, olayların akışına kapılıp tam tersini yaptı. Amerikan askerî-politik mekanizmasının eğilimlerine uyarak, savaşın kapsamını ve yoğunluğunu artırdı.
Tonkin Körfezi olayına giden gelişmelerin en önemli adımı, 1 Şubat 1964 günü Kuzey Vietnam’a karşı başlatılan örtülü askerî operasyonlardı. Bunlar ABD silahlı kuvvetleri tarafından hazırlanan ‘Operasyon Planı 34 A’ çerçevesinde yürütülüyordu.

Baskı giderek artırılacaktı... Bu iş o kadar hızlı ilerledi ki, 1964 yazına gelindiğinde, Amerikan T-28 hafif avcı uçaklarını kullanan Taylandlı pilotlar Laos sınırı yakınlarındaki Kuzey Vietnam köylerini bombalamaya başlamışlardı.
Ayrıca ‘Laos Hava Kuvvetleri’ işaretlerini taşıyan ve CIA’e bağlı ‘Air America’ pilotları tarafından uçurulan başka uçaklar da bombalama ve nakliye operasyonlarını destekliyordu.
Bunların hava istihbaratı ABD donanmasına bağlı ‘Yankee Team’ diye adlandırılan uçaklar tarafından yapılıyordu. 6 ve 7 Temmuz’da alçaktan keşif uçuşu yapan iki Amerikan jeti, Kuzey Vietnam uçaksavarları tarafından düşürülmüştü.

Diğer 34 A operasyonları arasında, Kuzey Vietnamlıların kaçırılması, bu ülaaae paraşütle sabotaj ve psikolojik savaş timlerinin indirilmesi, kara ve demiryolu köprülerin havaya uçurulması ve hücumbotlarla Tonkin Körfezi’nde Kuzey Vietnam tesislerine saldırılması gibi işler yer almaktaydı.
Bu saldırılar ABD tarafından verilen hızlı teknelerle yapılıyor ve zaman zaman Amerikan botları da operasyonlara katılıyorlardı.
Ne var ki ABD liderleri bu operasyonlar ile sonuç alamayacaklarını anlamakta gecikmediler. ABD Savunma Bakanı McNamara, daha altı ay önce stratejilerini kendi sözleriyle şöyle açıklamıştı:
“Kuzey Vietnam’a karşı sabotaj ve psikolojik savaş operasyonları sayesinde minimum risk ile maksimum baskı yapacağız.”
Ama bu baskı yetmeyince, sadece birkaç ay sonra havadan bombalanacak Kuzey Vietnam hedeflerinin listesi yapıldı.
Artık bu bombardımanı meşru gösterecek bir gerekçeye de ihtiyaç vardı...
Bu arada bombardıman uçaklarının bölgeye kaydırılmasına da başlanmıştı ki, bunun Tonkin Körfezi olayından daha önce yapılmış olması dikkat edilmesi gereken önemli bir noktadır.

Askerî operasyonların bir diğer unsuru da Tonkin Körfezi’nde faaliyet gösteren ve ‘De Soto devriyesi’ adı verilen destroyer faaliyetleriydi. ABD destroyerleri esas olarak güç göstererek psikolojik baskı yapmanın yanı sıra, Kuzey Vietnam kıyı savunması ve uyarı radarlarıyla ilgili bilgi toplamaktaydı. Bu gemiler ABD’ye istedikleri bahaneyi de sağlayacaktı.
30 Temmuz 1964 gece yarısında, General Westmoreland’ın emriyle harekete geçen Güney Vietnam komandoları, Tonkin Körfezi’ndeki Hon Me ve Hon Nieu adlı Kuzey Vietnam adalarına denizden baskın yaptılar ve kısa bir çatışmadan sonra çekildiler.

Bunları kovalamakta olan Kuzey Vietnam devriye botları, bu sırada bir De Soto devriyesinde bulunan Amerikan destroyeri Maddox ile karşılaştılar ve muhtemelen bunu Güney Vietnam refakat gemisi sanarak saldırıya geçtiler.
Gemiye tek bir makineli tüfek mermisi isabet etti.
Aynı anda, “açıklanmayan nedenlerle bölgede bulunan” uçak gemisi Ticonderoga’dan kalkan uçaklar, iki devriye botunu hasara uğratırken, Maddox da üçüncü bir botu batırdı.

Haberin duyulması üzerine, Hong Kong’da bulunan Constellation uçak gemisi de bölgeye yönlendirildi. 3 Ağustos gecesi komandolar Kuzey Vietnam’a ait Vinh San kıyı radar istasyonuna saldırdılar.
Bunun, Kuzey Vietnam Kıyı Savunma Kuvvetleri’ni tepki vermeye zorlamak için yapılmış bir operasyon olduğu düşünülebilir... Nitekim 4 Ağustos sabahı Turner Joy destroyeri ile takviye dilmiş olan Maddox yeni bir ‘De Soto’ devriyesine çıkmış ve olayın cereyan ettiği sularda dolaşmaya başlamıştı.
İşte, daha sonra yıllarca tartışılacak olan olay, burada cereyan etti...
Amerikan destroyerlerinin radar operatörleri, Kuzey Vietnam botlarının saldırı seyrine geçerek üstlerine geldiğini bildirdi. Haber bütün dünyaya duyuruldu ve uçaklar havalandı.
Başkan Johnson, Kuzey Vietnam’a karşı hava saldırılarının derhal başlaması için emir verdi. ‘Operasyon Planı 37-64’ çerçevesinde aylardır hazırlanmakta olan hava unsurları listelerindeki hedefleri vurmaya başladılar. 4 ve 5 Ağustos tarihlerinde vurulan Kuzey Vietnam hedefleri arasında, devriye botları ve petrol depoları vardı.

Üç gün sonra, 7 Ağustos günü ABD Kongresi, Başkan’a “her türlü saldırıyı önlemek” için, istediği tüm tedbirleri alma yetkisi veren Tonkin Körfezi Kararı’nı kabul etti.
McNamara ise, daha 4 Ağustos günü orduya Güneydoğu Asya’da operasyonlara hazırlık emri vermişti. Ama bundan çok daha önceleri, ağır malzemeler Tayland’ın Korat kentinde ve Okinawa’da bulunan tesislere taşınmaya başlanmıştı.
Kongre’nin verdiği “Her türlü saldırıyı önleme” yetkisi Kuzey Vietnam’ın uluslararası sularda seyreden masum ABD gemilerine saldırdığı varsayımı altında ifade edilmiş ve hem ABD hem de uluslararası kamuoyuna bu şekilde kabul ettirilmeye çalışılmıştı.

Halbuki 3-4 Ağustos gecesi Maddox ve Turner Joy destroyerlerine hiçbir saldırı olmadığı, bugün kesinlik kazanmış bir bilgidir.
ABD makamları sonraki yıllarda, gemilerdeki radar operatörlerinin yanıldığı gibi bir bahaneyi ortaya attılar; ama bunun önemi yoktu çünkü o sırada savaşı tırmandırmak için istedikleri bahaneyi bulmuşlardı.
Esasen Tonkin Körfezi’ndeki bu olay olmasa, başka bahaneler bulacakları da kesindi. Kuzey Vietnam’ın kendini savunacağından kuşku duyulamazdı ve 1964 yazında hemen her gece Tonkin Körfezi’nde operasyon yapılıyordu...
Olayın gelişimine bir başka açıdan bakıldığında, ABD’nin zaten boğazına kadar savaşın içeride olduğu görülür.

Pilotlar, denizciler, sabotaj timlerini yetiştiren eğitmenler ve tüm diğer danışmanlar, Vietnam’daki Güney-Kuzey savaşının bir parçası olmuşlardı; ama ‘Güney’ adına bir kazanç sağlanamıyordu.
Bunun nedeni olarak da, Kuzey Vietnam’dan güneye uzanan ikmal yolarının kesilememesi gösteriliyordu: ABD bu nedenle yıllarca kuzeyi bombaladı, asker sayısını yarım milyona çıkardı... 1969’un Nisan’ında en yüksek rakam olan 543 bin 400 askere ulaşılmıştı...

Ayrıca ABD savaşı Laos ve Kamboçya’ya taşıdı; ama bu gelişmeler de hiçbir fayda sağlamadı. 1968’in başında, Kuzey Vietnamlılar Güney Vietnam’ın 44 vilayet merkezinin dörtte üçünü aynı anda vurdukları Tet saldırısını gerçekleştirdiler. Saygon’daki ABD elçiliğine kadar girdiler. Her iki taraf da büyük kayıplar verdikten sonra durum sakinleşirken, Vietnam’daki ABD başkomutanı Westmoreland, elindeki yarım milyona ek olarak 206 bin asker daha isteyince, Washington savaşın kazanılamayacağını anladı.
1968’in 31 Mart günü, Başkan Johnson 20. Paralel’in kuzeyindeki bombardımanı durdurdu ve görev süresi bittikten sonra, bir daha aday olmayacağını, partisi tarafından aday gösterilse dahi, bunu kabul etmeyeceğini açıkladı: ABD’nin iradesi kırılmıştı. Bundan sonrası uzun bir çekilme süreci olacaktı...

kaynak

Tonkin Körfezi Olayı

Benzer Konular

Benzer Konular

MsXLabs Üye Girişi

Tonkin Körfezi Olayı

Benzer Konular

Benzer Konular