OBJEKTİF sıf. (fr. objectit). NESNEL’in eşanlamlısı.
—Huk. Objektif hukuk, bir toplum içindeki kişilerin ilişkilerini düzenleyen yaptırıma (müeyyideye) bağlanmış kurallar bütünü. (Genel ve soyut anlamıyla hukuku dile getirmek için de kullanılan objektif hukuk deyimi, hak anlamına gelen sübjektif hukukun karşıtıdır.) || Objektif hüsnüniyet - NESNEL İYİ NİYET’in eşanlamlısı. || Objektif sorumluluk - SORUMLULUK.
—Verg. huk. Objektif vergi, vergi yükümlüsünün kişisel durumuna bakmadan bir iktisadi nesneyi kapsamına almayı amaçlayan vergi. (Objektif vergi, gelirlerin, harcamaların ya da mal devirlerinin yalnızca varlığını göz önünde tutar [arazi vergisi, nispi gelir vergisi gibi].)
♦ a. Foto. Çekim, gösterim ya da labo- ratuvar işlemleri sırasında gerçek görüntüler oluşturmaya yarayan ve bir çerçeveye takılmış merceklerden meydana gelen optik sistem. (Bk. ansikl. böl.)
—Optik. Optik bir alette, gözün karşısına yerleştirilen gözmerceğinin tersine, gözlemlenecek cisme dönük olan öğe. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Foto. Basit bir merceğin verdiği görüntü oldukça kötüdür; merceğin merkez bölümünden alınan görüntü kabul edilebilir olmakla birlikte, kenarlarda oluşan görüntü fludur ve renkli sedeflenmelerin etkisiyle bozulmuştur. Optikçiler, basit merceğin kusurlarından (sapınçlar) doğan bu bozulmaları azaltmak için çok sayıda merceği birleştiren objektifler yaptılar. Sapınçların düzeltilmesinde pek çok öğeden yararlanılır: merceklerin yapıldığı camların ya da organik maddelerin yapısı. bunların eğrilik yarıçapı, kalınlığı ve optik eksen üstündeki karşılıklı konumlan. Merceklerin takılması ve çerçevede merkezlenmesi de çok önemlidir. Biri yakınsak, diğeri ıraksak olmak üzere, uygun biçim ve malzemeyle yapılmış iki mercek birleştirildiğinde renksemez bir objektif elde edilir. Sapınçların tümünü ve özellikle de astigmatlığı yeterince düzeltmek için en az üç mercek kullanmak gerekir (anas- tigmat objektifler). Gerçekte, bütün sapınçları tam anlamıyla düzeltmek olanaksızdır. Yani bir objektif yetkin bir düzenek değildir: kullanıldığı alana göre bir objektifin sapınçlarından bazıları düzeltilir, diğer sapınçlar da kabul edilebilir ölçüde bırakılır.
ilk objektifler fotoğraftan önce yapıldı. Renksemesi giderilmemiş basit bir mercek, 1812’de W. H. VVollaston tarafından 60° genişliğindeki bir alanın görüntüsünü elde etmek için kullanıldı, iki mercekli renksemez objektifi 1830 da Charles Chevalier yaptı Sonra da, bir çerçevenin uçlarına takılmış iki mercek grubundan oluşan doğrusal objektif icat edildi (Petzval objektifi, 1840). Daha 1843'te P Rudolph, birbirine yapıştırılmış merceklerden oluşan anastigmat objektifi tasarladı; bunu 1890'da, yeni camlar (ağır crownlar ve hafif flintler) bulunduktan sonra gerçekleşti rebildi 1893'te H D. Taylor birbirine yapışık olmayan üç mercekten oluşan yeni bir anastigmat objektif tipi yarattı. Nihayet d'Alembert ve Gauss'un çalışmaları sayesinde ışıldama gücü büyük, tüm objektif tipleri gerçekleştirildi.
Ayarlama sonsuza göre yapıldığında ve görüntü net olduğunda, bir objektifin üçüncü ayırtedici özelliği olan alan açısının tepesi objektifin optik merkezi, kenarları da bunu, duyarlı yüzeydeki köşegenin uçlarıyla birleştiren doğrulardır.
Yaygın olarak kullanılan ve çoğunlukla normal objektif diye adlandırılan objektiflerde odak uzaklığı, genellikle duyarlı yüzeyde oluşan görüntüdeki köşegenin uzunluğuna yakındır. Alan açıları 50° ile 60° arasındadır. Alanı daha geniş olan objektifler, geniş açılılar ya da "kısa odaklı objektiflerdir, çünkü odak uzaklıkları normal objektiflerin odak uzaklığından daha kısadır. Alan açısı daha dar olan objektifler (yani odak uzaklığı daha uzun olanlar) ya "uzun odaklı objektifler" ya da teleobjektiflerdir. Teleobjektife, optik merkezle duyarlı yüzey arasındaki uzaklığı küçültmek amacıyla bir ıraksak mercek daha eklenmiştir. Böylece eşit odak uzaklığında uzun odaklı objektife göre teleobjektifte optik merkezle duyarlı yüzey arasındaki uzaklık, daha kısadır, ancak çerçevenin içi daha sıkışıktır.
Bugün fotoğrafçılara sunulan objektif türlerinin sayısı oldukça fazladır. En çok kullanılanıysa odak uzaklığı değişken olan objektif, yani zoomdur. Bu tür objektifte, bir grup devingen mercek vardır (odaksız sistem); bunlar yer değiştirdiğinde objektifin odak uzaklığı ve buna bağlı olarak da alan açısı değişir. 1873'te John Traill Taylor, görüntüyü genişletmek için bir merceğin yer değiştirmesinden yararlanabileceğini düşündü. Bu objektifte görüntünün netlik düzlemi eşit miktarda yer de ğiştiriyor ve duyarlı yüzeyin bulunduğu düzlemle çakışmıyordu. Ancak odak uzaklığı değiştirildiğinde ayarlamayı yeniden yapmak gerekiyordu Günümüzde bu zorluğu ortadan kaldırmak için başka bir grup devingen mercek kullanılmakta ve böylece net görüntünün duyarkat düzlemi üstünde kalması sağlanmaktadır. De vingen merceklerin kullanıldığı bu teknik ya da yüzen mercekler, odak uzaklığı değişmeyen objektiflerde, ayar değiştirildiğinde de net görüntünün film düzlemi üstünde kalmasını sağlamak için kullanılmaktadır. Bu sayede, yakın mesafeden çekimlerde (özellikle 20-50 cm arasında) objektiflerin niteliği artırılabilmektedir. Fotomakrografide kullanılan objektiflerde ("makro objektifler") yüzen mercekler tekniğinden yararlanılır; böylece, gerek yakından çekilen, gerekse olağan fotoğraflarda iyi görüntüler elde edilebilir.
Fotoğrafçılar geri yansıtıcı objektifler de kullanırlar; bunlar bir tür teleobjektiftir ve Cassegrain'in teleskoplar için tasarladığı düzenekten esinlenilerek türetilmiş sistemlerde olduğu gibi aynalardan yararlanır, içbükey ya da dışbükey aynalar üstünde yansıma oyunuyla ışık demetinin çerçeve içinde toplanması sağlanır; bu sistem, çok kısa objektiflerin yapılmasına olanak tanımıştır.
Objektifler, fotoğraf makinesinin ve sinema kamerasının sabit ya da sökülüp takılabilir bir parçasıdır. Gerektiğinde, çekimin yaratabileceği özel sorunları çözecek bir dizi değiştirilebilen objektif kullanılır.
Objektif merceklerine, ışık yansımalarını ve bunların yol açtığı parazit yansımaları önlemek için ince bir film katmanı kaplama işlemi uygulanır. Her film katmanı ışık tayfının bir bölümünü etkilediğinden, değişik kalınlıklarda, değişik malzemelerden çokkatlı film kaplamaları uygulanır (çok katmanlı işlem).
Objektif alanında görülen en son gelişmelerden biri de indis gradyanlı camlardır; bu camların kırılma indisi diğerleri gibi değişmez değildir ve bir merceğin merkezinden kenarlarına doğru derece derece değişmektedir. Bu nedenle de ışık doğru değil, eğri bir çizgiyi izlemekte ve bu yol optikçiler tarafından belirlenebilmektedir. Bu camlar iyon değiştokuşu yöntemiyle elde edilir (örn. sodyum izleri taşıyan bir cam, günlerce, eriyen bir lityum banyosunda tutulur ve böylece sodyum iyonlarının yerini lityum iyonları alır), indis gradyanlı camdan yapılmış bir mercek, bir grup klasik merceğin yerini alabildiği için, bu tür camlar objektife yerleştirilen mercek sayısını azaltmaktadır (özellikle zoomlar).
—Opt. Optik bir aletle incelenecek cismin karşısına yerleştirilen ayna, mercek, ya da mercek topluluğuna genellikle “objektif" adı verilir Objektifin sağladığı görüntü daha sonra aletin öbür ucuna yerleştirilen bir mercek sistemiyle (gözmerceği) incelenir ya da fotoğralı çekilir.
Objektiflerin çok çeşitli tipleri vardır: eski gökbilim objektifleri, biri yakınsak (crovvn), öbürü ıraksak (flint) iki mercekten meydana gelirdi. Bu tip objektifler, görüş alanı dar olan aletlerde (dürbünler, telemetreler vb.) çok kullanılır. Açısal alanın çok geniş olması isteniyorsa (fotoğraf objektifleri) karmaşık düzenekler (bazen 10 mercekli) kullanmak gerekir; böylece, geniş bir açıyla görülen cismin çok iyi nitelikteki düzlemsel görüntüsü elde edilebilir.
Büyük boyutlu gökbilim objektiflerinde bir ayna bulunur; çaplan çok büyük, an-fotoğraf makinesi objektifleri cak görüş alanı çok küçük olan objektifler için parabolik aynalar, görüş alanı çok büyük olan objektifler içinse küresel aynalar (Schmidt, Maksutov, vb. sistemleri) kullanılır.
Mikroskop objektifleri ise iyi bir çözme gücü elde etmek için çok büyük bir açık lık verilen ve özellikle renkser sapınçları, küresel sapıncı ve komayı düzeltmeyi sağlayan karmaşık düzeneklerdir.
Kaynak: Büyük Larousse
Objektif Nedir?
