Type Ia Süpernovası
Yasaklı
Hubble Süpernovanın Gizemini Çözdü
Buluş, bu gibi patlamaları tetikleyen çeşitli senaryolardan doğru olanı belirlemek için yeni gözlemsel bilgiler sağladı. 17,000 ışık yılı uzaklıkta Large Magellanic Cloud galaksisinde bulunan SNR 0509-67.5 olarak isimlendirilen kalıntının, bir çeşit süpernova olarak bilinen ‘Type Ia’ süpernovasının oluşturduğu bir kalıntı olduğu kaydedildi.
Type Ia süpernovası, iki düşük kütleli beyaz cücenin (oksijen ve karbon içeren) birleşerek kütlelerini arttırmaları sonucu meydana gelen patlamalardır. Bu tür patlamaların beyaz cücenin kütlesinin artmasıyla kritik düzeye ulaşan (2 x 109 g/cm3 ) çekirdek yoğunluğunun ardından oksijen ve karbonun kontrolsüz füzyonu sonucu oluştuğu en çok kabul gören senaryolardan biridir.
Bu tür süpernovaya yol açan sebepler günümüze kadar tam olarak bilinememekteydi. Astronomların yeni yaptıkları gözlemler sonucunda SNR 0509-67.5 kalıntısının süpernovaya sebep olan sistemin kapalı orbitteki bir çift beyaz cüceden meydana gelen tip Ia süpernovasına ait olduğunu belirlediler.
‘Type la’ Anahtar Soru Oldu
Louisiana State Üniverstesindeki öncü araştırmacılardan Bradley Schaefer konuyla ilgili açıklamasında Hubble’ın böylesi patlamalara sebep olan çok küçük beyaz cüce kalıntılarını belirlemek için gerekli hassasiyete sahip olduğunu vurguladı. Buradaki mantık Sherlock Holmes’tan ünlü bir alıntıyla aynı: “İmkansızı elediğin zaman, her ne kalırsa, umulmadık da olsa gerçek olmak zorundadır.” SNR 0509-67.5; çarpışıp patlayana kadar gittikçe daralan yörüngede birbirinin etrafında sıkıca dolanan iki beyaz cüce yıldız olarak tanımlanabilir.
Sonuçlar ilk olarak Teksas’taki Astronomi Topluluğu’nun toplantısında açıklandı. Daha sonra yazılı olarak 12 Ocak tarihinde Nature dergisinde yayınlandı. 40 yıldır süren Type Ia, süpernovalarıyla ilgili araştırmalar astrofizikte anahtar soru oldu. Son on yılda ise Type Ia süpernovası hızlanan evrenin anlaşılması için önemli araçlardan biri haline geldi. Bu tip süpernovalar, tüm galaksi yıldızlarından daha parlak ışığı üreten büyük enerjili patlamalar ortaya çıkarıyor.
Patlamayı Tetikleyen Yıldız Tipi Anlaşılamıyordu
Burada en büyük problem beyaz cücenin kütlesini limit değerine ulaştıran ve bu tür bir patlamayı tetikleyen yıldız tipinin anlaşılamamasıydı. Problemin çözümü için gerekli olan patlamadan sonra geriye kalan beyaz cücenin yakınındaki arkadaş yıldızların tesbitiydi. Hubble uzay teleskobu süpernova kalıntısının merkezinde eski arkadaş yıldızlarının kalıntılarını fotoğraflamayı başardı.
Schaefer raporunda bu tipteki süpernovaların oluşumunu çifte bozulmuş model denilen içinde iki beyaz cücenin çarpışması olarak açıklamıştı. Fakat bu rapordaki açıklamalar yıldız patlamasının kaydedilmemiş gözlemleri olarak kayıtlara geçti.
Space Telescope Science Enstitüsündeki araştırmacılar süpernovadan çıkan ışığı tanımladı. Astronomlar ışığın spektral izini ölçerek bunun bir Tip Ia süpernova olduğunu kanıtladılar. Çünkü kalıntılar simetrik bir deniz kabuğu ya da kabarcık şeklinde görünüyor ve geometrik merkezi kesin olarak belirlenebiliyordu. Bu özellikler SNR 0509-67.5’i eski arkadaş yıldızları araştırmak için ideal bir hedef haline getirdi.
Araştırma grubundakiler gözlemlerini daha ileri düzeyde test edebilmek için Large Magellenic Cloud’da diğer süpernova kalıntılarına bakmayı planlıyorlar.
Kaynak : İnterpromedya Haber Merkezi / Nature (12 Ocak 2012)
Sponsorlu Bağlantılar
NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu ile süpernovaya sebep olan yıldızın uzun zamandır süregelen gizemi çözüldü.
Buluş, bu gibi patlamaları tetikleyen çeşitli senaryolardan doğru olanı belirlemek için yeni gözlemsel bilgiler sağladı. 17,000 ışık yılı uzaklıkta Large Magellanic Cloud galaksisinde bulunan SNR 0509-67.5 olarak isimlendirilen kalıntının, bir çeşit süpernova olarak bilinen ‘Type Ia’ süpernovasının oluşturduğu bir kalıntı olduğu kaydedildi.
Type Ia süpernovası, iki düşük kütleli beyaz cücenin (oksijen ve karbon içeren) birleşerek kütlelerini arttırmaları sonucu meydana gelen patlamalardır. Bu tür patlamaların beyaz cücenin kütlesinin artmasıyla kritik düzeye ulaşan (2 x 109 g/cm3 ) çekirdek yoğunluğunun ardından oksijen ve karbonun kontrolsüz füzyonu sonucu oluştuğu en çok kabul gören senaryolardan biridir.
Bu tür süpernovaya yol açan sebepler günümüze kadar tam olarak bilinememekteydi. Astronomların yeni yaptıkları gözlemler sonucunda SNR 0509-67.5 kalıntısının süpernovaya sebep olan sistemin kapalı orbitteki bir çift beyaz cüceden meydana gelen tip Ia süpernovasına ait olduğunu belirlediler.
‘Type la’ Anahtar Soru Oldu
Louisiana State Üniverstesindeki öncü araştırmacılardan Bradley Schaefer konuyla ilgili açıklamasında Hubble’ın böylesi patlamalara sebep olan çok küçük beyaz cüce kalıntılarını belirlemek için gerekli hassasiyete sahip olduğunu vurguladı. Buradaki mantık Sherlock Holmes’tan ünlü bir alıntıyla aynı: “İmkansızı elediğin zaman, her ne kalırsa, umulmadık da olsa gerçek olmak zorundadır.” SNR 0509-67.5; çarpışıp patlayana kadar gittikçe daralan yörüngede birbirinin etrafında sıkıca dolanan iki beyaz cüce yıldız olarak tanımlanabilir.
Sonuçlar ilk olarak Teksas’taki Astronomi Topluluğu’nun toplantısında açıklandı. Daha sonra yazılı olarak 12 Ocak tarihinde Nature dergisinde yayınlandı. 40 yıldır süren Type Ia, süpernovalarıyla ilgili araştırmalar astrofizikte anahtar soru oldu. Son on yılda ise Type Ia süpernovası hızlanan evrenin anlaşılması için önemli araçlardan biri haline geldi. Bu tip süpernovalar, tüm galaksi yıldızlarından daha parlak ışığı üreten büyük enerjili patlamalar ortaya çıkarıyor.
Patlamayı Tetikleyen Yıldız Tipi Anlaşılamıyordu
Burada en büyük problem beyaz cücenin kütlesini limit değerine ulaştıran ve bu tür bir patlamayı tetikleyen yıldız tipinin anlaşılamamasıydı. Problemin çözümü için gerekli olan patlamadan sonra geriye kalan beyaz cücenin yakınındaki arkadaş yıldızların tesbitiydi. Hubble uzay teleskobu süpernova kalıntısının merkezinde eski arkadaş yıldızlarının kalıntılarını fotoğraflamayı başardı.
Schaefer raporunda bu tipteki süpernovaların oluşumunu çifte bozulmuş model denilen içinde iki beyaz cücenin çarpışması olarak açıklamıştı. Fakat bu rapordaki açıklamalar yıldız patlamasının kaydedilmemiş gözlemleri olarak kayıtlara geçti.
Space Telescope Science Enstitüsündeki araştırmacılar süpernovadan çıkan ışığı tanımladı. Astronomlar ışığın spektral izini ölçerek bunun bir Tip Ia süpernova olduğunu kanıtladılar. Çünkü kalıntılar simetrik bir deniz kabuğu ya da kabarcık şeklinde görünüyor ve geometrik merkezi kesin olarak belirlenebiliyordu. Bu özellikler SNR 0509-67.5’i eski arkadaş yıldızları araştırmak için ideal bir hedef haline getirdi.
Araştırma grubundakiler gözlemlerini daha ileri düzeyde test edebilmek için Large Magellenic Cloud’da diğer süpernova kalıntılarına bakmayı planlıyorlar.
Kaynak : İnterpromedya Haber Merkezi / Nature (12 Ocak 2012)
