Mahreç Nedir?

Mahreç
TDK, Türk Dil Kurumu

esk.
1. Çıkış yeri, çıkak.
2. db. Boğumlanma noktası.
3. mat. Payda.

MAHREÇ a. (ar. mahreç). Esk. Bir yerden, bir durumdan çıkış yeri: ".. dahili pazar gittikçe daha ziyade darlaşır ve sanayi dahi ecnebi pazarlarında mahreç aramaya gittikçe daha ziyade mecbur olur" (Ahmet Muammer ve Şükrü Kaya).

—Esk. dilbil. Seslerin boğumlanma yeri.

—Esk. eğit. Osmanlılar'da ilmiye rütbelerinden İstanbul tarık-ı mevleviyetlerinin ilk payesi.

—Esk. mat. PAYDA’nın eşanlamlısı.

—Huk. - MENŞE VE MAHREÇ İŞARETLERİ.

—ikt. düş. tar. Mahreçler yasası, ürünlerin ürünlerle hizmetlerin hizmetlerle değişimine dayanan iktisat yasası. (Bk. ansikl. böl.)

—isi. huk. Mirasın kaç paya ayrılacağını gösteren sayı.

—Kur. tar. Mahreç mevleviyeti, OsmanlIlar’ da adliye teşkilatında bir rütbe. (Bk. ansikl. böl.)

—Tic. Yurtiçinde üretilen malların yurtdışında satıldığı yer; dış pazar, sürüm yeri.

—ANSİKL. ikt. düş. tar. Mahreçler yasası.
XVIII. yy.'da önce fizyokrat Le Trosne tarafından ortaya atılan ("üretimler ancak üretimlerle ödenir") mahreçler yasası, J. -B. Say tarafından açıklığa kavuşturuldu. Say'a göre işbölümü nedeniyle her insan kendisi için gerekli olan tüm mal ve hizmetleri üretmez; ürettiği mal ya da hizmet türü nicelik olarak kendi gereksiniminin boyutlarını aşar; bu üretim fazlasını, basit bir araç sayılan para aracılığıyla, başkaları tarafından üretilen ve kendinin gereksinim duyduğu mal ve hizmetlerle değiştirir. Pek basit bir gerçeği dile getiren bu yasadan, Say, insanın, gereksinimlerinin üstünde ne kadar çok üretirse, kendi üretmediği ve gereksinim duyduğu mallardan o kadar daha çok satın alabileceği sonucunu çıkarır. Bir mal üretilirken, bir başka malı satın alma olanağı yaratılır. Arz, kendi talebini yaratır; bu durumda, ne kadar çok çeşitli mal üretilirse, malların genel sürümü de o kadar kolaylaşır. J.-B. Say’a göre, genel bir aşırı üretim bunalımı da dışlanmış olur; çünkü en gelişmiş ülkelerde bile "nüfusun sekizde yedisi, sade bir geçim için gerekli sayılan birçok üründen yoksun” olduğuna göre, “kişiler kadar uluslar da zenginlikten rahatsız olmazlar”. Ancak tüketiciler için gerekli olmayan şeyler üretildiğinde, kısmi üretim fazlası krizleri olabilir. Bunların önlenebilmesi için, değişimler serbest olmalıdır. Ûte yandan, üreticilerin, tüketicilerce neyin istendiğini bilerek, bu isteklere uygun mal üretebilmeleri için, fiyat mekanizmasının kendi başına işlemeye bırakılması gerekir. Say'ın düşüncesine göre, mahreçler yasası, devletin iktisadi etkinliğe karışmaması gereğini ve dolayısıyla serbest değişimciliği doğrular.

—Kur. tar. Bu rütbeye sahip olan kadılara, mahreç mevalisi denirdi. Derecesi, devriye mevalisinden büyük, biladı hamse mevalisinden küçüktü, imparatorlukta, önceleri Halep, Kudüs, Tirhala, Yenişehir, Galata, İzmir, Selanik kadılıkları bu adla anılırken, sonraları Sofya, Eyüp, Üsküdar, Trabzon ve Girit kadılıkları da aynı adla anıldılar. Bu kadılıklar Süleymaniye darül-hadisi müderrisi, Süleymaniye medresesi'nin dört müderrisi, Hamisei Süleymaniye ve Musıla-ı Süleymaniye müderrisleri atanırlardı.