MUHARREM sıf. (ar. muharrem). Esk. Yasaklanmış, haram kılınmış.
♦ a. Kameri ayların birincisi.
—ANSİKL. Ed. Alevi-bektaşi geleneğinde, muharrem ayının ilk on günü yas günüdür. Türkiye’de geniş bir halk kesimi bu geleneği sürdürür. Evlerde aşure yapılıp dağıtılır. Daha eskiden Kerbela olayını konu edinen mersiye ve makteller okunur; nevha, mersiye, destan ve taziyeler kendilerine özgü makamla söylenir; bunlar okunurken törenlere katılanlar göğüsleri ni ve sırtlarını döverdi. Bazı yörelerde (örn. İğdır ve köyleri) bugün de Kerbela mersi yeleri dramatik bir biçimde söylenir. Bu törenlerde “sinezen, nevha" denilen şiirler okunur. Fuzuli'nin Hadikat üs-süeda'sının her gün bir bölümü; onuncu gün ise şahadet bölümü okunur. Lamii Çelebi'nin mesnevi tarzındaki Maktel-i Hüseyn’i de, dramatik biçimde topluluk içinde okunan yapıtlardandır. Törenlerde meddah, nakkal, ruzehan, perdedari adıyla anılan anlatıcılar, olayları acıklı biçimde dile getirir. Matem orucuna başlanacağı günün akşamı niyet tercümanı, daha sonra mürşit tarafından uzun bir matem duası okunur. Muharrem'in onuncu günü bektaşi dergâhlarında aşçı baba ve mürşidin denetiminde gülbank ve tercüman okunarak aşure pişirilir.
—isi. Sözcük, cahiliye devrinde safer ül-muharrem biçiminde, birinci ayın asıl adı olan safer sözcüğünün sıfatı olarak kullanılırdı, Giderek sıfat, nitelenen sözcüğün yerini aldı. Bu ayın muharrem (kutsal, saygıdeğer) diye nitelendirilmesinin nedeni, insanlık tarihi boyunca bu ay içinde geç tiğinejnanılan önemli olaylardır, inanca göre Âdem’in tövbesi bu ayda kabul edildi; Musa peygamberin Firavun’un zulmünden kurtulması, idris peygamberin göğe çıkması, Nuh tufanının dinmesi ve geminin Cudi dağına oturması, İbrahim peygamberin ateşten kurtulması bu ay içinde oldu.
Muharrem ayı, özellikle şiiler için büyük önem taşır. Hüseyin'in Kerbela'da 10 muharrem tarihinde şehit edilmesi dolayısıyla, şiiler, bu günü yasla geçirirler; o gün kendilerince kutsal sayılan yerleri, özellikle Kerbela'yı ziyaret ederler. 9 muharrem, şiflerin oruç günüdür. Tek bir gün olmaması koşuluyla, bu günlerde oruç tutmak sünnilerce de sevap sayılır.
Kaynak: Büyük Larousse
Muharrem Nedir?
