SALGI a. Fizyol
1. Hücreler, özellikle bezlerdeki epitelyum hücreleri tarafından çeşitli maddeler üretme işlemi ve bu maddeleri, boşaltıcı bir kanalla başka bir organa yahut dışarıya akıtma (dış salgı) ya da doğaldan doğruya kana kanştırma eylemi (iç salgı).
2. Bu şekilde üretilen madde (Bk. ansikl. böl.) || Salgı bezi - BEZ.
—Bağışıkbil. Salgı bileşeni, IgA’lann salgılandığı mukozaların epitelyumurca hazırlanan, yerel salgı immünoglobülinleri- nin (yerel antikorlar, salgılatıcılgA'lar) gli- koprotein yapısındaki özel bileşeni.
—Bot. Bitkilerin hücrelerinde biriken ve dışarı atılmadığı halde kullanılmayan oksa- lik asit, uçucu yağlar, reçine zamklar, tanenler, alkaloitler, heterozitler lateks ve rafit gibi maddeler. (Hayvanlar gibi bitkiler de iç salgı ya da "oksin" denen sjktif maddeler, yani hormonlar yapar.) || Salgı kıllan, küçük bir salgı beziyle sona eren kıllar. || Salgı mezokarpı, sedefotugiller familyasından meyvelerin (dtnjs cinsi ve benzerleri) salgı kıllannı içeren mezokarp bölümü. || Salgı organları, genellikle kokulu maddeler hazırlayan organlar. (Bk ansikl. böl.) || Kök salgısı, bazı bitkilerin köklerinden sızan ve çevredeki diğer türlerin gelişmesini engelleyen madde (ceviz, biberiye, farekulağı). [Bazı bitkiler de köklerinin daha sıkı tutunabilmesi için kalkerli kayaları parçalayabllen asit maddeler salgılar]
—Mak. san. Bir makineye bağlı dönel bir parçanın, kendi öz ekseniyle tam olarak çakışmayan bir eksen çevresinde dönmesi; bu iki eksen arasındaki uzaklık; dönel bir parçanın çembersellik hatası.
—Nefrol. Borucuk salgısı, idrann böbrekten son şekli ile çıkmasını sağlayan mekanizma.
—Tıp Salgı durdurucu, salgıları, özellikle sindirim salgılarını durduran ya da azaltan maddelere denir.
—ANSİKL. Salgı olgusunun, organlara ve işlevlere göre değişmez bazı yönleri ve çeşitli salgılanma biçimleri vardır.
Değişmez yönler şunlardır:
1 gerekli maddeler kandan sağlanır;
2. hücrelerin içinde meydana gelen tepkimeler enzimsel karakterdedir;
3. gerekli enerji hücre içi yükseltgenmelerle sağlanır;
4. hücrenin bütün öğeleri salgı işine katılır (salgılanan maddeler protoplazma içinde ve kondriyomların yanı başında ortaya çıkmakla birlikte salgı işlevi için çekirdek de gereklidir); 5. salgının yoğunluğu sinir sistemiyle (sempatik ve parasempatik sistemler) ya da suyuklarla (hormonlar ve kandaki birçok madde ya da kanın fiziksel-kimyasal nitelikleri) denetlenir.
Salgılar boşaltılma tarzına göre çeşitlere ayrılır: dış salgılar (salgı bir kanala, bir organa ya da doğrudan doğruya dışarıya boşaltılır); iç salgılar (salgı kana boşaltılır); merokrin salgılar (salgılanan madde hücre zarı zedelenmeden zardan dışarıya sızar); holokrin salgılar (hücrenin bir parçası dışarı atılır). Salgılar işlevlerine göre de sınıflandırılır: salgı koruyucu ya da kayganlaştırıcı (deri, mukoza), boşaltıcı (karaciğer, böbrek), sindirici (tükürük bezi, mide, bağırsak, pankreas, karaciğer) ya da başka işlevleri düzenleyici (iç salgı bezleri) olabilir.
Bazı organlar hem dış salgı, hem de iç salgı çıkarır (pankreas, karaciğer vb.). Cinsel hücrelerin çıkardığı ürünlere de salgı denir (Erbezi ve yumurtalık hem dış salgı [spermatozoit, yumurta] bezi, hem iç salgı [cinsel hormonlar] bezi sayılır.) Meme salgısı gibi bazı salgılarsa bireyin kendisine değil yavrusuna yarar.
—Bot. Salgı organları değişik tiplerde olabilir: parankimaların içinde bulunan (reçine, yağ, mirozin, helme lateks) salgı hücreleri: çok çeşitli biçimlerde olan üstderi kılları (uçuçu yağlar): bitişik hücrelerce hazırlanıp dışarı atılan maddeleri içeren salgı keseleri ya da kanalları (helmeler, tanenler, uçucu yağlar, oleorezin): bir hücreden ibaret, genellikle uzun, dallı ya da dalsız salgı boruları (tanen, lateks); uç uca yerleşmiş birçok hücreden oluşan lateksli eklemler; etçil bitkilerde bulunan ve enzim hazırlayan sindirim bezleri; özellikle çiçeklerin içinde yer alan ve şekerli sıvılar salgılayan balözü bezleri.
Kaynak: Büyük Larousse
Salgı Nedir?
