Tulûat Nedir?

Yazılımetni olmayan, kararlaştırılmıştaslağı, yerine, zamanına göre oyuncular tarafından, sahnede

tdk

TULUAT a. (ar. (ulCT'un çoğl. tulü'at, doğuşlar).
1. Bir metne dayanmadan, oyuncuların bir taslağa göre oynadıkları sahne oyunu. (Bk. ansikl. böl.)
2. Tuluat tiyatrosu, kararlaştırılmış bir taslak doğrultusunda oyuncuların duruma göre söyledikleri sözlerle oynanan halk tiyatrosu. || Tuluat yapmak, oyun metnine bağlı kalmaksızın içinden geldiği gibi oynamak.

—ANSİKL. Sey. oy. Tuluat, geleneksel türk tiyatrosunda önemli bir yer tutar. Özellikle ortaoyununun başlıca özelliklerindendir. Ortaoyununda belli bir edebi metin yoktur, konu kaba çizgileriyle belirlenmiştir. Oyuncular, sahnede duruma göre söyledikleri sözler, ses benzerlikleri ve çağrışımlardan yararlanarak metni oluştururlar. Geçmişi oldukça eskiye dayanan tuluat, Tanzimat döneminden sonra batı tiyatrosu örneğine dayanan bir türün de temelini oluşturdu. Güllü Agop’un 1870'te hükümetten aldığı belli bir metne dayanan, suflörlü oyun oynama tekeli, öteki topluluklann belli bir metne dayanmayan oyunlar sergilemesini zorunlu kıldı, ilkin Kavuklu Hamdi'nin Aksaray'da gösteriler sergileyen Zuhuri kolu'yla başlayan bu eğilim, giderek yaygınlaştı ve Kuledibi, Pirinççiyan, Blavista gazinosu vb. yerlerde, çeşitli topluluklar tuluata dayanan oyunlar sergilemeye başladılar. Komedi öğesinin egemen olduğu bu oyunların kaynağı bazen bir dramdan kaynaklandı ama, oyun kişileri tarafından komedi öğesinin ağır basması sağlandı. Tuluat tiyatrosunun eksen kişilerinden ibiş, bir anlamda ortaoyunundaki Kavuklu'nun işlevini yerine getirdi, güldürü öğesini oluşturan ve oyunu çözüme bağlayan tipleme niteliği kazan di. ibiş'e nükte olanağı hazırlayan Efendi, genç erkek ya da âşık, kötü adam (tiran) vb- tuluat tiyatrosunun değişmez kişileri arasında yer aldı. Cumhuriyet öncesi tuluat tiyatrosunun başlıca temsilcileri Hamdi, Abdürrezzak, Küçük İsmail, Kel Haşan, Şevki, Ali Rıza vb. idi. Cumhuriyetten sonra Naşit (Ûzcan), İsmail Dümbüllü, Şevki Şakrak gibi sanatçılar bu türün belli başlı sanatçıları arasında yer aldılar. Anadolu’ daki çeşitli gezici tiyatrolar da bu geleneği sürdürdü. Tuluat geleneğinde ustalığın simgesi sayılan kavuk, Kel Haşandan İsmail Dümbüllü'ye, ondan Münir Özkul'a geçti. Münir Ûzkul, tuluat geleneğine dayalı oyunları nedeniyle kavuğu Ferhan Şensoy'a verdi.