Yarı Felç

YARI FELÇ a. Nörol.
1. Piramidal yoldaki bir lezyon yüzünden vücudun sağ ya da sol yarısında istemli hareket yapma yetisinin kaybolması. (Felç, yüzü, kolu ve bacağı aynı derecede tuttuğunda tam yarı felç; yüz, kol ya da bacaktan herhangi birinde daha belirgin olduğunda eksik ya- rıfelç olarak nitelenir) [Eşanl. HEMİPLEJI ] (Bk. ansikl. böl.)
2. Çocukluk çağı yarı- lelci, çocukluk çağındaki bir beyin iltihabından ya da doğum öncesi, sırası ya da sonrası bir travmadan ileri gelen ve bacakta açılma, kolda bükülme durumunda spazmlı bir hipotoniyle, hatta sık sık aynı tarafta taklit hareketleri, atetoz devinimleri ve bir epilepsiyle birlikte görülen yarı felç (Tutulan tarafın büyümesi bozulur Günümüzde bu hastalık beyin kökenli devimsel sakatlıklar çerçevesinde ele alınır )

—ANSİKL Nörol. Yarıfelçte, piramidal lezyona bağlı eksiklik belirtileriyle birlikte, nor mal olarak piramidal sistem tarafından engellenen devimsel refleks etkinliklerinin serbest kalması yüzünden spazm belirtileri ortaya çıkar. Bu iki öğe farklı zamanlarda belirdiği için, yarıfelç önce gevşek sonra kasınmak yanı spazmlıdır.

Gevşek yarıfelç, kolda uzatıcı ve bacaklarda kısaltıcı kaslarda daha belirgin olan ve en zayıf kasları en sık tutan bir hareket yetersizliğini kapsar. Bununla birlikte, gerginliği ilgilendiren hipotoni bu hastalığın teşhise yarar en belirgin özelliğidir; kemik kiriş refleksleri kaybolduğu için bir Ba- binski belirtisinin gözlenmesi felcin merkezi sinir sisteminden kaynaklandığını anlama olanağı verir.

Kasınmak yarıfelç de aynı organlarda hareket eksikliği yaratır, ama bunda teşhise yarar özellik, piramidal kökenli bir kasınmadır; bu felçte kol bükücü kasları ile bacak açıcı kaslarında çok belirgin esnek bir hipotoni vardır Kemik-kiriş refleksleri canlı, polikinetik ve yaygındır, ayrıca Babinski belirtisi vardır.
Piramidal yol, başlangıcından (çıkan alın kıvrımı) sonuna (omurilik bel bölümü) kadar tüm yolu boyunca zarar görebite ceği için, yarıfelcin özellikleri ve dolayısıyla belirtileri lezyonun yerine bağlı olacaktır Ayrıca, piramidal demet soğaniliğin alt kısmında, orta çizgide çaprazlaştığı için, beyin kökenli yarıfefçler lezyona karşıt yanda, omurilikten kaynaklanan yarıfelçlerse lezyonla aynı yandaki vücut yarısında ortaya çıkacaktır. Lezyona karşıt yandan kaynaklanan beyinsel yarıfelçler kodeks, iç kapsül ve beyin sapı lezyonlarında gözlenir.

Kodeks kaynaklı yarıfelç, en sık görülenlerden biridir; her organda aynı derecede olmaz, kol-yüz ya da bacakta daha belirgindir; ayrıca felcin kodeks kökenli olduğunu gösteren başka belidiler de vardır: Bravais-Jackson tipi sara, astereognozı, afazi, apraksi, dışyan tekdüze yarı körlük.

Kapsül yarıfelci, bütün bir yandaki kısımlarda aynı derecededir ve tamamen hareketle ilgilidir. Nesnel duyarlığı bozacak ağrılı bir sendromla birttkte bulunması aynı zamanda talamusta da bir lezyon bulunduğunu gösterir (kapsül-talamus send- romu).

Beyin sapı kökenli yarıfelç, almaşık yarıfelç diye de nitelenir, çünkü bir kafa sinirinin aynı yandaki ya da doğrudan felciyle lezyonun karşı tarafındaki kol ve bacak felcini kapsar. En iyi bilinen almaşık yarı felçler şunlardır: beyin ayakçıklarında, We- ber ve Foville beyin sapı sendrornları; halkalı tümsek çıkıntıda, Mıllard Gubler send- romu, üst tümsek çıkıntıda Foville send romu ve alt tümsek çıkıntıda F oville send romu; soğanilıkte, Babınski Nageotte sendromu.

Omurilik kökenli yarıfelç, lezyonla aynı tarafta olur, özellikle omuriliğin yukarı kısımlarında, boyun hizasındaki şişkinliğin yukarısındaki lezyonlarda ortaya çıkar ve genellikle bir Brovvn Sequard sendromuy- la birlikte görülür; gerçekten de. lezyon daha aşağıdaysa, bacaklardan yalnız birinde felç olur.

Birçok hastalık yarıfelce neden olabilir. Bunlar arasında damar hastalıkları ilk sı rayı alır, tansiyon yüksekliğinden ya da bir damar bozukluğundan (anevıizma, anjiyom) doğan bir beyin kanaması felce ne den olabileceği gibi ateroskleroz, damar iltihabı, şahdamar ya da kalp ambolisi yüzünden meydana gelen bir beyin yumuşaması felce neden olabilir. Urlar (astro- sitom, glioblastom, meningiom) hem doğrudan, hern dolaylı olarak (bir meme, ak ciğer; böbrek ya da prostat kanserinin metastazları) yarıfelç yapabilir. Travmalar sinirleri sıkıştırıcı bir kırığa, sertzar altı ya da üstü bir hernatoma ya da bir beyin apse sine yol açarak yarıfelç yaratabilir. Mikroplu hastalıklar ender olarak yarıfelç yapar; olgulara göre, beyin apsesi, beyin flebiti, endokardit, tüberkülozlu ya da irinli menenjit, ansefalit yarıfelç nedeni olabilir, klasik olarak dağınık skleroz da bu gruba sokulur.