YARMA a. Yarmak eylemi.
—Ask. Kuşatılan birliğin, düşman cephesini delmek ya da bir deniz birliğinin ablukayı açmak için giriştiği harekât. || Yarma-taarruzu, savunma durumundaki
düşman kuvvetlerinin yanlarına taarruz etmenin olanaksız olduğu durumlarda, mevzilere cepheden taarruz ederek düşmanın savunma gücünü kırmak, gedik açmak ve ilerleyerek düşmanın imha edilmesini sağlamak amacıyla girişilen saldırı türü.
—Bayınd. Toprağı düzlemek ya da kotunu düşürmek için üzerindeki fazlalıkları kaldırma eylemi. || Yarma babası, kaldırılan gereç miktarını ölçmek için yarma yapılan bir arazide bırakılan çıkıntı. || Yaklaşım yarması, bir alt geçide ya da bir tünele açılan ve farklı yükseklikteki tahkimat duvarlarının yüzeydeki ve yeraltındaki bölümleri arasında geçişi sağlayan yarma. —Deric. Deriyi derinlemesine birkaç tabakaya bölme. (Bk. ansikl. böl.) || Yarma testeresi, yarma işleminde kullanılan testere. || Yüzeysel yarma, derileri sıyırmak işlemi. (Bu işlem elle, ağartmada kullanılan açkı bıçağıyla ya da zımparayla kaplı bir bileği çarkı üzerinde yapılır.)
—Doğramac. Doğramacılıkta ya da dülgerlikte ağaçları uzunlamasına biçmek işlemi.
—inş. Taşları, katmanları boyunca ayırmaya dayanan işlem.
—Kürkç. Bir derinin, karın ortasından iyi bilenmiş bir bıçakla kılıf oluşturacak biçimde açılması. (Ayaklar ve kuyruk da açılır.)
—Mad. oc. Arduvaz bloklarını, yarılma düzlemine göre parçalara ayırmaya dayanan işlem.
—Müc. Bazı durumlarda, elmasın kabasını almak için yapılan ve kristalleştirme planlarına göre gerçekleştirilen ilk yontma işlemi
—Orm. san. Odun yarmak eylemi. (Bk. ansikl. böl.) || Yarma makinesi, almaşık hareketli bir oduncu baltasından oluşan ve yakacak ya da kâğıt hamuru odunu yarmaya yarayan makine. (Bazı makinelerde yarma işlemi aşırı konik vida biçimindeki bir aletin oduna sokulmasıyla yapılır.
—Ormanc. Yarma kütüğü, üzerinde balta ile odun yarmaya yarayan ve genellikle üç ayak üstüne oturan kalın ve kısa kütük.
—Taşoc. Şistli bir damarın çoğu kez kuvarsla dolmuş, az çok geniş kırılma yüzeyi. || Katman aralarına (ya da damarlara) kama çakarak bir taşı büyük bloklara ayırma.
♦ sıf. ve a.
1. Çok irıyarı ve kaba davranışları olan, görgüsüz kimse için kullanılır: Yarmanın biridir o, incelikten anlamaz (arg)
2. Yarma gibi, oldukça ıriyarı kimseler için kullanılır.
♦ sıf. Ortadan kolayca yarılan ve çekirdeğinden ayrılabilen meyve, özellikle de şeftali için kullanılır.
—Jeomorfol. Yarma vadi, bir dağ sırasını ya da önündeki herhangi bir engebeyi dikine olarak aşan, genellikle dar boğaz biçimindeki vadi kesimi. (Çoruh, Yeşilırmak ve Kızılırmak’ın Karadeniz kıyısındaki sıradağları yararak denize ulaştıkları aşağı çığırları ile Fırat'ın Güneydoğu Torosları aşan kesimi tipik birer yarma vadidir. Günümüzde topografyanın eğim durumu ile bağdaşmayan bu tür vadiler kapma, antesedans ya da sürempozisyon süreçleri ile meydana gelmiş olabilirler.)
—Mutf Kabaca kırılmış, gelişigüzel öğütülmüş tahıl için kullanılır: Yarma buğday. Yarma burçak. (Yarma buğdaydan çorba, keşkek, aşure, dişbuğdayı vb. yapılır. Bazı yemeklerin bileşimine de girer. Anadolu mutfağında çok kullanılan tahıl türlerin- dendir.)
—Orm. san. Yarma odun, yarılarak yakacak, fıçı tahtası, herek, lata ya da suyuna kesilmiş yassı odun parçaları haline getirilmiş odun.
—ANSİKL. Bayınd. Yarma, kara ve demiryollarının, kanalların, sanat yapılarının, bina temellerinin yapımı için toprağı açıkta ya da yeraltında kazma işlemidir. Yarmaların işçiler ve yapı açısından güvenlik içınde gerçekleştirilebilmesi için çevreleyen toprağı ya da kazı yüzeylerini uygun işlemlerle (püskürtme, dondurma) ya da geçici ya da sürekli iksa düzenleriyle (palplanşlar, yerinde dökme perdeler, keson vb.) takviye etmek gerekir.
—Dene. Deri çoğunlukla derinlemesine iki parçaya bölünür. Böylelikle iki tabaka elde edilir: sırça olarak adlandırılan düzgün kalınlıktaki tüylü kısım; yarma işleminden önceki derinin kalınlığındaki düzensizlikleri koruyan elli deri. Yarma işlemi her zaman ıslak deri üzerinde gerçekleştirilir Sepilenmiş deride bu işlem görece olarak daha kolay uygulanabilir. Yarma çoğu kez sepileme görmemiş tola deride yapılır Tola deride uygulanan ve daha fazla özeni gerektiren bu işlem derinin sırça ve etli bölümlerinin değişik biçimlerde sepilenmesini sağlar Yarma makinesi ya da yarma testeresi, başlıca yatay konumdaki uçsuz bir ağızla bu ağzı hızla hareket ettiren iki makaradan oluşur. Bu ağız düzenli bir biçimde iki zımpara taşıyla bilenir. Bu ağza yatırılan deri iki silindirden geçirilir: yivli üst silindir ve derinin yaptığı baskıyla deri kalınlığındaki eşitsizlikleri ortadan kaldıran segman- lardan oluşan alt silindir.
—Orm. san. Yarma balta ya da kama kullanarak kalın kütükleri yakacak odun halinde parçalamaya yarar. Elde edilen parçalar gerek evlerde sobada yakılmak, gerek odun gazhanelerinde kullanılmak üzere daha küçük parçalara ayrılabilir. Yarma işlemi, fıçı tahtası, herek, padavra, davul tahtası gibi suyuna, damarına uygun ince tahtalar elde etmek için de uygulanır.
Kaynak: Büyük Larousse
Yarma Nedir?
