TARAMA a.
1. Taramak eylemi.
2. Bir haritada, bir şemada, bir resimde vb belli yerleri göstermek amacıyla yapılan paralel çizgileme işlemi: Tarama yapmak.
—Ask. denize. Mayın tarama, deniz dibi mayınlarının yerlerini saptamak ve imha ®tmek eylemi. (Bk. ansikl. böl.) || Mayın tarama gemisi, bir sonar yardımıyla dip mayınlarının yerlerini saptamada kullanılan aicıyı gemisi. (Bk. ansikl. böl.) || Mayın ara- ma-tarama gemisi, deniz dibi mayınlarını aramada ve imha etmede kullanılan, özel olarak donatılmış gemi. (Bk. ansikl. böl.) || Yardımcı mayın arama-tarama gemisi, savaş zamanında mayın arama-tarama gemisi olarak kullanılan balıkçı gemisi.
—Grav. Tarama bıçağı, lif yönlü ağaç üzerine çalışan gravürcülerin kullandığı, “yivli çapla” adı da verilen, bir ucunda 2, 3 ya da 4 ağzı bulunan, bir defada ağız sayısı kadar koşut tarama elde etmeyi sağlayan bir çapla ya da oyma kaleminin yaygın adı.
—Harita Haritalarda engebeliği belirtmek için kullanılan ve en büyük eğim doğrultusunda çizilen çizgi. (Bk. ansikl. böl.)
—Kürkç. ve Deria Derilerin dövülmesinden sonra yapılan işlem.
—Mad. oa Dar kesitli olan ya da arazi basıncının etkisiyle daralan galerileri genişletmeye dayanan işlem. (Basınç etkisiyle kabaran galeri tabanının kazılmasına taban kaldırma, galeri tavanını kazarak yükseltme işlemineyse tavan kaldırma denir.) || Taban taraması, kabarma sonucu daralan galeri kesitini genişletmek için yapılan taban kazısı. || Tavan taraması, bir galerinin tavanını kazarak kesitini genişletme.
—Petr. san. Bir kuyuyu taramak işlemi. || Tarama matkabı, bir kuyunun çeperlerini düzgünleştirme ya da genişletmede kullanılan, kesici bıçaklarla donatılmış takım.
—Res. ve Grav. Hacimleri, gölgeleri ifade edebilmek ya da bir grafik yapıtına az çok loş bir hava verebilmek için yapılan sık aralıklı koşut çizgiler bütünü.
—Ruhbil. Gözle tarama, görsel alan bölgelerinin tümünü sırayla kör nokta üzerinden geçirtmeye yönelik göz hareketlerini içeren tarama davranışı. (İ. R. Pavlov'un görüşü çerçevesinde tarama kavramı onun yönelme-araştırma tepkisi dediği şeye bağlıydı.)
—Sağl. kor. Topluma özgü bazı hastalık belirtilerini ya da biyolojik anomalileri sistemli bir biçimde araştırma.
—Sil. Atış doğrultusunun ya da bir hedefin her iki yanında yer alan bir arazi parçasını düzenli olarak dövmede kullanılan makineli tüfek ya da top atışı yöntemi. (Tarama, tek bir nişan ayarında, topun, yatay atış alanı içinde yerini değiştirmeyle gerçekleştirilir. Dövülen bölgenin genişliği, göz önüne alınan mesafedeki dağılma dörtgeninin genişliğine bağlıdır.)
—Tek. res. Bir kesitte kesiti alınmış bölümleri belirtmek için kullanılan, genellikle eğik, koşut ve eşaralıklı çizgilerden her biri. (Planların okunmasını kolaylaştırmak için, çeşitli parçalara ilişkin taramalar, farklı yönlerde çizilir; çizgilerin yönü ve biçimi, sözkonusu parçayı oluşturan malzemenin yapısını gösterir.) || Tarama cetveli, bir teknik resim üzerine, düzgün taramalar çizmeye olanak veren cetvel.
—Tekst. Tekstil elyafını temizlemek ve birbirine koşut hale getirmek işlemi. (Bk. ansikl. böl.) || Keten ya da keneviri taramak eylemi. (Eİle gerçekleştirilen bu işlem, sıyırma makinelerinin benimsenmesinden bu yana uygulanmamaktadır.) || Tarama bölümü, tarama işleminin gerçekleştirildiği yer. || Tarama makinesi, tekstil maddelerini tarama işleminde kullanılan makine (Bk. ansikl. böl.) || Yün tarama, şeride düzgünlük ve dayanıklılık kazandırmak için, yün elyafını düzeltmeye ve koşut hale getirmeye dayanan işlem. (Bu işlem yün tarama sanayisinde, şeritler tarak makinesinden çıktıktan ya da keçeleştirme işleminden geçirildikten sonra uygulanır.) || Yün tarama makinesi, yün tarama işleminin gerçekleştirildiği makine. (Bk. ansikl. böl.)
—Telekom. ve TV. Televizyon ya da telekopiyle iletilecek bir görüntünün çözümlenmesi ya da aynı yolla alınan bir görüntünün bireşimi sırasında, görüntüyü çözümlemek amacıyla görüntü üzerine gönderilen ya da görüntünün yeniden oluşturulması için bir ekran üzerine düşürülen ışık ya da elektron demetinin çarpma noktasının yer değiştirmesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Fiyat. Tarama ışığı, sahne üzerinde hareket eden oyuncuyu ya da oyuncuları izleyen normalden daha kuvvetli ışık. (Takip ışığı da denir.)
♦ sıf. Yol yol çizgilerle taranarak gölge verilen: Tarama resim, harita.
—Grav. Tarama gravür,
ÇUKURBASKI GRAVÜR'ün eşanlamlısı. (Karşt.
YÜKSEK- BASKİ) || Bu yöntemlerden biriyle elde edilmiş baskı kalıbı. || Tarama gravür basmak, tarama gravür tekniğiyle kazınmış planşlardan provalar çekmek.
—Süslem. sant. Tarama ebru -
GEIJGİT EBRUSU.
—ANSİKL. Ask. denize. Birinci Dünya savaşı sırasında deniz mayınlarını tarama, 1915'te amiral Ronarc’h tarafından geliştirilmiş bir tarağı çeken mayın arama-tarama gemilerime yapılıyordu. Tarak, mayınların şamandıra halatlarını kesmeye yarayan makaslarla donatılmış çelik bir römorktan oluşuyordu; böylece, halatları kesilen mayınlar yüzeye çıkıyor ve burada tüfek ya da topla imha ediliyordu. Bu yöntem, İkinci Dünya savaşı sırasında kullanılan, dibe döşenmiş manyetik ve akustik mayınlara karşı etkisiz olduğundan, mayın arama-tarama gemileri, bu mayınları patlatarak imha eden aygıtlarla donatıldı. Patlatma işlemi, ya ağaç bir gemi tarafından çekilen bir elektrik devresinin oluşturduğu manyetik bir alan aracılığıyla (manyetik mayınlar için) ya da mayın arama-tarama gemisinin baş tarafına mayınları uzaktan patlatmayı sağlayan bir gürültü üreteci yerleştirerek (akustik mayınlar için) gerçekleştiri liyordu. Günümüzde, bu işlem için özel bir sonar kullanılır. Bu sistem, mayın arama -tarama gemilerince değil, mayın avlama çerçevesinde mayın tarama gemileri tarafından kullanılmaya başladı
•
Mayın tarama gemisi. Bu gemide klasik tarama aygıtlarının hiçbiri bulunmaz. Kıyı bölgelerinde kullanılan mayın tarama gemisinin görevi, çok gelişmiş bir sonar yardımıyla 60 m derinliğe kadar etkili olan dip mayınlarını bulmak, yerlerini saptamaktır. Daha sonra mayınlar, ya mayın imha edici kurbağaadamların yerleştirdiği patlayıcılarla ya da özitimli balık denilen, patlayıcı yüklü uzaktan kumandalı bir deniz dibi taşıtı tarafından imha edilir. Hiçbir manyetik etki içermeyen (ağaç tekne, plastik kullanılması) mayın tarama gemileri, avlama işlemi için, 7 deniz millik bir hız sağlayan elektrikli bir motorun döndürdüğü bağımsız pervaneli iki aktif dümenden oluşan özel bir itme sistemiyle donatılmıştır. Tam yolda, klasik Diesel motoru bu gemilere 15 deniz millik bir hız sağlar. Tripartite denilen ve Fransa, Belçika ve Hollanda tarafından inşa edilen yeni bir mayın tarama gemisi, bir savaş gemisinin geliştirilmesi amacıyla Avrupa'nın giriştiği ilk işbirliğidir.
•
Mayın arama-tarama gemisi. Mayın arama-tarama gemileri, her şeyden önce, iki dünya savaşı sırasında, şamandıralı mayınları taramada ve denizaltılar ile uçaklara karşı kullanılmış küçük gemiler di. Bunlar, küçük derinliklerde çalışan, 120 t’luk "kıyı mayın arama-tarama gemileri” ve açık denizde kullanılan 1 000 t'luk "okyanus mayın arama-tarama gemileri” olarak ikiye ayrılıyordu. Manyetik, sonra akustik ve etkili mayınların ortaya çıkışıyla bu gemilerin yerini mayıo tarama gemileri aldı.
—Haritc. Taramaların aralığı arazinin eğimiyle ters orantılıdır ve ilke olarak, ardışık iki eşyükselti eğrisi arasındaki uzaklığın dörtte birine eşittir. Bu kurala uyularak çi- zimciler için modeller oluşturulur. Ğünü- müzde bu çizim tekniği bırakılmıştır, artık gölgelemeyle belirginleştirilmiş eğrilerden yararlanılmaktadır.
—Tekst. Demetler halinde bir araya getirilmiş karma maddeleri (keten ve kenevir) işlemede, tarama, maddeyi daha ince ve daha homojen hale getirmek için lifleri uzunlamasına kesme işlemiyle birlikte gerçekleştirilir. Bütün durumlarda, tarama sırasında yabancı maddelerden başka kısa lifler de temizlenir. (Tarama işlemi sırasında elde edilen kısa yün ya da pamuk liflerine "kemling", kısa keten liflerine de "keten artığı" denir).
•
Tarama makinesi. Philippe de Girard tarafından icat edilen keten tarama makinesi, birbirine göre ters yönde dönen ve aralarında belirli bir boşluk bulunan, iğneli iki döner tabladan oluşur. Sıyrılmış ve taranmaya hazır hale gelmiş keten, bir pres oluşturan iki metal plaka arasına, ortalarından tutturulmuş demetler halinde yerleştirilir. Pres, iğnelerle donatılmış iki döner tablanın arasında yavaş yavaş aşağı iner, sonra tekrar yukarı çıkar. Böylece ilk tarama işlemi gerçekleştirilir, bunu aynı koşullarda yapılan diğer tarama işlemleri izler, iğneler gitgide inceldiğinden, makinede, tarama sayısı kadar pres bulunması gerekir; arzu edilen tarama derecesine göre aynı işlemler on-on attı kez yinelenir.
Yün ve pamuk için, Josuö Heilmann'ın tarama makinesinden türeterek icat ettiği bölümlü tarama makinesi kullanılır. Bu makine, bir pens arasında hareketsiz hale getirilmiş belli uzunluktaki bir tekstil maddesi tülbentini besler. Yüzeyinin bir bölümü iğnelerle donatılmış döner bir silindir, pens tarafından tutulmamış yabancı maddeleri ve çok kısa lifleri temizleyerek bu maddeyi tarar. Daha sonra, koparma organları, taranmış maddeyi, makinenin çıkışında devamlı bir şerit biçimine getirmek için yakalar. Koparma sırasında, "son tarak" denilen, dişlerle donatılmış metal bir lama, döner silindirin iğnelerinin değmediği lifleri taramak için maddeye girer. Ayrıca, genellikle uzun yün elyafını işlemede kullanılan yuvarlak tarama makineleri de vardır.
•
Yün tarama makinesi. Bu makine, üzerine yün şerit bobinlerinin yerleştirildiği bir avadanlık, bir çift besleme silindiri ve bir çift çekim silindirinden oluşur. Bu 2 çift organ arasında ya ince iğneler taşıyan düz baretler ya da iğnelerle donatılmış silindirler bulunur. Her iki durumda da, besleme silindirleri ile çekim silindirleri arasında çekme işleminden geçirilmiş şeritlere batan iğneler, yün elyafını tutarak ve yönlendirerek birbirlerinden ayırır.
—Telekom. ve TV. Tarama ardışık satırlar halinde yapılabileceği gibi sürekli de olabilir. Televizyonda, tarama işlemi yukarıdan aşağıya sıralanan ardışık satırlar üzerinde soldan sağa doğru gerçekleştirilir. Satır taraması ya da yatay tarama satırlarla aynı doğrultuda ve tek tek bütün satırlar taranacak biçimde yapılan gel git hareketidir Örü taraması ya da düşey tarama ise satırlara dik olarak, tek tek bütün örüler taranacak biçimde gerçekleştirilen ve noktanın görüntü taramasının başlangıcına dönmesini sağlayan gel git hareketidir. Görüntünün bütününün taranması, görüntünün retinada kalma süresinin altında bir süre olan 1/25 saniyede (ABD' de 1/30 saniye) tamamlanır; ancak kırpışmayı azaltmak amacıyla görüntü, birer satır atlayarak 1/50’şer saniyede taranan iki yarı görüntüye bölünür. Görüntü başına toplam satır sayısı en çok uyulan uluslararası standartlarda 625, ABD'de ise 525 olarak belirlenmiştir.
Telekopiyle iletimde tarama düz levhalı aygıtlarda ardışık satırlar halinde, silindirli aygıtlarda ise spiral biçiminde gerçekleştirilir. Bu aygıtlarda görüntünün bütünüyle taranması için 1/4 dakika ile 6 dakika arasında değişen bir süre gerekebilir. Sanayi alanında kullanılan televizyonlarda sürekli spiral tarama yöntemi de uygu- televizyonda teremi ilkesi
lanır. Alıcıda görüntüyü yeniden oluştıirmayı sağlayan işlem, çözümlemeyle eşzamanınmış olarak gerçekleştirilen bireşimden oluşur.
Kaynak: Büyük Larousse
Tarama Nedir?
