Yurttaşlık Nedir?
SMD MiSiM
YURTTAŞLIK a.
1. Yurttaş olma durumu. (Eşanl. VATANDAŞLIK.)
2. Yurttaşlık bilgisi, yurttaşlık ödev ve haklarını, devlet ve hükümet örgütlerini kapsayan bilgi; bu bilgilerin öğretildiği ders. (Eşanl. VATANDAŞLIK BİLGİSİ, YURTBİLGİSİ.)
—Uluslarar. huk. Kişiyi bir devlete bağlayan siyasal ve hukuksal bağ. (Eşanl. VATANDAŞLIK.) [Bk. ansikl. böl ] || Çifte yurttaşlık, bir kişinin aynı zamanda iki devletin yurttaşı olması.
—ANSİKL. Uluslarar. huk. Gerçek kişilerin yurttaşlığı, devletin tek yönlü ve kendi koyduğu kurallara göre belirlenir. Kimi insanlar, birden çok devletin yurttaşlığına sahip olabilirler. Yurttaşlık konusunda çıkabilecek anlaşmazlıklar konusunda uluslararası hukuk, “fiili" yurttaşlık ölçütünü daha geçerli sayar.
Tüzel kişilerin ve şirketlerin yurttaşlık durumunun saptanmasında birçok ölçüt kullanılır: tüzel kişinin ya da şirketin merkezi; denetim (yöneticilerin ve ortakların çoğunluğu); katılma. Bu tür kuruluşların yurttaşlık durumu, yabancı malların ulusallaştırılmasına ilişkin önlemler ve diplomatik korunmanın uygulanması açısından önem taşır. Tüzel kişilerin yurttaşlığında uygulanacak ölçütler konusunda bir anlaşmazlık çıkarsa, uluslararası yargıç çok hassas bir konuyu çözüme kavuşturmak durumunda kalır.
BM İnsan hakları evrensel bildirgesi'nin 15 maddesi şu ilkeyi koymuştur: "Her kes bir yurttaşlık hakkına sahiptir. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından ya da yurttaşlık değiştirme hakkından yoksun bıkarılamaz.
Yurttaşlık terimi, monarşilerde ve sömürge ülkelerde yaşayan halkın devlete bağlılığını ifade etmek için kullanılan tabiiyet (uyrukluk) teriminin yerini almıştır. Türk hukukunda “yurttaşlık" kavramı 1924 Anayasası’yla başlar.
Günümüz türk hukukunda yurttaşlığı düzenleyen kurallar Anayasa, Türk vatandaşlığı kanunu ve bu kanunun uygulanmasıyla ilgili yönetmelikte yer alır. Anaya- sa'ya göre, türk devletine yurttaşlık bağıyla bağlı olan herkes Türk'tür. Yurttaşlık, yasanın öngördüğü koşullarda kazanılır ve yine yasada belirtilen durumlarda kaybedilir. Yurttaşlıktan çıkarmayla ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.
• Türk yurttaşlığının kazanılması:
1) yasa yoluyla;
2) yetkili makamın kararıyla;
3) seçme yoluyla.
Yasa yoluyla türk yurttaşlığının kazanılması nesep, doğum yeri ve evlenme nedenlerinden birine dayanır. Türk babadan olan ya da türk anadan doğan çocuklar türk yurttaşıdırlar. Yabancı anadan evlilik dışında doğan çocuk, nesebin düzeltilmesi, babalığa hüküm ve tanıma yollarından biriyle bir türk yurttaşına nesep bağıyla bağlanırsa, doğumundan başlayarak türk yurttaşı olur. Türkiye' de doğan ve yurttaşlığını ana babasından doğumla kazanamayan çocuklar, doğumlarından başlayarak türk yurttaşıdırlar. Bir Türk’le evlenen yabancı kadın türk yurttaşlığına geçmek istediğini bildirdiği ya da yurtsuz kaldığı veya evlenmekle eski yurttaşlığını kaybettiği takdirde türk yurttaşlığını kendiliğinden kazanır. Yetkili makam karanyla yurttaşlığın kazanılması, Bakanlar kurulu’nun tararıyla yurttaşlığa alınmadır; türk hukukunda yurttaşlığa alınma tararını vermeye yetkili makam, Batanlar kurulu’dur. Seçme yoluyla yurttaşlığın kazanılması, türk yurttaşlığını kaybeden küçükler ve evlenmeyle türk yurttaşlığını kaybeden kadınlar için sözkonusu olur. Ana ya da babalarına bağlı olarak yurttaşlıklarını kaybeden küçükler, reşit olmalarından başlayarak bir yıl içinde türk yurttaşlığını seçebilirler. Evlenmeyle türk yurttaşlığından aynlan tadın, bu evliliğin sona ermesinden başlayarak, üç yıl içinde türk yurttaşlığına dönebilir.
• Türk yurttaşlığının kaybı:
1) yasa yoluyla;
2) yetkili makamın tararıyla;
3) seçme yoluyla.
Yasa yoluyla türk yurttaşlığının kaybedilmesi, evlenmede sözkonusu olur; yabancıyla evlenen türk tadını kocasının yurttaşlığını seçmişse türk yurttaşlığını kaybeder. Türk yurttaşlığından çıkmada yetkili makam, Batanlar kurulu’dur; yurttaşlıktan çıkma, Batanlar kurulu'nun iznine bağlıdır. Seçme yoluyla yurttaşlığın kaybı, türk yurttaşlığını kazanan çocuklar ve evlenmeyle türk yurttaşlığını kazanan tadın için sözkonusudur. Türk vatandaşlığık. bu iki durumla ilgili koşulları ayrı ayrı belirtmiştir (md. 27, 28).
1. Yurttaş olma durumu. (Eşanl. VATANDAŞLIK.)
Sponsorlu Bağlantılar
—Uluslarar. huk. Kişiyi bir devlete bağlayan siyasal ve hukuksal bağ. (Eşanl. VATANDAŞLIK.) [Bk. ansikl. böl ] || Çifte yurttaşlık, bir kişinin aynı zamanda iki devletin yurttaşı olması.
—ANSİKL. Uluslarar. huk. Gerçek kişilerin yurttaşlığı, devletin tek yönlü ve kendi koyduğu kurallara göre belirlenir. Kimi insanlar, birden çok devletin yurttaşlığına sahip olabilirler. Yurttaşlık konusunda çıkabilecek anlaşmazlıklar konusunda uluslararası hukuk, “fiili" yurttaşlık ölçütünü daha geçerli sayar.
Tüzel kişilerin ve şirketlerin yurttaşlık durumunun saptanmasında birçok ölçüt kullanılır: tüzel kişinin ya da şirketin merkezi; denetim (yöneticilerin ve ortakların çoğunluğu); katılma. Bu tür kuruluşların yurttaşlık durumu, yabancı malların ulusallaştırılmasına ilişkin önlemler ve diplomatik korunmanın uygulanması açısından önem taşır. Tüzel kişilerin yurttaşlığında uygulanacak ölçütler konusunda bir anlaşmazlık çıkarsa, uluslararası yargıç çok hassas bir konuyu çözüme kavuşturmak durumunda kalır.
BM İnsan hakları evrensel bildirgesi'nin 15 maddesi şu ilkeyi koymuştur: "Her kes bir yurttaşlık hakkına sahiptir. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından ya da yurttaşlık değiştirme hakkından yoksun bıkarılamaz.
Yurttaşlık terimi, monarşilerde ve sömürge ülkelerde yaşayan halkın devlete bağlılığını ifade etmek için kullanılan tabiiyet (uyrukluk) teriminin yerini almıştır. Türk hukukunda “yurttaşlık" kavramı 1924 Anayasası’yla başlar.
Günümüz türk hukukunda yurttaşlığı düzenleyen kurallar Anayasa, Türk vatandaşlığı kanunu ve bu kanunun uygulanmasıyla ilgili yönetmelikte yer alır. Anaya- sa'ya göre, türk devletine yurttaşlık bağıyla bağlı olan herkes Türk'tür. Yurttaşlık, yasanın öngördüğü koşullarda kazanılır ve yine yasada belirtilen durumlarda kaybedilir. Yurttaşlıktan çıkarmayla ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.
• Türk yurttaşlığının kazanılması:
1) yasa yoluyla;
2) yetkili makamın kararıyla;
3) seçme yoluyla.
Yasa yoluyla türk yurttaşlığının kazanılması nesep, doğum yeri ve evlenme nedenlerinden birine dayanır. Türk babadan olan ya da türk anadan doğan çocuklar türk yurttaşıdırlar. Yabancı anadan evlilik dışında doğan çocuk, nesebin düzeltilmesi, babalığa hüküm ve tanıma yollarından biriyle bir türk yurttaşına nesep bağıyla bağlanırsa, doğumundan başlayarak türk yurttaşı olur. Türkiye' de doğan ve yurttaşlığını ana babasından doğumla kazanamayan çocuklar, doğumlarından başlayarak türk yurttaşıdırlar. Bir Türk’le evlenen yabancı kadın türk yurttaşlığına geçmek istediğini bildirdiği ya da yurtsuz kaldığı veya evlenmekle eski yurttaşlığını kaybettiği takdirde türk yurttaşlığını kendiliğinden kazanır. Yetkili makam karanyla yurttaşlığın kazanılması, Bakanlar kurulu’nun tararıyla yurttaşlığa alınmadır; türk hukukunda yurttaşlığa alınma tararını vermeye yetkili makam, Batanlar kurulu’dur. Seçme yoluyla yurttaşlığın kazanılması, türk yurttaşlığını kaybeden küçükler ve evlenmeyle türk yurttaşlığını kaybeden kadınlar için sözkonusu olur. Ana ya da babalarına bağlı olarak yurttaşlıklarını kaybeden küçükler, reşit olmalarından başlayarak bir yıl içinde türk yurttaşlığını seçebilirler. Evlenmeyle türk yurttaşlığından aynlan tadın, bu evliliğin sona ermesinden başlayarak, üç yıl içinde türk yurttaşlığına dönebilir.
• Türk yurttaşlığının kaybı:
1) yasa yoluyla;
2) yetkili makamın tararıyla;
3) seçme yoluyla.
Yasa yoluyla türk yurttaşlığının kaybedilmesi, evlenmede sözkonusu olur; yabancıyla evlenen türk tadını kocasının yurttaşlığını seçmişse türk yurttaşlığını kaybeder. Türk yurttaşlığından çıkmada yetkili makam, Batanlar kurulu’dur; yurttaşlıktan çıkma, Batanlar kurulu'nun iznine bağlıdır. Seçme yoluyla yurttaşlığın kaybı, türk yurttaşlığını kazanan çocuklar ve evlenmeyle türk yurttaşlığını kazanan tadın için sözkonusudur. Türk vatandaşlığık. bu iki durumla ilgili koşulları ayrı ayrı belirtmiştir (md. 27, 28).
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
