Hipotermi (Hipotermiya)

Hipotermiya nedir?

Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, doktor uyarısı ya da uzman önerisi değildir.

Hipotermiya, vücut sıcaklığının tehlikeli boyutlarda düşük olmasıdır. Normal vücut sıcaklığı 36.2 ile 37.5 arasında değişmektedir. Vücut sıcaklığınız normalin birkaç derece altına düştüğünde, vücut fonksiyonlarınız yavaşlamaya başlar. Eğer vücut sıcaklığınız çok düşük derecelere iner ve birkaç saat boyunca bu halde kalırsa, organlarınız zarar görebilir ve ölüm riski oluşur.

Neden ortaya çıkar?

Soğuk hava koşullarında, vücut sıcaklığınız yavaş yavaş düşebilir. Bu durum aşağıdaki koşullarda gerçekleşebilir:

• Soğuk bir odada çok fazla zaman geçirmek.
• Soğuk, rüzgar, yağmur ve kara karşı hiçbir koruyucu giysi olmaksızın, soğuk havada dışarıda kalmak.
• Soğuk ve ıslak kıyafetleri uzun süre giymek.

Eğer donmuş, soğuk suyun içine düşerseniz, vücut sıcaklığınız hızlı bir şekilde düşecektir.

Hipotermiya, genellikle kaza gibi hareket etmenizi ve yardım istemenizi engelleyen durumlarda ortaya çıkar. Ayrıca kalp krizi veya felç sonrası da hipotermiya görülebilir.

Küçük çocuklarda ve yaşlılarda hipotermiya daha sık görülür. Çok küçük çocuklar ve çok yaşlı kişiler enerjilerini çok hızlı tüketirler, bu nedenle soğuk ortamlarda vücut sıcaklıklarını kontrol altında tutmaları onlar için oldukça zordur. Hipotermiya riski yüksek diğer kişiler uyuşturucu ve alkol bağımlısı kişilerdir.

Nasıl teşhis edilir?

Teşhis, bulunduğunuz ortama ve semptomlarınıza bağlı olarak belirlenecektir. Sağlık uzmanı, titreme, bilinç bulanıklığı ve diğer hipotermiya semptomlarını kontrol edecektir. Ayrıca vücut sıcaklığınızı ölçecektir ve bu genellikle 35.5 C’nin altında olmaktadır.

Nasıl tedavi edilir?

Hipotermiya acil bir durumdur ve hemen tedavisinin yapılması gerekir. Bu durumda hemen yardım istemeli veya 112’yi aramalısınız.
Eğer hipotermik bir kişinin yanındaysanız, ona yardımcı olmak için şunları yapabilirsiniz:

• Eğer hasta nefes almıyorsa veya kalbi durmuşsa, yapay solunum ve kalp masajına (CPR) başlamalısınız.
• Eğer hasta nefes alıyorsa:

1. Soğuk ve ıslak kıyafetlerini çıkartın.
2. Hastayı battaniyelere veya diğer kuru örtülerle sarın (mümkünse battaniyeleri ısıtın). Eğer dışarıda kalmak zorundaysanız, hastanın başını da sarın, ancak yüzünü kapatmayın ve soğuk yerle direkt temastan koruyun.
3. Hastayı en kısa zamanda sıcak bir yere dikkatli bir şekilde taşıyın ve onu ısıtmaya başlayın.

Kana ihtiyaç duyan hayati organların yüzeylerinde hızlı kan akışını önlemek için, ısıtma yavaş yavaş yapılmalıdır. Eğer ısıtma işlemi uzman bir sağlık görevlisi tarafından yapılmıyorsa, şunlara dikkat edilmelidir:

• Hastanın üstündeki ıslak kıyafetleri çıkarmalı ve kuru giysiler giydirmelisiniz veya battaniyelerle hafifçe sarmalısınız.
• Eğer hasta uyanıksa ve boğulma tehlikesi yoksa, ılık içecekler verin.
• Hastanın ılık bir odada yavaş yavaş ısınmasını sağlayın.
• Hastaya ılık bir banyo yaptırabilirsiniz, ancak suyun sıcak olmamasına dikkat etmelisiniz.

Hipotermik bir kişinin bakımıyla ilgileniyorsanız:

• Hastaya sıcak içecekler vermemelisiniz.
• Hastayı bir şeyler yemesi veya içmesi için zorlamamalısınız.
• Alkollü içecekler vermemelisiniz.
• Cildinin soğuk bölümlerini ovalayarak veya masajla ısıtmaya çalışmamalısınız.
• Hastayı ağır katmanlar halinde battaniyelere sarmamalısınız.
• Hastanın yürümesine müsaade etmemelisiniz.
• Sıcak su torbaları, ısıtıcı pedler, veya elektrikli battaniye kullanmamalısınız.

Ağır hipotermiya görülen bir kişinin, en kısa zamanda hastaneye götürülmesi gerekir.

Hipotermiyanın etkileri ne kadar sürer?

Hipotermiyanın etkilerinin ne kadar süreceği, kişinin organlarında meydana gelen zararın büyüklüğüne bağlıdır. Çoğu durumlarda hasta, tedaviyle 3 ile 12 saat arasında iyileşir. Ağır durumlarda, hipotermiya ölüme neden olabilir.

Hipotermiyayı nasıl önleyebilirim?

Hipotermiyadan korunmanın en etkili yolu, hazırlıklı olmak ve uygun kıyafetleri giymektir. Kalın tek bir giysi yerine, kat kat pek çok kıyafetler giymelisiniz. En iyi giysiler, iyi bir koruma sağlayan ve cildi nemden uzak tutanlardır. Bunun için en iyi malzemeler, polipropilen, polyester ve yündür. Dışarı çıkarken su geçirmeyen ve aynı zamanda nefes alan bir giysi tercih etmelisiniz. Ayrıca başınıza şapka takarak ve boynunuza atkınızı sararak, vücut sıcaklığınızın korunmasına yardımcı olabilirsiniz.

Ancak her türlü tedbire rağmen hipotermiya görülebilir. Bu durumda şunlara dikkat etmelisiniz:

• Ani hava değişimlerine karşı hazırlıklı olun. Dışarı çıkarken, kötü hava koşullarına karşı uygun kıyafetleri çantanızda bulundurun.
• Hava ani olarak değiştiğinde, dışarıda çok fazla vakit geçirmeyin.
• Kıyafetleriniz ıslandığında, onları hemen kuru ve sıcak olanlarıyla değiştirin.
• Alkolsüz içecekler için. Hipotermiya görülen kişilerde genellikle dehidrasyon da görülür.
• Hipotermiya semptomlarını ve yapılması gereken acil müdahaleyi öğrenmelisiniz.
• Battaniyelerin arasında, sıcaklığı korumak için, plastik veya alüminyum katmanlarla boşluklar oluşturun, ve acil bir durum için yanınızda yüksek enerjili hazır yiyecekler bulundurun.

Eğer yaşınız 65’in üstündeyse, soğuk havalara karşı aşağıdaki önlemleri almalısınız:

• Kışın, düzenli olarak sizi kontrol etmesi için birinden rica etmelisiniz. Çok soğuklarda, günde en az bir defa kontrol edilmelisiniz.
• Evinizin uygun izolasyona sahip olmasına dikkat etmelisiniz.
• Yaşadığınız yerin 18.3 C’den yüksek ısıda olmasına dikkat etmelisiniz.
• Vücut sıcaklığınızın korunmasına yardımcı olmak için, kat kat sıcak kıyafetler giyin. Eğer vücut sıcaklğınızı korumakta zorlanıyorsanız, evde bile olsanız, başınızı ve boynunuzu sarmalısınız.
• Kuru kalmalısınız.
• Yeterli sayıda battaniye kullandığınızdan emin olun.
• Yeterli düzeyde istirahat, egzersiz, ve besleyici gıdalar tüketmek gibi sağlıklı alışkanlıklar edinin.
• Elinizin altında kolayca hazırlayabileceğiniz besleyici yiyecekler olsun. Gün içinde sıcak yemekler yiyin ve sıcak içecekler için. Eğer yemek yapamıyorsanız, dışarıdan evinize yemek getirilmesini sağlayın.
• Alkollü içeceklerden uzak durun.
• Kullandığınız ilaçların hipotermiya riskini yükseltip yükseltmediğiyle ilgili doktorunuzla görüşün. Kardiovasküler ilaçlar, sakinleştiriciler, ve antidepresanlar, bedenin soğuğa karşı yanıt verme kabiliyetini azaltır.
• Ara sıra vücut sıcaklığınızı ölçün.
• İhtiyacınız olduğu zamanlarda, sağlık şirketlerinden, veya hastanelerden yardım istemelisiniz.

BAKINIZ İnsan vücut sıcaklığı (Vücut ısısı)

HİPOTERMİ

Hipotermi, vücudun normalden daha hızlı bir şekilde ısı kaybetmesi sonucu ortaya çıkan durumdur. Hipotermi durumunda vücudun kaybettiği ısı ürettiği ısıdan daha fazladır ve bu ısı kaybı bazen tehlikeli boyutlarda olmaktadır. Normal vücut ısısı yaklaşık 37 ° C’dir. Vücut ısısının 35 C ve altına düşmesi halinde hipotermi oluşur.
Vücut ısısı düştüğünde, kalp, sinir sistemi ve diğer organlar normal çalışamaz. Tedavi edilmediği takdirde kalp ve solunum yetmezliği ve hatta ölüme kadar götürebilir.
Hipotermi genellikle vücudun soğuk havalara veya soğuk suya maruz kalması sonucu ortaya çıkar. İlk uygulanan tedaviler genellikle vücudu normal sıcaklığına kavuşturmak için uygulanan yöntemlerdir.

BELİRTİLERİ
Titreme, vücudun ısı kaybı yaşadığında kendini otomatik olarak korumak için yaptığı ilk fark edilen davranıştır.

Hafif hipotermi belirtileri şunlardır:

• Titreme
• Baş dönmesi
• Açlık
• Bulantı
• Daha hızlı nefes alma
• Düzgün konuşamama
• Hafif kafa karışıklığı
• Koordinasyon eksikliği
• Yorgunluk
• Kalp hızında artış gibi

Orta şiddetten yüksek şiddete kadarki hipotermiler içinse ortaya çıkan belirtiler şunlardır:

• Titreme (hipotermi kötüleştikçe titreme durur)
• Hantallık ya da koordinasyon eksikliği
• Konuşma bozukluğu veya mırıldanarak konuşma
• Zihin karışıklığı ve kötü karar verme
• Uyuşukluk veya vücudun çok düşük enerjili olması
• Başkasının durumu hakkında endişe eksikliği
• Aşamalı bilinç kaybı
• Zayıf nabız atışı
• Yavaş nefes alıp verme

Semptomlar genellikle yavaş yavaş başladığı için hipotermi olan birisi genellikle durumunun farkında değildir. Ayrıca, hipotermi ile ilişkili düşünme karışıklığı öz-farkındalığı engeller. Bu da riskli davranışlara yol açabilir.

Bebeklerde hipotermi belirtileri:

• Parlak kırmızı ve soğuk cilt
• Vücudunun çok düşük enerjili olması
• Zayıf ağlama

Hipotermi sadece açık hava koşulları ile ilişkili değildir. Her zaman aşırı soğuk şartlara maruz kalmaktan kaynaklanmaz. Genç bir birey için sağlıklı sayılabilecek oda sıcaklığı yaşlı bir kişi için uzun süre kalması halinde hipotermiye yol açabilir. Bu durum kötü ısıtılmış veya klimalı bir evde meydana gelebilir. Hipoterminin bu türleri için belirtiler belirgin şekilde görünmeyebilir.

Doktora ne zaman görünmelidir?
Hipotermi belirtileri gösteren ve uzun süre soğuk hava şartlarına maruz kalmış biri ile ilgilenmeniz gerektiği durumda 112 acil servisi arayınız ya da bir acil servise ulaştırınız. Mümkünse hasta kişi sıcak bir ortama dikkatli ve yavaş bir şekilde alınmalıdır. Sarsıcı hareketler tehlikeli düzensiz kalp atışlarını tetikleyebilir. Islak giysilerini dikkatli bir şekilde çıkarınız ve acil servis ekipleri gelinceye kadar battaniye ile sarınız.

NEDENLERİ

Vücudun ürettiği ısıdan daha fazlasını kaybetmesi durumunda hipotermi oluşur. Hipoterminin sık nedenleri arasında soğuk hava koşulları veya soğuk suya maruz kalma vardır. Ancak vücut ısısından daha soğuk bir ortama uzun süre maruz kalmak ve yeterli olmayan giysiler giymiş olmak da hipotermiye neden olabilir.

Hipotermi yol açan yaygın koşullar şunlardır:

• Hava koşulları için yeterince sıcak olmayan giysiler giyilmesi
• Çok uzun süre ayazda kalmak
• Islak giysileri çıkartmamak ve kuru sıcak ortama geçmemek
• Tekne kazası gibi bir kaza sonucu suya düşmek
• Özellikle yaşlılar ve bebekler için evde yetersiz olan ısıtma
• Özellikle yaşlılar ve bebekler için risk teşkil eden çok soğuk klima

Vücut ısısını nasıl kaybeder?

Vücudun ısı kaybetme mekanizması aşağıdaki gibi bir süreci içermektedir:

• Isı yayılması: En çok ısı kaybı vücudun korumasız yüzeylerinden yayılan ısı nedeniyle olmaktadır.
• Doğrudan temas: Soğuk su veya soğuk zemin gibi çok soğuk bir şeyle doğrudan temas etmek de vücuttan ısı kaybına neden olur. Su ısı iletiminde iyi olduğu için, vücudun soğuk suda kaybettiği ısı soğuk havaya göre daha hızlıdır. Benzer şekilde eğer yağmura dışarıda yakalandıysanız ıslanan giysilerden dolayı vücudun ısı kaybı çok daha hızlı olur.
• Rüzgâr: Rüzgâr cilt yüzeyindeki ince bir tabaka halindeki sıcak hava ile temas ederek vücut ısısını kaldırır. Havalı soğutma faktörü de ısı kaybının önemli nedenlerindendir.

RİSK FAKTÖRLERİ

İleri yaş:

Yaş ilerledikçe insanlar bazı nedenlerden dolayı hipotermiye karşı daha savunmasız ve daha duyarlı hale gelmektedir. Yaşlılık, psikiyatrik hastalar ve sosyoekonomik faktörler bu problemlere karşı önlem alınmasını zorlaştırarak katkıda bulunur. Vücudun ısısını düzenlemek ve soğuğu algılama yeteneği ve yaşla birlikte azalmaktadır.
Yaşlı insanlarda ayrıca vücuttaki ısı düzenlemesini olumsuz etkileyen bir sağlık sorunu da olabilir. Bazı yaşlılarda ise havanın soğuk olduğu ya da hareket etmesi gerektiği şeklinde bir iletişim kurulamamakta yani iletişim yetersizliği ısı kaybına neden olmaktadır.

Küçük yaşta olmak:

Çocuklar yetişkinlere göre daha hızlı ısı kaybeder. Çocukların kilolarına göre daha geniş bir cilt yüzeyine sahip olmaları onları daha fazla ısı kaybına meyilli hale getirmektedir.
Ayrıca üşümek ve ısı kaybı gibi şeyleri çok fazla takmazlar. Dışarı çıkarken havaya göre kalın giyinme ve soğuktan korunmak için vücudu koruma gibi şeylere yaşlarından dolayı pek dikkat etmezler. Bebeklerde ısı üretim mekanizması daha yetersiz olduğu için soğuğa karşı daha savunmasızdırlar.

Ruhsal sorunlar:

Demans veya benzer başka bir zihinsel rahatsızlığı olan kişilerde muhakeme gücü azaldığı için dışarı çıkarken hava şartlarına uygun giyinme derdi olmaz. Bu yüzden özellikle bu tür zihinsel rahatsızlığı olan kişilerle ilgilenen birilerinin olmaması durumunda soğuğa maruz kalmaları ve ısı kaybetmeleri olasıdır.

Alkol ve uyuşturucu kullanımı:

Alkol içildiğinde vücut içinin sıcak hissedilmesine neden olur. Ancak kan damarlarının genişlemesine neden olarak cilt yüzeyinden daha hızlı şekilde bir ısı kaybına yol açar. Vücudun doğal titreme tepkisi alkol içildiğinde azalır. Bunun yanında, alkol tüketen kişilerde sağlıklı düşünme azaldığı için soğuk havada kalın giyinme gibi kararları vermeleri de olumsuz etkilenmektedir. Sarhoş bir kişinin soğuk havada dışarı çıkması durumunda hipotermi geçirmesi olasıdır.

Bazı tıbbi durumlar:

Bazı sağlık sorunları vücudun ısı dengeleme yeteneğini olumsuz etkileyebilir. Bu hastalıklara örnek olarak az çalışan tiroid (hipotiroidizm), kötü beslenme ya da anoreksiya nervoza, felç, şiddetli artrit, Parkinson hastalığı, travma, omurilik yaralanmaları, yanıklar, ekstremite hissini etkileyen bozukluklar (örneğin diyabetli kişilerin ayak sinir hasarları), dehidratasyon ve normal kan akışını kısıtlayan herhangi diğer durumlar.

İlaçlar:

Bazı antidepresanlar, antipsikotik, narkotik ağrı ilaçları ve sakinleştiriciler de dahil olmak üzere bir dizi ilaç kendi sıcaklığını düzenlemek için vücudun ısınma yeteneğini değiştirebilir.

Bu faktörlerin dışında, hipotermi nedeniyle özellikle asker, avcı, balıkçı, çobanlar, kayak yapanlar gibi dış ortamlarda çalışmak zorunda kalan kişiler ile kalacak yeri olmayan insanlar daha çok risk altındadırlar.

Hipoterminin oluşumunda ortamın ısısının düşüklüğü ile, rüzgârın şiddetli olması, vücudunun nemli olması, hareketsiz kalması, susuzluk veya açlık gibi enerji yetersizliği gibi etkenler de önemli rol oynar. Şeker hastaları, depresyon ilacı kullananlar, alkolikler, guatr (hipotroidi) hastaları ile beslenme bozukluğu olanlar da soğuğun olumsuzluklarına daha duyarlı olurlar.