UZUN sıf.
1. iki ucu arasındaki uzunluk çok olan ya da benzerlerine oranla daha çok olan bir şey (somut) için kullanılır: Uzun bir ipiniz var mı? Bu yıl etekler daha uzun olacak. Havuzun yanındaki uzun ağaç. Uzun saçlar.
2. Bir boyutu ötekilere oranla çok büyük olan bir nesne için kullanılır: Uzun bir masa.
3. Ayaklara dek inen bir giysi ya da bileğe gelen bir giysi kollu için kullanılır: Uzun etek, uzun elbise. Uzun pantolon. Uzun kollu bir gömlek.
4. Oldukça büyük bir uzaklığa erişen ya da bir noktadan diğerine olan uzaklığı fazla olan şey için kullanılır: Birlikte uzun bir yol aştık. Uzun menzilli silahlar. Bu araba fazla uzun yola gelmez.
5. Bir şeye göre çok uzun süren ya da sürecek olan bir şey için kullanılır: Uzun bir süre yalnız kaldık. Önümüzde daha uzun yıllar var. Film fazla uzundu. Uzun kış geceleri. Uzun bir ömür.
6. Yavaş geçiyormuş izlenimi uyandıran ya da belli bir zamanı gerektiren, dolduran bir şey için kullanılır: iki uzun dakika. Sessiz geçen uzun günler. Uzun bir yürüyüş.
7. Zamanın çok gerisine kadar giden ya da uzun süredir var olan bir şey için kullanılır: Fotoğrafçılıkta uzun bir deneyimi var.
8. Kapsamı geniş, ayrıntılı, bitmeyecekmiş izlenimi veren bir metin, bir söylem için kullanılır: Bize çok uzun bir mektup yazmış. Kompozisyonun giriş bölümü fazla uzun.
9. Uzun araç, yük taşımada kullanılan, normal yük aracından daha uzun taşıt. || Uzun boylu, ayrıntılara inerek, uzatıp derinleştirerek: Bu konu üzerinde uzun boylu duracak değilim. || Uzun etmek, sözü uzatmak; sözünde direnmek, nazlanmak: Uzun etme bu fiyata razı olacaksın. || Uzun hayvan, yılan. || Uzun hikâye, "çok ayrıntılı olduğundan anlatılması uzun sürer" anlamında söylenir. || Uzun kulaklı, eşek. I| Uzun kulaktan haber almak, bir haberi ilgili olmayan kimselerden ya da dolaylı yoldan öğrenmek. || Uzun lafın, sözün kısası, kısaca, özet olarak. || Uzun uzadıya, derinleştirip ayrıntılarına girerek: Uzun uzadıya konuşup her şeyi olduğu gibi anlattım. || Uzun uzun, çok uzun, uzatarak: Uzun uzun anlatmana gerek yok.
—Anat. Uzunluklarına oranla az kalın olan bazı organlara denir (uzun kemik, kısa kemik). || Aynı işlevi gören daha kısa kaslardan ayırt etmek için bazı kaslara denir (uzaklaştırıcı uzun kas, başparmak gerici uzun kas vb.).
—Bot. Uzun gün bitkisi, çiçek açmak için uzun günlere gereksinimi olan bitki. (Bk. ansikl. böl.) || Uzun ömürlü bitki, normal olarak biryıllık ya da ikiyıllık iken çokyıllık olabilen bitkiye denir.
—Çokyıllık bitkilerin kışın canlı kalan kısımlarıyla (köksap, soğan, yumru) her yıl yeniden üreyen türlerine denir.
-—Dilbilg. Uzun çizgi -> ÇİZGİ.
—Ed. Niceliğe dayalı nazım sistemlerinde, genellikle iki, kimi zaman üç, hatta dört hece değerindeki ölçü birimlerine denir. (Bir hece, yapısı gereği uzun bir ünlü ya da konumu gereği, dillere göre değişiklik göstererek uzatılmış bir ünlü içerdiği zaman uzundur.) || Uzun hece, uzun ünlüden oluşan ya da içinde uzun ünlü bulunan hece..(Örrı. hatıra sözcüğünün ha hecesi. Türkçede arapça ve farsçadan alı nan sözcükler dışında genellikle uzun hece yoktur.)
—Aruz vezninde kısa hecelerle birleşerek farklı kalıpları oluşturan ses birimi [Bk. ansikl. böl ]
—Hayvanc. Uzunyapağılı, yünü uzun koyun tipi. (Eşanl. LONGVVOOL.)
—Oy. Uzun renk, bir oyuncunun elinde toplanmış, aynı renkten en az dört kâğıtlık dizi.
—Sesbil. Söylenme süresi görece bir önem taşıyan bir sesçil birim (ünlü, ünsüz, hece) için kullanılır. (Karşıt. KISA.)
—Sine. Uzun film, süresi bir saati aşan film,
—Spor. Uzun atlama, hız alma koşusundan sonra kenarı atlama çizgisini oluşturan bir sıçrama tahtası aracılığıyla en uzağa atlamaya dayanan atletizm yarışması. (Sıçrama tahtasının boyu 1,22 m, eni 0,20 m ve kalınlığı ise 0,10 m'dir.)
—Tekst. Uzun elyaf, ipek döküntülerini (şap ipliği) tarama sırasında, ardışık taramalarla elde edilen farklı uzunluklardaki liflerden her biri.
♦ be.
1. Ayrıntılara inerek, çok şey söyleyerek: Gereksiz yere çok uzun konuştunuz.
2. Uzun oturmak, ayaklarını uzatarak oturmak; "yatmak” anlamında şaka yollu söylenir. || Uzun sürmek, uzamak, bitmeyecekmiş izlenimi vermek ya da yapılması çok zamanı gerektirmek: Uzun süren bir kış. Bu etin pişmesi uzun sürer.
—Ansİkl. Bot. Çiçek açmak için muhakkak günde 8 saatten fazla gün ışığında kalması gereken türlere mutlak uzun gün bitkisi denir. Örneğin, ıspanak günde 13 ila 14 saat, rezene 11 ila 14 saat, karaban- otu 10 ila 11 saat gün ışığı ister. Tercihli uzun gün bitkileri nispeten daha kısa günlerde (8 saat) çiçek açar, fakat uzun günlerde çiçek açmaları daha hızlı ve daha bol olur (bahar ekinleri, çiçekçi karanfili, çayır üçgülü [Trifolium pratense]).
—Ed. Aruz vezninde uzun heceler kapalı hecelerle aynı değerdedir. Örn. fâilâtün kalıbında uzun fâ ve lâ heceleriyle kapalı tün hecesi eşdeğerlidir. Sözcüklerin aruz kalıplarına uydurulabilmesi için kimi zaman kısa hecenin uzun okunması (imale*) ya da uzun hecenin kısa okunması (zihaf) yollarına başvurulur.
Kaynak: Büyük Larousse
Uzun Nedir?
