Dünya Kentleri: İşkodra

Shkoder,

İŞKODRA olarak da bilinir, Latince SCODRA, İtalyanca SCUTARİ, Arnavutluk’ un kuzeybatı kesiminde kent.

Shkoder Gölünün (Îşkodra Gölü) güneydoğu ucunda, Arnavutluk’un ulaşıma elverişli iki ırmağından biri olan Buene (Bojana) Irmağının gölden çıkıp Adriya Denizine yöneldiği noktada yer alır. Yüksek dağlarla çevrili geniş bir ovanın kenarında bulunan kentin batısında Taraboş Dağı yükselir. Güneyinde, bugün terk edilmiş durumda olan Rozafat Kalesi yer alır. Kiri Irmağı, kaleyi geçtikten sonra Buene’yle birleşir. Kent 1900’den bu yana kuzeydoğuya doğru genişlemiş, bir zamanlar Tuna Irmağı ile Ege Denizinden gelen ticaret yollarının kavşak noktasında bulunduğu için önem taşıyan pazaryerinden uzağa yayılmıştır.

Shkoder kalesinin en eski surları, İÖ 1000’lerden kalmadır. Romalı tarihçi Livius, Shkoder’ın İÖ 168’de Romalılara boyun eğen Illyria kralı Gentius’un başkenti olduğunu belirtir. Kent Bizans, Bulgar, Sırp ve Türk egemenliğinde kaldıktan sonra yeniden Illyrialılann ve ardından Sırp Balsa ailesinin eline geçti. 1396’da bu aile tarafından Venediklilere satıldı. OsmanlIlara geçtikten sonra Arnavut ulusal kahramanı İskender Bey (Gjergj Kastrioti) kente saldırdıysa da ele geçirmeyi başaramadı. Onun ölümünden 11 yıl sonra Venedik Shkoder’ı Osmanhlara bıraktı (1479) ve bölge, Osmanlılarca bir sancak olarak örgütlendi. 1760’tan sonra kent Buşati ailesinin yönetiminde fiilen bağımsız hale geldiyse de 1867’de OsmanlIlar tarafından bir vilayet merkezine dönüştürüldü. 1881’de Arnavut Birliği’nin bastırılmasından sonra Arnavut kültür hareketinin merkezi durumuna geldi.

I. Dünya Savaşı’nda AvusturyalIların işgali altında kaldı (1916-18). Bir süre itilaf Devletlerinin denetiminde kaldıktan sonra 1921’de özgür Arnavutluk’la birleşti. II. Dünya Savaşı’ndan önce Katolikliğin Arnavutluk’taki en önemli merkeziydi; bir katedrali, piskoposlar topluluğu, Fransisken ve Cizvit manastırları, kütüphane ve yayınevleri vardı. Şair Migjeni’nin (Milosh Gjergj Nikolla, 1911-38) doğum yeri olan kent, 1944’ten sonra ülkeye egemen olan Komünist yönetime karşı direndi. Nüfusunun yaklaşık yansı Katolik, önemli bir bölümü de Müslümandır.

Shkoder, Arnavutluk’un kuzeyinde tahıl, tütün, patates, meyve ve üzüm yetiştirilen dağlık bölgenin geleneksel ticaret merkezidir. Kentin güneydoğusundaki Drin Irmağı üzerinde taşkınları önlemek için yapılan baraj üzerinde ülkenin en önemli hidroelektrik santrallarmdan biri yer alır. Kentte pamuklu ve ipekli dokuma, bakır tel, işlenmiş gıda, sigara ve şarap üretimi ile sepetçilik önemlidir. Kentte bir Hayvansal Ürünler Enstitüsü, bir Eğitim Enstitüsü ile Tiran Devlet Üniversitesi’ne bağlı bölümler yer alır. Adriya Denizindeki Shengjin limanından yararlanan kentte bir havalimanı da vardır. Nüfus (1990) 81.800.

Shkoder Gölü,

iŞKODRA GÖLÜ olarak da bilinir, Balkanlar’daki en büyük göl. Karadağ (Yugoslavya)-Arnavutluk sınırında 390 km2’lik bir alanı kaplar; yüzölçümü suların yükseldiği mevsimlerde 530 km2’ye ulaşır. Eskiden Adriya Denizinin bir uzantısıydı. Batı ve kuzeybatısında sarp dağlar yükselir. Doğusunda bulunan ova ve bataklıklar kuzeyde Podgorica’ya (eskiden Titograd) kadar uzanır. Bölgedeki, en büyüğü Moraca olan altı ırmağın sularını toplar. Güney ucundan çıkan Bojana Irmağı Adriya Denizine dökülür. Göl kıyısındaki küçük köyler özellikle eski manastırları ve kaleleriyle dikkat çeker. Arnavutluk’un Shkoder (îşkodra) kenti gölün güney kıyısında yer alır.

İŞKODRA

ital. Scutari, arnavutça Shkoder, Arnavutluk’un K.'inde, aynı addaki gölün G.’inde Karadağ sınırı yakınında kent; 80 200 nüf. (1989). XV. yy.’a değin bir Venedik kalesiyle korunan, eski ticaret ve din merkezi Işkodra, uzun süre Arnavutlük'un dağlık kesimi insanlarının alışveriş gereksinimlerini karşıladıkları en büyük kentti. Kırsal kesimden göçler ve sanayileşme (bakır tel çekme, besin sanayisi) sonucu, 1945’te daha da büyüdü. Bugün başkent Tiran'dan sonra ikinci sırada yer alır.

—Tar Romalı tarihçi Livius, işkodra’nın İ.Ö. 168’de Romalılar’a teslim olan illyria kralı Gentius'un başkenti olduğunu yazar. XIII. ve XIV. yy.’larda Sırp krallığı'na bağlandı. Sırp kökenli Balşa hanedanının başkenti oldu (1366-1396). 1421'de Venediklilerin eline geçti. Rumeli beylerbeyi Hadım Süleyman Paşa’ya direnen kent (1474), Mehmet II (Fatih) döneminde OsmanlI topraklarına katıldı (1479). Balkan savaşları sırasında Karadağlılar'a bırakıldı (22 nisan 1913); Londra konferansı'nda da Arnavutluk'a verildi (1913). Birinci Dünya savaşı sonunda Arnavutluk'un bağımsızlığı onaylanınca, bu ülkenin sınırları içinde kaldı (1921).

—Güz. sant. OsmanlIlar zamanında bir türk kenti görünümü kazanan işkodra'da, bu dönemin son yıllarında kırk kadar cami, iki medrese, iki kütüphane, bir kapalı- çarşı, bir bedesten vardı. Camilerin en büyüğü, Buşatlı ailesi adına yaptırılan ve kubbeleri kurşunla kaplı olduğundan halk arasında "Kurşunlu cami" diye anılanıdır (XVIII. yy.).

İŞKODRA gölü

ital. Scutari, sırp- hırvat dilinde Skadar, Balkan yarımadasında göl. Arnavutluk-Karadağ' sınırında: 370 km2 (148 km2’si Arnavutluk’un). En derin yeri: 44 m. Göl, sularından bir bölümünü Bojana'ya akıtır. Kıyıları bataklıktır. Suları çok zehirlidir.

İşkodra muharebesi madalyası, Mahmut II döneminde (1808-1839) bastırılan madalya. Bir yüzünde on altı kollu bir yıldız üzerinde tuğra, öteki yüzündeyse ortada Nusretiye camisi ile basım tarihi (1832) yer alır. Altın olanları 16 g ağırlığında, 2,9 mm çapında, gümüş olanlarıysa 12,50 g ağırlığında, 2,9 mm çapındadır. Madalyanın, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’ nın kışkırtmasıyla ayaklanan işkodra valisi Mustafa Paşa’ya karşı düzenlenen seferle ilgili olduğu sanılmaktadır.