Çözünürlük

Çözünürlük, belli bir miktar çözünenin, belirli şartlar altında, spesifik bir çözücü içinde çözünmesini tanımlar. Çözücü akışkan (ki genellikle aşırı miktarda bulunur) solvent olarak adlandırılır ve birlikte çözeltiyi oluştururlar. Çözümlendirme işlemi solvasyon (çözücü su ise hidrasyon) olarak adlandırılır.

Denge haline gelmiş ve daha fazla çözünen (solut) alamayan çözeltiye, doymuş çözelti denir. Çözeltinin denge durumu sıcaklığa bağlıdır. Belirli miktardaki bir çözücü içinde çözünebilecek maksimum çözünen madde miktarına, o maddenin o çözücü içindeki çözünürlüğü denir ve genellikle doymuş çözeltinin maksimum konsantrasyonu olarak ifade edilir. Bir maddenin bir başka madde içindeki çözünürlüğü, çözücü ile çözünen arasındaki intermoleküler kuvvetler, sıcaklık, çözümlendirmeye eşlik eden entropi değişimi, diğer maddelerin varlığı ve miktarları, ve bazen de basınç veya çözücü gazın kısmi basıncından etkilenir.

Çözünürlük sabiti, nisbeten düşük çözünürülükteki iyonik bileşiklerin doymuş çözeltilerini tanımlamada kullanılır (bkz. çözünürlük dengesi). Tuzlar için çözünürlük sabiti, sulu çözeltilerdeki çözünebilir maksimum miktarıdır. Çözünürlük sabiti, denge sabitinin özel bir halidir. Çözünmüş ve çözünmemiş tuz arasındaki dengeyi tanımlar. Çözünürlük sabitinin bilinmesi aynı zamanda çöktürme (çözünme reaksiyonunun tersi) işlemlerinde de çok faydalıdır. Sıcaklık, diğer denge sabitlerinin olduğu gibi çözünürlük sabitinin de nümerik değerini etkiler.

Çözeltilerin genel anlamda, katıların sıvılara karıştırılmasıyla elde edildiği düşünülürse de, herhangi iki madde karıştırılıp çözelti elde edilebilir. Karbonatlı su, gazın suda çözünmüş hali olup bir çözeltidir, hidrojen (gaz) palladyum metali (katı) içinde çözünebilir, ve paslanmaz çelik aslında bir katının bir başka katı içinde çözünmüş halidir (alaşım).

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs

Çözünürlük

Katı, sıvı ya da gaz evredeki bir maddenin, belirli koşullarda bir çözücü ile homojen bir çözelti oluşturabilmesinin sınırı. Çözünürlük, genellikle 100 gram çözücü içinde doymuş bir çözelti oluşturacak biçimde çözünen madde miktarı (gram) olarak verilir. Çözünme olayı sıcaklığa ve basınca bağlı olduğundan, genellikle 1 atmosfer basınç ve 20°C sıcaklıktaki değerler esas alınır. M metal ya da hidrojen, A asit kökü olmak üzere MA elektrolitinin iyon çözünmesine denge koşulları uygulandığında, k=(M+) (A-)(MA) denklemi elde edilir (k bir sabit olup parantez içindeki nicelikler iyon ya da molekül topluluklarını gösterir). MA maddesi, çok az çözünen bir iyonik bileşikse, yukarıdaki denklem doymuş çözeltiye uygulanabilir. Bu durumda payda sabit olacağından, denklem, (M+)(A-) = k şeklini alır. Bu k sabitine çözünürlük çarpımı denir. Az çözünen tuzların çözünürlük çarpımı, kullanım kolaylığı açısından, kimya kitaplarında tablolar hâlinde verilir.