Som Balığı (Salmo salar)
Ziyaretçi
Som Balığı (Salmo salar)
«Som balığı alabalıkgillerin en soylu üyesi sayılır. İğ şeklinde oldukça uzamış ve az veya cok basılmış bir vücudu vardır. Burun, oldukça ufak kafasına nispetle fazla uzamıştır.Sırtının rengi mavi-gri, yanları gümüş parıltılı, karnı parlak beyazdır. Üremeye hazır som balığının vücudunda az sayıda siyah lekeler göze çarpar. Sırt yüzgecinde de siyah benekler dikkati çeker. Som balığı 130 santim uzunluğunda ve 45 kilo ağırlığında olabilir. Bu derece irilerine ancak Kuzey Rusya'daki nehirlerde rastgelinir. Avrupa'da bu devlerin çoktan dölü tükenmiştir. Oralarda 1 metre uzunluğundaki ve 15-16 kilo ağırlığındaki bir som balığı sok iri sayılır.
Som balığı'mn yurdu ılımlı Avrupa'da güneyde 43 derece kuzey enlemine, Amerika'da ise 41 derece kuzey enlemine kadar inen sulardır. Akdenize dökülen nehirlerde bulunmaz. Hayatının en büyük kısmını tatlı sularda geçirir, denizlere göç ettikten sonra her yıl nehirlere döner ve bunların kabil olduğu kadar yukarı boylarına doğru yol alır.
Som balığı'nın denizde ne yaptığını kesin olarak bilmiyoruz, Tek bilinen şey, doğduğu nehirden hiç bir zaman fazla uzaklaşmadığıdır. Denizin buralara yatan derinlerine çöker ve tıka basa karnını doyurmaya bakar.
Çoğu som balıkları nehirlere girdikten sonra yemeden kesilirler. . Nehre henüz girmiş som balıkları'ndan yakalananların incelenmesi midelerinin boş olduğunu göstermiştir. Bununla beraber Norveç'teki ve kısmen de îskocya'daki ve Amerika'daki nehirlere giren som baiıkları'nda durum başkadır. Bunlar nehirlerde de beslenmeye devam ederler, bu yüzden de bu ülkelerde olta ile som balığı tutmak çok rağbet gören bir spordur. Fakat bu som balıklan da nehirlerin yukarı boylarına yaklaşırken öbürleri gibi yemeyi bırakır. Som bahkları'nm nehirlerdeki yolculuğu izlenirse, bu isin oldukça ağır olageldiği ve araya, balıkların nehir yatağının derin noktalarında hareketsiz yattıkları uzunca dinlenme devrelerinin girdiği görülür. Bundan ötürü de nehirlerde yılın herhangi bir mevsiminde som balığına rastlanabilir.
Som balıkları yumurta dökme alanlarına bir an önce varmaya içgüdüsel bir zorlama duyarlar. Bu her ne pahasına olursa olsun asmaya, yakalandıkları ağlan paralamaya, Yollan üzerine atlamaya çalışırlar. Yolları üzerine bir çağlayan çıkınca 2-3 metre yükseğe sıçradıkları görülmektedir. Bu atlayış başarılı olmadığı takdirde, yeniden teşebbüse geçerler ve bazen çıplak bir kayanın üzerine düşmek sonucunda inatlarını hayatlanyle öderler.
Som balıkları üreme mevsiminde kılık da değiştirirler. Renkleri koyulaşır, yanlarında ve solungaç kapaklarında çok kere kırmızı lekeler belirir. Çok yaşlılarında karın erguvanı bir renk aldıktan başka, kafalarında kırmızı lekelerden zikzaklı çizgiler ortaya çıkar, yüzgeçlerinde de kırmızılıklar belirir. Sırtın ve yüzgeçlerin derisi ise kalınlaşır.
Bir ergin, birkaç da genç erkekle bir arada görülen dişi som balığı, ekim ile şubat arasındaki aylarda, sığ bir girinti olan yuvasını kazmak için kendine kumluk veya çakıllı sığ bir alan seçer. Erkek, rakiplerim yaklaştırmamak için bu arada nöbette bekler. Zamanı gelince yumurtaları döller. Daha sonra yumurtaların üzeri örtülür.
Som balıklan yumurta dökümünden sonra bitkin hale düşerler.Kendilerini akıntıya bırakarak derin bir yerde dibe çöker ve denize dönüş yolculuğuna girişmek için yeterli gücü bulana kadar beklerler. Bundan sonra kış ile ilkbahar aylarının kabarmış sularında ağır ağır yüzmeye baslar ve fazla hızlı akıntılı yerlerden kaçarak sonunda nehrin ağzını bulur, oradaki tatsız suda bir süre oyalandıktan sonra da denize kavuşurlar. O ana kadar hiçbir şey yemezler. Nehire girdikleri sırada güzel bir kırmızımsı rengi olan etleri şimdi kirli beyaz renkte ve saman lezzetindedir. Vücutlarındaki koyu renk lekeler çoğalmış, irileşmiş ve yüzgeçlere kadar yayılmıştır. Som balıkları'nm birçoğu bu yolculuk esnasında ölürler. Fakat bir kere denize ulaştılar mı, pek sabuk dirilirler, solungaçlarını tatlı suda bulaşan asalaklardan temizlerler, yine tıka basa yemeye başlarlar ve bir dahaki göçe kadar eskisi gibi kuvvet kazanmış olurlar. Bununla beraber, yolculuğun güçlükleri pullarına tesir ettiğinden, ergin balıkların pullarına bakarak yaşlarını ve kaç yumurta döktüklerini kestirmek kabadır.
Yumurtladıkları derenin çakıllarının üzerinde amber boncuklarına benzeyen yumurtalardan ancak beş, altı ay sonra, nisanda veya mayısta yavrular çıkar. Genç som balıkları denizlere doğru yol almadan önce tatlı suda üç' yıl yaşarlar, bazı yerlerde bu süre beş, altı yıla kadar çıkar. Bir kere denize vardıktan sonra bol balıkla beslenerek çabuk büyürler.
Atlantik Okyanusu'na akan nehirler som balığı'nın, Pasifik Okyanusu'na dökülenler ise alabalıkgillerin «Oncorrhynchus» grubu üyelerinin yurdudur. Bu türlerin avı, Kuzey Amerika ülkelerinden özellikle Alaska'ya her yıl milyonlarca dolar kazandırmaktadır.
Sponsorlu Bağlantılar
Som balığı'mn yurdu ılımlı Avrupa'da güneyde 43 derece kuzey enlemine, Amerika'da ise 41 derece kuzey enlemine kadar inen sulardır. Akdenize dökülen nehirlerde bulunmaz. Hayatının en büyük kısmını tatlı sularda geçirir, denizlere göç ettikten sonra her yıl nehirlere döner ve bunların kabil olduğu kadar yukarı boylarına doğru yol alır.
Som balığı'nın denizde ne yaptığını kesin olarak bilmiyoruz, Tek bilinen şey, doğduğu nehirden hiç bir zaman fazla uzaklaşmadığıdır. Denizin buralara yatan derinlerine çöker ve tıka basa karnını doyurmaya bakar.
Çoğu som balıkları nehirlere girdikten sonra yemeden kesilirler. . Nehre henüz girmiş som balıkları'ndan yakalananların incelenmesi midelerinin boş olduğunu göstermiştir. Bununla beraber Norveç'teki ve kısmen de îskocya'daki ve Amerika'daki nehirlere giren som baiıkları'nda durum başkadır. Bunlar nehirlerde de beslenmeye devam ederler, bu yüzden de bu ülkelerde olta ile som balığı tutmak çok rağbet gören bir spordur. Fakat bu som balıklan da nehirlerin yukarı boylarına yaklaşırken öbürleri gibi yemeyi bırakır. Som bahkları'nm nehirlerdeki yolculuğu izlenirse, bu isin oldukça ağır olageldiği ve araya, balıkların nehir yatağının derin noktalarında hareketsiz yattıkları uzunca dinlenme devrelerinin girdiği görülür. Bundan ötürü de nehirlerde yılın herhangi bir mevsiminde som balığına rastlanabilir.
Som balıkları yumurta dökme alanlarına bir an önce varmaya içgüdüsel bir zorlama duyarlar. Bu her ne pahasına olursa olsun asmaya, yakalandıkları ağlan paralamaya, Yollan üzerine atlamaya çalışırlar. Yolları üzerine bir çağlayan çıkınca 2-3 metre yükseğe sıçradıkları görülmektedir. Bu atlayış başarılı olmadığı takdirde, yeniden teşebbüse geçerler ve bazen çıplak bir kayanın üzerine düşmek sonucunda inatlarını hayatlanyle öderler.
Som balıkları üreme mevsiminde kılık da değiştirirler. Renkleri koyulaşır, yanlarında ve solungaç kapaklarında çok kere kırmızı lekeler belirir. Çok yaşlılarında karın erguvanı bir renk aldıktan başka, kafalarında kırmızı lekelerden zikzaklı çizgiler ortaya çıkar, yüzgeçlerinde de kırmızılıklar belirir. Sırtın ve yüzgeçlerin derisi ise kalınlaşır.
Bir ergin, birkaç da genç erkekle bir arada görülen dişi som balığı, ekim ile şubat arasındaki aylarda, sığ bir girinti olan yuvasını kazmak için kendine kumluk veya çakıllı sığ bir alan seçer. Erkek, rakiplerim yaklaştırmamak için bu arada nöbette bekler. Zamanı gelince yumurtaları döller. Daha sonra yumurtaların üzeri örtülür.
Som balıklan yumurta dökümünden sonra bitkin hale düşerler.Kendilerini akıntıya bırakarak derin bir yerde dibe çöker ve denize dönüş yolculuğuna girişmek için yeterli gücü bulana kadar beklerler. Bundan sonra kış ile ilkbahar aylarının kabarmış sularında ağır ağır yüzmeye baslar ve fazla hızlı akıntılı yerlerden kaçarak sonunda nehrin ağzını bulur, oradaki tatsız suda bir süre oyalandıktan sonra da denize kavuşurlar. O ana kadar hiçbir şey yemezler. Nehire girdikleri sırada güzel bir kırmızımsı rengi olan etleri şimdi kirli beyaz renkte ve saman lezzetindedir. Vücutlarındaki koyu renk lekeler çoğalmış, irileşmiş ve yüzgeçlere kadar yayılmıştır. Som balıkları'nm birçoğu bu yolculuk esnasında ölürler. Fakat bir kere denize ulaştılar mı, pek sabuk dirilirler, solungaçlarını tatlı suda bulaşan asalaklardan temizlerler, yine tıka basa yemeye başlarlar ve bir dahaki göçe kadar eskisi gibi kuvvet kazanmış olurlar. Bununla beraber, yolculuğun güçlükleri pullarına tesir ettiğinden, ergin balıkların pullarına bakarak yaşlarını ve kaç yumurta döktüklerini kestirmek kabadır.
Yumurtladıkları derenin çakıllarının üzerinde amber boncuklarına benzeyen yumurtalardan ancak beş, altı ay sonra, nisanda veya mayısta yavrular çıkar. Genç som balıkları denizlere doğru yol almadan önce tatlı suda üç' yıl yaşarlar, bazı yerlerde bu süre beş, altı yıla kadar çıkar. Bir kere denize vardıktan sonra bol balıkla beslenerek çabuk büyürler.
Atlantik Okyanusu'na akan nehirler som balığı'nın, Pasifik Okyanusu'na dökülenler ise alabalıkgillerin «Oncorrhynchus» grubu üyelerinin yurdudur. Bu türlerin avı, Kuzey Amerika ülkelerinden özellikle Alaska'ya her yıl milyonlarca dolar kazandırmaktadır.
