SINIR a (yun. synoran'dan).
1. Bir ülkenin topraklarını egemenliğini sürdürdüğü yetki bölgesini ayıran, belirleyen çizgi; hudut. (Bk. ansikl. böl. Uluslarar. huk.)
2. Bitişik iki ülkeyi, iki bölgeyi, iki araziyi vb. ayıran çizgi; hudut: Bu nehir iki köy arasında sınır oluşturur. Sınır komşusu.
3. Bir alanı çevreleyen, bir uzaklığın başlangıcını ve/ya da sonunu belirleyen çizgi: Oyun alanının sınırlarını çizmek. Bir tarlanın sınır- lannı çü çekerek belirtmek.
4. İki şey arasındaki ayrım, ayrılma noktası: Düşle gerçek arasındaki sınır.
5. Bir zaman diliminin başını ve/ya da sonunu belirleyen ya da içine alan şey: Bana ayrılan sürenin sınırlannı geçmedim.
6. Bir eylemin, bir etkinin, bir durumun vb. aşamayacağı nokta: Gücünün sınırlarının farkına varmak. Sabrımın sınırındayım.
7. Sınır çekmek, sınır çizmek, sınırını belirlemek, saptamak; bitimini, sona erişini belirtmek: Onların vahşetine kabalığına sınır çizilemez. || Bir kimseyi sınır dışı etmek, bulunduğu ülkede yaşama hakkı tanımayarak onu başka bir ülkeye zorla göndermek || Sınırda, iki şeyin ayrım noktasında. || Sınırı aşmak, ileri gitmek, ölçüsüz ve saygısızca davranmak. || Bir şeyin sınınnı, sınırlarını aşmak, kabul edilebilir olanın ötesine gitmek. || Sınırlarını bilmek, zihinsel, bedensel yeteneklerini bilmek. || Her şeyin bir sının vardır, her şeyin bir ölçüsü vardır, her şey yapılamaz.
—Arkeol. Sirk sınır taşı, koşu yerinin sonuna dikilen ve koşuculann geçmesi gereken büyük taş. || Bin adımlık sınır taşı (milliarium), aralarında bin adımlık bir mesafe (=1 481,50 m) bırakılarak roma yolları boyunca dikilen taşlardan her biri; askeri alarv lann ya da askeri hizmetlere ayı ilan bölgelerin sınırlarını belirten taşlardan her biri.
—Bank. Avans sınırı, belli bir süre için, bir avanstan yararlanan bir müşterinin hesabındaki borcun erişebileceği en yüksek miktar.
—Bilkur Sınır çekme sorunu, deneysel bilimler ile “sözde bilimler"i ve özellikle metafiziği birbirinden ayırt etmemizi sağlayacak bir ölçüt bulma sorunu.
—Ceta Bir sıra bağıntısıyla donatılı bir E kümesinin alttan sınırlanmış bir parçasının alt sının, A nın alt sınırlarının (varsa) lnfE A ile gösterilen en büyüğü. (Alt sınır A ya aitse buna A nın en büyük elemanı denir.) || Bir sıra bağıntısıyla donatılı bir E kümesinin üstten sınırlanmış bir parçasının üst sınırı, A nın üst sınırlannın (varsa) SupE A ile gösterilen en küçüğü. (Üst sınır A ya aitse buna A nın en büyük elemanı denir.)
—Coğ. Öncü sınır, özellikle tarıma elverişli toprakların değerlendirilmesine henüz tamamıyla başlanmamış olan ülkelerde henüz tanma açılmamış bölgeleri eskiden beri tarım yapılan bölgelerden ayıran kuşağa verilen ad.
—Coğ. ve Tar. Doğal sınır bir coğrafya öğesinin (özellikle de bir akarsuyun ya da dağın) oluşturduğu sınır. (Alışveriş yöntemlerindeki, ulaşımdaki ve silahlardaki gelişme devletler arasındaki bu sınır kavramının önemini, büyük ölçüde azaltmıştır.)
—Çevrebil. Çevresel sınır genliği, ortamdaki ölçülebilir etmenlerden her birinin, bir türün büyümesine ve çoğalmasına olanak veren minimum ve maksimum değeri arasındaki genlik. (Çevresel sinir genliğinin çok büyük olması, bir türün değişik koşullara uyarlanmasını kolaylaştırır ve nazik türlere göre daha geniş alanlara yerleşmesini sağlar. Çevresel sınır genliği büyük olan bitkilere her mevsime dayanıklı bitkiler denir. Hayvanlardaysa öriyes ya da kesin ayrımla öriterm, örihalin vb türlerden söz edilir.) || Yayılış alanı sınırı, ötesinde belirli bir hayvan ya da bitki türünün hiç ya da hemen hemen hiç bulunmadığı bir alanın ideal sınırı. (Okyanus kıyılarında yaşayan türler için, gelgit olayı ve günlük su kaplama süreleri ile bağıntılı kesin bir sınır bulunduğu görülür; dağlarda yükseklik üst düzeyinin, dar vadilerde güneşlenme süresinin getirdiği sınırlar da bitkiler için kesin netlikte sayılabilir.)
—Dilbil. Yan yana iki birim (heceler biçim- birimler, dizimler, cümleler) arasındaki çizgiyi belirten ve genellikle |+| ya da ltt| simgeleriyle yazılan sınırlayıcı dilsel özellik.
|| Dilsel sınır, bir lehçeden bir başka lehçeye bir dilden başka bir dile geçişin gerçekleştiği varsayımsal çizgi.
—Fiz. Tayf sınırı, tayfölçümde kullanılan ENERJİ DÜZEY'i'nin eşanlamlısı.
—Ger. day. Yorulma sınırı, yinelenen kuvvetler etkisindeki bir parçanın hemen hemen sonsuza dek taşıyabileceği yükün maksimum değeri.
—Gökbil. Sınır çizgisi, Güneş sistemindeki bir gökcisminin, bir başka gökcismi tarafından aydınlatılan bölümü ile karanlık bölümünü ayıran çizgi.
—Huk. İki araziyi birbirinden ayıran işaret. || Sınır dışı etme, yabancı uyruklu birini ülkeyi terk etmeye zorlayan idari önlem. (Bk. ansikl. böl.)
—İstat. Olasılık sınırı, olasılık hesabından çıkarılan gerçek değere ilişkin aralığı belirlemek üzere, kestirilen bir değere verilen en küçük ve en büyük sayı.
—Jeomorfol. Kıta sınırı (kıta kenarı da denir), çukurlardan ya da derin bir biçimde alçalmış havzalardan ve kimi zaman üzerinde adalar bulunan eşiklerden oluşan çok çeşitli bir topografya gösteren kıvrımlı ya da kırıklı kıta kenarı türü.
—Kamu mal. Bütçe sınırı, bir bütçe bölümü ya da hazine hesabı içinde özel ya da belirli harcama kategorisi. || Özel gelirler ya da giderler kategorisinin, bütçenin bir faslı ya da hazine özel hesabı içinde gösterilmesi.
—Mat. çözlm. Sınır problemi. U dan (U, İR" nin ya da türevlendirilebilir bir katlıu- zayın açığı) bir topolojik uzay içine f uygulamalarının araştırılmasından oluşan problem; bu t uygulamaları ve bunların türevleri, U nun sınırı üzerinde verilen kimi koşulları gerçekleyecek biçimde kısmi türevli bir denklemin çözümleridir. (Dirichlet* ve Neumann* problemleri sınır problem- > leridir. Sınır problemleri mekanikte, fizikte * vb. önemli rol oynamaktadır, bunların çözümleri sayısal çözümlemenin etkin ve önemli bir kolunu oluşturur.) || D üzerinde sayısal bir fonksiyonun en büyük alt sınırı, m=tnf f(x) olan m gerçek sayısı. || integralleme sınırı, integralleme aralığının sınırı. || D üzerinde sayısal bir fonksiyonun sınırlama (sibernetik) en küçük üst sının, M=Sup f(x) olan M en gerçek sayısı, [İR nin bir doğru parçası üzerinde sürekli her fonksiyon, burada sınırlıdır ve sınırlarına erişir]
—Med. huk. Sınır işareti, özel mülkiyet konusu bir taşınmazın sınırlarını gösteren işaret. (Birbirine bitişik taşınmazlar arasındaki sınır ya sahiplerinin anlaşmalarıyla ya da mahkeme kararıyla belirlenir. Başkasına ait bir taşınmazın sınır işaretlerinin dikkate alınmaması, taşınmaza saldırı sayılır. Bu durumda, taşınmazın sahibi müdahalenin önlenmesi davası açarak haklarının korunmasını isteyebilir.)
—Metalogr. iki ayrı taneyi birbirinden ayıran yapısal çizgi. || Faz ya da arafaz sınırı kimyasal bileşimleri farklı olan iki tane arasındaki sınır. || Tane sının, bir alaşımdaki aynı metal fazın taneleri arasındaki sınır.
—Metalürj. Atttane sınırı, iyi yönlenmemiş bir kristalde dislokasyonların pek yoğun olmayan bir biçimde sıralanması.
—Ormanc. Sınır ağacı, ormanın ya da kesim bölgesinin kıyısında çevreyi oluşturan düz çizgi üzerinde yer alan ağaç. || Bölme sınır yolu, parselleri sınırlamak ve odun taşıyan araçların geçişini sağlamak üzere açılmış 1,50 ila 4 m genişliğinde orman yolu. || Orman sının, bir ormanın çevresini belirleyen çizgi (devlet ormanlarında, sınır taşlarıyla ya da hendeklerle belirlenir). [Bk. ansikl. böl.]
—Ölçbil. Bir ölçü aletinin maksimum ya da minimum ölçüm sınırı, ölçülecek büyüklüğün, ölçme sonuçlarında kabul edilebilir maksimum hatadan büyük bir hataya neden olmayacak maksimum ya da minimum sınır değeri.
—Ruhbil. Sınır yöntemi, uyartıyı tam algılanabilir ya da tam algılanamaz bir duruma gelinceye değin değiştirmeye dayanan yöntem.
—Sesbil. Anlamlı bir birimin başlangıç ya da sonunu gösteren özellik.
—Telekom. Bir telgraf alıcısının bozulma sınırı, bir telgraf işaretinin, bu işaretin belli bir verici tarafından doğru olarak çevrilmesiyle hesaplanabilen en büyük bozulma derecesi.
♦ sıf. Sınır işlevi gören.
—Opt. Sınır açı ya da gelme açısı, ışık bir ortamdan daha kırıcı bir ortama, örneğin havadan suya geçerken, kırılan ışının normal ile yapabileceği en büyük açı. (Bu açı, aynı zamanda bir ışık ışınının saydam bir ortamdan geçip daha az kırıcı bir başka ortama girebileceği en büyük gelme açısıdır. Gelme açısı, sınır açıdan daha büyük'olduğunda ışık tam yansımaya uğrar.)
—Örg. kim. Sınır formül, mezomer bir bileşiğin gerçek yapısını yaklaşık olarak tanımlamakta kullanılan açık formül.
—ANSİKL. Huk. 15 temmuz 1950 tarih ve 5683 sayılı, Yabancıların Türkiye'de ikamet ye seyahatleri hakkında kanun'a göre, içişleri bakanlığı'nca ülkede kalması genel güvenliğe, siyasal ve idari gereklere aykırı sayılan yabancıların, belirli bir süre içinde Türkiye’den ayrılmaları istenir. Bu süre içinde Türkiye'yi terk etmeyenler sınır dışı edilebilirler (md. 19). Bu yasada öngörülen sınır dışı etme kararını almaya, içişleri bakanlığı yetkilidir (md. 21).
—Ormanc. 20 milyon ha genişlikte olan ve % 99'u devlet mülkiyetinde bulunan Türkiye ormanlarının sınırları ve alanları, orman idaresince belirlenir; başta orman mühendisleri olmak üzere hukukçulardan ve ziraat mühendislerinden oluşan sınırlama ve kadastro kurulları, 1939'dan beri orman alanının 12 milyon ha'nı sınırlayabilmiş ve devlet adına tapuya tescil edebilmiştir. Ancak Orman içi ve orman kenarı yerleşmeler, tarla açmalar, makilik halindeki eski orman alanlarının dağılımı gibi nedenlerle ve çeşitli yıllarda çıkarılan orman kanunları ile orman sınırları (çevreleri) önemli değişikliklere uğramış ya da değişmiştir. Bu bakımdan sınırlama ve kadastro çalışmalarının daha uzun yıllar devam etmesi gerekmektedir.
—Uluslarar. huk. Devletler arasındaki sınır, doğal (dağlar, ırmaklar vb.) ya da yapay (trigonometrik işaret noktaları) olabilir. Çoğunlukla uzlaşma yoluyla ya da bir yargıç ya da hakem tarafından saptanır. Sınırları saptamada belirli bir ilke yoktur. Bununla birlikte, Latin Amerika ve Afrika’ da uti possidetis ya da sömürgecilerin saptamış oldukları sınırları koruma ilkesi uygulanmıştır. Dağlar için, gerek su bölümü çizgisi gerekse tepe çizgisi, doğal sınır olarak kabul edilir. Irmaklarda sınır, genellikle geçidin orta çizgisi üzerinden geçer. Bu çizgi iki kıyıya paralel ve her ikisine eşit uzaklıktadır. Aynı kural, istisnalar dışında sınırda bulunan göllere de uygulanır. Karasularının sınırlarının saptanması özel kurallara bağlıdır.
Sınır, ABD tarihinde, “vahşi alanlar” ile "uygarlık" arasındaki temas bölgesinde yer alan ve nüfusu artan bölgeler. Bu nedenle Sınır, 1890’da, Sayım bürosu ABD’
de hiçbir bölgenin artık bu tanıma uymadığını ilan ettiği ana kadar durmadan doğudan batıya doğru kaydı. Daha 1893'te tarihçi Frederick Jackson, Sınır’ın amerikan uygarlığı üzerindeki etkisi sorununu ortaya attı. Ülkedeki demokrasi, bireycilik ve refah, doğuşlarını Sınır'a mı borçluydu? Tartışma bir sonuca bağlanmadı. An cak Sınır, düşünceler üzerindeki etkisin sürdürdü ve ABD tarihinin özgün yanın oluşturdu.
Kaynak: Büyük Larousse
Sınır Nedir?
