İnsan Nedir?

İnsan

Sponsorlu Bağlantılar

Dar anlamda bilinçli ve toplumsal varlık. Geniş anlamda memelilerde, iki eli olan ve iki ayak üstünde yürüyen, araç kullanan, üreten, konuşma ve düşünme yeteneği olan bilinçli ve toplumsal varlık olarak tanımlanabilir. İnsan sözcüğü Arapçadır. Avrupa dillerindeki kökeni toprak anlamına gelen "khem" den kaynaklanır. Lâtinceye "humus" şeklinde geçen bu sözcük sonradan "homo" ve "hominis"e (insan) dönüşmüştür. Bazı dillerde insan terimi, düşünme edimini içinde taşır. Sanskritçedeki "manyete" ve Lâtincedeki "mens" terimlerinde böyledir. İnsan, memeli bir hayvan olarak memelilerin bütün özelliklerine sahiptir. Vücut yapısı ve iç organları öbür memeli hayvanlardan büyük farklılıklar göstermez. Yalnızca insana özgü özellikler ise, el, kol, bacak ve ayaklarının farklılaşmış yapısı, dik durması, iki ayak üstünde yürümesidir. İnsanı inceleyen bilime antropoloji, özellikle insanın kökenini inceleyen bilime de paleontoloji denir. Bulgular, insan türünün, ilk olarak insanımsılar şeklinde ve günümüzden 35 milyon yıl önce ortaya çıktığını göstermektedir. Bilinen en ilkel insan türü olan Afrika kökenli Australopithekus 2,5-3 milyon yıl önce üst Pliyosen'de yaşamıştır. Bu tür, insan özellikleri olduğu kadar maymun özellikleri de taşıyordu ve insanla maymun arasında bir geçit oluşturmaktaydı. Fosilleri Doğu Afrika'da bulunan "Homo habilis" ise günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce yaşadı. Kısa boyluydu, iki ayak üzerinde durabiliyordu. Ellerini kullanan ve alet yapabilen ilk insan budur. Daha sonra Pleistosen'de Pithekanthropus (Cava insanı) ve yakın türleri Sinnthropus (Pekin insanı), Atlanthropus (Kuzey Afrika insanı) ortaya çıktı. 600.000-200.000 yıl önce yaşamış bu insan tiplerini günümüzde, "Homo erektus" adı altında toplamak eğilimi yaygındır. "Homo erektus" da kendinden önceki türler gibi maymun özellikleri taşıyordu. Bu türlerin alt taş devri kültürünü oluşturdukları kabul edilmektedir. Bulunan bütün bu fosiller insansı maymunlardan insanlara geçişte Afrika'nın önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Günümüzden 160.000 yıl önce ise daha gelişmiş bir tür olan Neanderthal insanı ortaya çıkmıştır. Fosillerine birçok Avrupa mağaralarında, Asya ve Afrika'nın çeşitli bölgelerinde rastlanır. Bunlar, orta Yontmataş Devri kültürünü oluşturdular. Günümüz insanı "Homo sapiens"in ataları yaklaşık 40.000 yıl önce, buzul devrinin sonlarında ortaya çıktı. Günümüzdeki bir eğilim bunları 10.000 yıl önceye kadar yaşamış "Homo sapiens fossilis" ve günümüzde yaşamakta olan "Homo sapiens" altcinsleri olarak ayırma yönündedir. Homo sapiens fossilis'in Cilalıtaş Devri kültürünü oluşturduğu kabul edilmektedir. Bütün bu insan türlerinin ortak özelliği, dik yürümedir. Birbirlerinden ayrılmaları ise kafatası ve ağız-diş yapılarıyla olur. Bulunan bir fosilin insan cinsinden sayılıp sayılmaması için belirleyici özellikler ise kafatası hacminin (beyin boşluğu) 600 cm3ün üstünde olması, köpekdişlerinin öbür dişlerinden büyük ve dışa doğru çıkık olmaması, damaklarının içbükey olması ve düz olmaması, kalça kemiklerinin dik duruşu sağlayacak biçimde olması vb.dir. Dinsel inanışlara göre insan herhangi bir evrim geçirmemiş, tanrılar tarafından bugünkü şekliyle yaratılmıştır. Çeşitli dinsel inançlara göre insan, tanrının kölesi, parçası, yansıması ya da ölümlü bir tanrıdır. İslâm dininde insan "kul", Hristiyanlığa göre "koyun", Hindu dininde ise "iki ayaklı mülk"tür. İnsanın ortaya çıkışı çeşitli mitolojik öykülere de konu olmuştur (Pandora ve Âdem-Havva öyküleri gibi). Charles Darwin'in evrim kuramı ortaya çıkana dek insanın türeyişi, ağırlıkla bu açıklamaların etkisinde kaldı. Darwin evrim kuramıyla türlerin gelişimini ve doğal ayıklanmayı açıkladı, insanın türeyişini bilimsel bir temele dayandırdı. Evrim kuramından çok önce de başlamış olan "insan" kavramı üzerine tartışmalar bu kuramla birlikte "doğanın bir ürünü olarak insan" kavramına giderek, "hem etken hem edilgen insan" kavramına yöneldi. Sosyologlar, psikologlar, sosyal antropologlar "insanın özü" konusunda türlü tartışmalara giriştiler. Eskiden yalnızca ilahi bir varlık olarak ele alınan insan, artık bilimsel yöntemler kullanan tartışmaların konusudur. Ne var ki çağımızda da bu konudaki dinsel görüş ile bilimsel kuramları bağdaştırma olanağı yoktur.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

İnsan

• (Bu kelimenin aslı, lugat âlimlerince ""ins"" den geldiği söylenir. Kamusta da kûfiun'a göre ""Nisyan"" kelimesinden geldiği zikredilmektedir.)Akıl, şuur ve imân ile diğer canlılardan ayrı, Cenabı Hakk'ın en mükerrem yarattığı mahluku olup, Rabbanî ni'metleri unutkanlığı dolayısıyla insan denilmiş.
• Huy ve ahlâkı yüksek. Terbiyeli.(İnsan binler çeşit elemler ile müteellim ve binler nev'i lezzetler ile mütelezziz olacak bir zihayat makine ve gayet derece acziyle beraber hadsiz maddi, mânevi düşmanları ve nihayetsiz fakriyle beraber hadsiz zâhirî ve bâtınî ihtiyaçları bulunan ve mütemadiyen zeval ve firak tokatlarını yiyen bir biçare mahluk iken, birden iman ve ubudiyetle böyle bir Padişahı Zülcelâle intisap edip bütün düşmanlarına karşı bir noktai istinad ve bütün hâcâtına medar bir noktai istimdad bularak, herkes mensup olduğu efendisinin şerefiyle, makamiyle iftihar ettiği gibi, o da böyle nihayetsiz Kadir ve Rahim bir Padişaha iman ile intisap etse ve ubudiyetle hizmetine girse ve ecelin idam ilânını kendi hakkında terhis tezkeresine çevirse ne kadar memnun ve minnettar ve ne kadar müteşekkirane iftihar edebilir, kıyas ediniz. S.)
• (İnsanın bu ehemmiyetli câmiiyetidir ki: Zâtı Hayyı Kayyum, insana, bütün Esmâsını ihsas etmek ve bütün envâı ihsanatını tattırmak için öyle iştihalı bir mide vermiş ki o midenin geniş sofrasını hadsiz envâi mat'umatiyle kerimane doldurmuş. Hem bu maddi mide gibi hayatı da bir mide yapmış. O hayat midesine duygular, eller hükmünde gayet geniş bir sofrai nimet açmış. O hayat ise duyguları vasıtasiyle o sofrai nimetten her çeşid istifadeler ile teşekküratın her nev'ini yapar. Ve bu hayat midesinden sonra bir insaniyet midesini vermiş ki, o mide, hayattan daha geniş bir dairede rızk ve nimet ister. Akıl ve fikir ve hayal, o midenin elleri hükmünde, semavat ve zemin genişliğinde, o sofrai rahmetten istifade edip şükreder. Ve insaniyet midesinden sonra hadsiz geniş diğer bir sofrai nimet açmak için, İslâmiyet ve iman akidelerini, çok rızk ister bir mânevi mide hükmüne getirip, onun rızk sofrasının dairesini mümkinat dairesinin hâricinde genişletip, Esmâi İlâhiyyeyi de içine alır kılmıştır ki, o mide ile İsmi Rahmânı ve İsmi Hakimi en büyük bir zevki rızkî ile hisseder. ""Elhamdülillahi alâRahmaniyetihi ve alâ Hakîmiyetihi"" der ve hâkeza.. Bu mânevi midei kübra ile hadsiz nimeti İlâhiyyeden istifade edebilir; ve bilhassa o midedeki muhabbeti İlâhiyye zevkinin daha başka bir dairesi var...L.)
• (S - İnsan, Arza nisbeten bir zerredir; Arz da, kâinata nazaran bir zerredir; ve keza insanın bir ferdi, nev'ine nisbeten bir zerredir; nev'i de, sâir ortakları bulunan enva' içinde bir zerre gibidir. Ve keza, aklın düşünebildiği gayeler, faideler hikmeti ezeliye ve ilmi İlâhideki faidelere nisbeten bir zerreden daha aşağıdır. Binaenaleyh, böyle bir âlemin insanın istifadesi için yaratılmış olduğu akla giremez?C - Evet, zâhire bakılırsa insan bir zerre hükmündedir. Fakat, insanın taşıdığı ruha, kafasına taktığı akla, kalbinde beslediği istidatlara nazaran bu âlemi şehadet dardır, istiab edemez. Ancak o ruhun arzularını ve o aklın fikirlerini ve o istidatların meyillerini tatmin ve te'min edecek âlemi âhirettir. Ve keza, istifade hususunda müzahame, mümanea ve tecezzi yoktur; bir küllînin cüz'iyatına nisbeti gibidir. Nasıl ki bir küllî bütün cüz'iyatında mevcud olduğu halde, ne o küllîde tecezzi ve inkısam olur ve ne de cüz'iyatında müzahame ve müdafaa olur. Kürei Arzdan da binlerce müstefid olsa, ne aralarında bir müzahame olur ve ne Kürei Arzda bir noksaniyet peyda olur. Yalnız insanın indallah kerameti olduğu için, âlemi şehadetin yaratılışında insan, illei gaiye menzilesinde gösterilmiştir. Ve insanın hatırı için, bütün envâa bir umumi ziyafet verilmiştir. Bu ise, bütün âlemin fâideleri insana münhasır olup başkalara hiçbir faidesi yoktur demek değildir. İ.İ.)"