AKDENİZ BÖLGESİ COĞRAFYASI, Akdeniz, Alp sıradağları sistemi içinde Batısında ve kenarında Doğusunda çöküntülerle oluşmuş derin (ortalama 1 500 m) bir kıtalararası denizdir. Akdeniz'in bugünkü biçimi, Avrupa ve Afrika levhalarının birbirine yaklaşmasıyla gelişen bir jeoloji evriminin sonucudur. Büyük denizaltı diklikleri (örneğin, Balear adalarının G.'indeki Emile-Baudot dikliği), ada eşikleri, B.'da derin denizaltı ovalarının (Cezayir-Proven- ce havzası) ve D.'da Ege yayının güneyinde derin çukurların (Hellen çukurları) yer alması Akdeniz'in tektonik kökenli olduğunu ve denizaltı şekillerinin gençliğini gösterir. Atlas okyanusu ile bağlantının kapanması (Messina çekilmesi), Doğu Akdeniz eşiği, ilksel türbiditlerinin kıvrım- lanması, deniz taraçalarının ilksel biçimlerinin bozulması ve yakın dönemlerdeki yanardağ etkinlikleri gibi olgular yerkabu- ğu hareketlerinin geç zamanlara kadar sürdüğünü ortaya koyar. Bugünkü hareketler, etkin türbidit akıntılarına yol açan depremlerle kendini gösterir. Kıyılar, daha çok ria'tarla (Costa Brava'da, Calabria'da ve Cezayir bölgesindeki eski kütlelerde) ve kalkanlarla (daha çok, Provence'da ve Dalmaçya kıyılarında olduğu gibi, kıvrımlı kireçtaşı dizilerinde) kesilen yalıyarlardan oluşur. Yalıyarlı kıyıların önünde dar kıta sahanlıkları bulunur (Tunus'un önü ve Adriya kıyıları hariç). Lagünlü ve kıyı kordonlu alçak kıyılar, büyük tektonik havzaların (Languedoc, Valencia körfezi, Po ovası) önünde yer alır.
Kışın karadan esen rüzgârların soğutucu etkisiyle ortalama yıllık sıcaklığın 17°C'a (Lion körfezi) ve 14°C'a (Adriya denizi'nin kuzeyi) düştüğü kuzeydeki bazı körfezler bir yana bırakılırsa, Akdeniz ılık bir denizdir: ortalama 19°C. Yaz mevsiminde sıcaklığın düşey dağılışı dikoter- mik olduğu halde (yüzey sularının sıcaklığı 24-28°C), kışın homotermiktir ve yüzeyden dibe kadar su sıcaklığı yaklaşık 13-15°C arasında aynı kalır. Bu mevsimde Lion,Venedik ve Selanik körfezlerindeki olağanüstü soğuğun etkisiyle, yüzey suları dibe dalar. Ayrıca Akdeniz, su açığı olan bir denizdir. Tuzluluk Batı'dan (°/oo 37) D.'ya (°/oo 39,5) doğru artar. Buharlaşmanın şiddetli olmasına karşın, Atlas okyanusu’ndan ve Karadeniz’den gelen suların dengeleyici etkisi ve daha tuzlu derin suların Cebelitarık boğazının dibinden akması nedeniyle deniz düzeyi ve tuzluluk oranı değişmez. Akdeniz'in öbür denizlerden kopuk olması ve eşikler aracılığıyla bölümlere ayrılması, akıntı halkalarının bağımsız olmasına Gabes körfezi ile Adriya denizi dışında- gelgitin genellikle zayıf kalmasına yol açar. Atlas okyanusu sularının Akdeniz’e girmesi ve rüzgârların itmesi, yüzey sularının Doğu’ya doğru büyük ölçüde sürüklenmesine neden olur. Akdeniz'deki başlıca akıntı, saat yelkovanına ters yönde ilerleyen bölgesel akıntı halkalarına ayrılır ve bu halkalar, havzaların biçimine bağlı olarak, yelkovan yönünde gelişen çevrintilerle tamamlanır. Daha yoğun olan alttaki suda (ara su tabakası) Batı'ya doğru bir yavaş dönüş hareketi görülür. Bazı havzalarla sınırlı kalan dip suları daha da yavaş ve aynı yön Akdamar adası kilisesi de akar. Gelgit farkının az olması, tuzlu Vanluk, ılıklık, düşey hareketlerin sınırlanması, derinliği az ve daha çalkantılı bölgeler dışında, Akdeniz'i az verimli bir deniz haline getirir. En verimli bölgeler, Alboran ve Katalan denizleri, Gabes ve Lion körfezleri, çeşitli boğazlar (Sardinya ve Sicilya boğazları) ve lagünlerdir, Balık avı alanları Doğu’ya doğru yavaş yavaş yoksullaşır. Çoğunlukla eskimiş yöntemlerle ve küçük çapta yapılan balıkçılık, etkinliği Kuzey ve Orta Atlas okyanusu'na yönelik limanlarda (özellikle İtalyan limanlan) sanayileşmiştir. Doğu ile Batı arasında geleneksel ulaşım yolu olan Akdeniz, etkin deniz ticaret filoları (dışarıya da çalışırlar) ve birçok limanla donanmıştır. Güney limanlarının daha çok ham petrol dışsatımı görevini yüklenmelerine karşılık, kuzey limanlarında (özellikle Marsilya, Barselona, Cenova ve Venedik) sanayi etkinliği ağır basar. Göğün, suların ve kıyıların güzelliği bu denizi seçkin bir deniz turizmi alanına dönüştürmüştür. MsXLabs & Büyük L.
Son düzenleyen Hera; 10 Temmuz 2015 01:41
Akdeniz Bölgesi Coğrafi Konumu
