VAGON a, (fr. wagon, ing. ıvaggon; hol. wagen’den).
1. Yolcu ve yük taşımacılığında kullanılan demiryolu taşıtı. (Bk. ansikl. böl.)
2. Vagon restoran. YEMEKLİ- VAGON'un eşanlamlısı. || Hunili vagon, dökme malzemenin (balast, cevher, kömür vb.) çabuk taşınması ve boşaltılması için aynı şasi üzerinde bir ya da birkaç hunisi bulunan vagon. || İmdat vagonu, raydan çıkmış bir treni tekrar raya oturtmak için gerekli aletlerle donatılmış vagon. || Kapalı yük vagonu, kasası bir çatıyla örtülü olan ve her iki yanında sürgülü bir ya da birçok kapısı ve genellikle havalandırma pencereleri bulunan yük vagonu. || Özel yük vagonu, bir demiryolu idaresine kayıtlı bulunmakla birlikte özel bir şirketin kendi gereksinmelerine uygun olarak yaptırdığı yük vagonu. || Platform vagon, korkuluğu olmayan ya da genellikle indirilip kaldırılabılen korkuluklarla donatılmış tek bir platformdan oluşan vagon. || Salonlu vagon, salon biçiminde düzenlenmiş yolcu vagonu. || Yataklı vagon, yolcuların yatıp uyuyabilmeleri için düzenlenmiş vagon. || Yüksek kenarlı üstü açık yük vagonu, dökme yüklerin taşınmasında kullanılan yük vagonu. || Şofaj vagonu, kimi yolcu trenlerinde, vagonları ısıtmak için buhar üreteciyle donatılmış demiryolu arabası.
—Mad. oc. Yeraltında, cevher ve her türlü malzeme taşımada kullanılan araba. (Hacmi 1 m3’ten küçük vagonlar elle itilebilir, daha büyük kapasiteli olanlar [6 ile 10 m3 arasında] bir katar halinde lokomotif tarafından çekilir.)
—Taşımac. Kablo üzerinde hareket eden havai taşıyıcıların (teleferik, kepçe... vb.) yolcu ve malzeme taşımakta kullanılan bazı türlerine eklenen araç.
—ANSİKL. Dy. Yolcu vagonları, ilk yolcu vagonları 1853 yılında ortaya çıktı. Eski yolcu arabalarından esinlenerek yapılan bu vagonlar 1840’ta günümüzdeki şeklini (esnek süspansiyon, darbe ve çekim organlarıyla donatılmış iki dingilli bir şasi üzerine oturan bir kasa) aldı. Kasa ve şasi başlangıçta ağaçtandı; daha sonra, metalürjinin gelişmesiyle birlikte şasiler metalden yapılmaya başlandı ve ağaç kasa ince sac bir levhayla kaplandı. Aynı dönemde sıkıştırılmış havalı otomatik frenler (VVestinghouse sistemi) ortaya çıktı. Taşınan yolcu başına ölü ağırlığı azaltmak için vagonların uzunluğu artırıldı. Taşıtın dengesini iyileştirmek ve kurbaları daha iyi alabilmesini sağlamak için önceleri üç dingil, daha sonraları da boji kullanıldı (1900). Yarımetal hale getirilen kasalar, taşıtın iç kuvvetlere olan direncini şasiyle birlikte paylaştı (1908). Tümüyle metalden, perçinli tipten ilk yolcu vagonları 1900’e doğru ABD'de yapıldı.
Günümüzde, kaynaklı olarak yapılan modern vagon kasaları, şasiyle birlikte özellikle bükülme ve boyuna sıkıştırma kuvvetlerine iyi bir direnç gösteren rijit bir bütün oluşturur. Taşıtın yüksek hızlara yatkınlığının sağlanması aeorodinamik bir profili gerektirir. Gerçekten de saatte 90 km’den başlayarak hava direnci ağır basmaya başlar; bu direnci azaltmak için vagonlar arasındaki bağlantıları olabildiğince azaltmak gerekir: uygun aerodinamik siperler, dış yüzeyi düz camlar vb. Kasa, yüksek hızlarda bile kusursuz bir seyir kararlılığı sağlayan ve çift katlı süspansiyon sistemiyle (katlardan biri çoğu kez pnömatik yaylarla sağlanır) gürültüyü en aza indiren çok geliştirilmiş iki dingilli iki boji üzerine oturur. Sıkıştırılmış havalı fren donanımları, bojiler (silindirler ve fren pabuçları ya da kimi durumlarda, diskler ve ek donanımlar) ve kasa altı (depolar ve kumanda dağıtıcıları) arasında dağılmıştır.
• Yük vagonları. Bir yük vagonu, yaylı bir süspansiyon yardımıyla koşut iki ya da üç dingil ya da iki boji üzerine oturan ve kasayı taşıyan bir şasiden meydana gelir. Frenleme organları şasinin altına yerleştirilmiştir Daha eski taşıtlara oranla modern yük vagonları taşıdıkları yükteki artış (2 dingilli bir vagonda 28 tona, bojili bir vagonda 56 tona kadar), faydalı yük ile dara arasındaki oranın yükselmesi ve maksimum seyir hızlarındaki artış (günümüzde, yük vagonlarının büyük bir bölümü saatte en az 100 km hız yapabilmektedir) ile ayırt edilir. En yaygın kullanılan yük vagonları şunlardır: kapalı yük vagonları, düz yük vagonları, yüksek kenarlı üstü açık yük vagonları ve belirli malların taşınması için üretilmiş ya da düzenlenmiş özel yük vagonları. Uluslararası trafikte, yük vagonlarının bakımı ve mübadelesi R.İ.V. (Ragolamento internazionale dei Veicoli) tarafından düzenlenir.
Kaynak: Büyük Larousse
Vagon Nedir?
