Ünlü Nedir?
SMD MiSiM
ÜNLÜ sıf.
1. Yaygın bir şöhreti olan, çok tanımış bir kimse, bir şey, bir yer için kul lanıiır; meşhur: Ünlü bir romancı. Unlu bir otel. Ünlü bir şarkı. Çağımızın en ünlü düşünürlerinden biridir.
2. Daha önce çok sözü edilmiş bir kimse, bir şey için kulla nılır İşte! Ünlü Ali bu arkadaş. O ünlü tasarıdan bir haber çıkmadı mı daha.
—Sesbil. Ünlü boşluğu, söz zincirinde, ayrı hecelerde bulunan iki ünlünün art arda gelmesinde oluşan ses boşluğu. (Ünlü çatışması ya da hiatus da denir.) [Bk ansikl. böl ]
—ANSİKL. Ünlüyle biten bir sözcüğe ünlüyle başlayan bir sözcük ya da ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde karşılaşan iki ünlü arasında ünlü boşluğu doğar. Türkçede bu boşluğun kapatılması için bazen araya bir ünsüz getirilir (ör. hasta idim > hastaydım). Bazen de birbirini izleyen ünlülerden biri düşer (örn. Karaca- oğlan > Karac'oğlan). Konuşma dilinde seyrek olarak sözcük içinde bir ünsüzün erimesiyle böyle bir boşluk oluşur (örn soğuk > souk)
ÜNLÜ a. Sesbil.
1. Söylenmesi, ciğerler den gelen havanın ses oluğundan hiçbir engelle karşılaşmadan çıkmasıyla gerçekleşen ses. (Eşanl. SESLİ VOKAL.)
2. Bu tür bir sesi yazmak için kullanılan harf.
3. Tamlayan olarak, ünlülere ilişkin olanı belirtir.
4. Ünlü düzeni, bu dilde ünsüz düzeninin tersine, ünlüler dizgesini niteleyen özelliklerin tümü. || Ünlü uyumu, bir sözcükte bulunan ünlünün etkisiyle öbür ünlülerin de ona uyması; ünlülerin benzeşmesi olayı. (Bk. ansikl. böl.)
—sıf. Sesbil
1. Ünlülere ilişkin.
2. Akustik özellikler kuramında, kesin biçimde tanımlanmış bir oluşturucu yapısıyla nitelenen sesbirimler için kullanılır. (Bunlar ünlülerle l\l ve İri gibi kimi ünsüzlerdir.)
—ANSİKL Günümüzde kullanılan sesbil- gisi terimleri ve dildeki seslerin sınıflandırılması özellikle fizyolojik ya da eklemsel verilere dayanır (dudaksıl, kapantılı, damaksıl vb. terimlerin kullanılışı bu yüzdendir), Buna karşılık, sesçil terimleri ünlü ve ünsüz diye ayırma eklemsel verilere dayanmaz. Bu ayrımı Platon ve Aristoteles yapmışlardır. Bu düşünürlere göre dilin sesleri işitilebilen (ünlüler) ve işıtılemeyen (ünsüzler) öğelere ayrılırdı. Daha sonraları epikurosçular ve stoacılar, "ses veren" ve böylelikle de bir hece oluşturan seslerle (ünlüler) bu özellikten yoksun sesler (ünsüzler) arasında bir ayrım öngördüler.
Eklemsel açıdan, ünlüler serbest, ünsüzler de engelli seslerdir: ünlü bir ses çıkarılırken ses oluğunda hiç bir engel bulunmaz, oysa değişik ünsüz sınıflarının gerçekleşmesinde durum bunun tam tersidir. Belli bir dildeki ünlüler geleneksel olarak, bir yandan eklemlenme noktaları (ön ya da arka), öte yandan da eklemlenme biçimleri göz önünde bulundurularak sınıflandırılır. Eklemlenme biçimlerinin tanımında üç etkeni göz önünde tutmak gerekir. ünlüleri dört öbeğe (çok kapalı, kapalı, açık, çok açık) ayırma olanağı veren açıklık; dudakların konumu (yuvarlak ve gergin ünlülerde öne çıkık, yuvarlak olmayanlarda düz); damak eteğinin durumu (genizsillerde açık, ağızsıllarda kapalı).
işitsel açıdan, ünlüler müzikteki seslere. ünsüzler de gürültüye benzer Ancak bu ayrım tümüyle gerçeği yansıtmaz, çün kü gürültülü biçiminde algılanmayan ün süzler de vardır işlevsel ölçüt de, ünlülerle ünsüzleri kesin biçimde ayırma olana ğı vermez, çünkü, genellikle ünlülerin hece odağını oluşturmalarına karşın birçok dilde (Özellikle çekçede) bu işlev de ünsüzler taralından yerine getirilir.
Akustik açıdan, ağızsıl ünlüler, ilk uç oluşturucularının frekanslarındaki görece değerlerle, yenızsıl ünlüler de, genizsilik oluşturucuları danan özgül oluşturucuların eklenmesiyle tanımlanır. Tınının belirlenmesinde önemli bir işlev yerine getiren ilk ıkı oluşturucunun (rakamları, her ün lüye uygulanan akustik özelliklerin (pes, Uz yoğun, dağınık, bemnlleşmlş vb.) brı liflenmesinde gonderge olarak alınır Tümü, (rokamı görece yükseklikteki ikinci bir oluşturucu içeren ön ünlülere uz denir Alçak lıekenalı ikinci oluşturucuları Bulunan an ünlülerse peşin Vuvariek olmayın en ünlülerden ikinci oluşturucunun düşük değeriyle ayı ilen yuvarlak ön ünlüler be melleşmiş diye nitelenir Birinci ve ikinci frekansları orta imkana bölgesine yaklaş ma eğilimi gösteren ünlülerse (a gibi) yoğurt diye adlandırılır Ünlülerin akustik ya pisiyle eklemsel özellikleri arasındaki ha ğıntılerın incelenmesi, birinci oluşturucu nun deflerinin hır sesçil açıklık belirtisi ol buğunu gösterir, İkinci oluşturucunun de geri hem dudaksıllaşmayı, hem de eklem isme yerini ortaya çıkarır.
• Ünlü uyumu, furkçede bir sözcükle bulunan Unlular; sözcüğün ilk hecesindeki unluyu gt m mı olla, taMık du/lıık y..vaı luklık yönünden birbirlerine uyarlar Buna unlu uyumu denir. Ünlü uyumu ikiye ayrı lir Büyük ünlü uyumu, küçük ünlü uyumu Büyük ünlü uyumu, yalın ya da ek lorla uzatılmış bir sözcüğün İlk hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, sonra gelen bütün heceler kalın ünlülerle; kelin ünlü değil de ince ünlü bulunuyorsa, son rakı heceler tümüyle ince ünlülerle (e, 1,0, ü) sürer bahaIaı İn. Evler İn Küçük ünlü uyumu, bir sözcüğün ilk hecesinde düz ünlü (a, e, ı, I) varsa sonraki hecelerde de düz ünlülerin, yuvarlak ünlü (o, 0 u, ü) var sa öteki hecelardya dar yuvarlak (u. ü) ya da geniş düzı ilerin (a. e) gelmesi dlr Küçük ünlü uyutunda ünlüler düz ve yuvarlaklık yönünden birbıriyle tam bir benzerlik gösterir Odiln. yorgun Türkçe ek dizgesi bu kurallara bağlı olarak biçimlenir Bıı ekin kalın ve ince düz ve yuvarlak eş bi çımllklerı vardır Aktarma sözcükler bu ku nallara uymasa da türkçe eklerle kullanıldıklarında ekler bir kurala uygun olarak seçilir.
1. Yaygın bir şöhreti olan, çok tanımış bir kimse, bir şey, bir yer için kul lanıiır; meşhur: Ünlü bir romancı. Unlu bir otel. Ünlü bir şarkı. Çağımızın en ünlü düşünürlerinden biridir.
Sponsorlu Bağlantılar
—Sesbil. Ünlü boşluğu, söz zincirinde, ayrı hecelerde bulunan iki ünlünün art arda gelmesinde oluşan ses boşluğu. (Ünlü çatışması ya da hiatus da denir.) [Bk ansikl. böl ]
—ANSİKL. Ünlüyle biten bir sözcüğe ünlüyle başlayan bir sözcük ya da ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde karşılaşan iki ünlü arasında ünlü boşluğu doğar. Türkçede bu boşluğun kapatılması için bazen araya bir ünsüz getirilir (ör. hasta idim > hastaydım). Bazen de birbirini izleyen ünlülerden biri düşer (örn. Karaca- oğlan > Karac'oğlan). Konuşma dilinde seyrek olarak sözcük içinde bir ünsüzün erimesiyle böyle bir boşluk oluşur (örn soğuk > souk)
ÜNLÜ a. Sesbil.
1. Söylenmesi, ciğerler den gelen havanın ses oluğundan hiçbir engelle karşılaşmadan çıkmasıyla gerçekleşen ses. (Eşanl. SESLİ VOKAL.)
2. Bu tür bir sesi yazmak için kullanılan harf.
3. Tamlayan olarak, ünlülere ilişkin olanı belirtir.
4. Ünlü düzeni, bu dilde ünsüz düzeninin tersine, ünlüler dizgesini niteleyen özelliklerin tümü. || Ünlü uyumu, bir sözcükte bulunan ünlünün etkisiyle öbür ünlülerin de ona uyması; ünlülerin benzeşmesi olayı. (Bk. ansikl. böl.)
—sıf. Sesbil
1. Ünlülere ilişkin.
2. Akustik özellikler kuramında, kesin biçimde tanımlanmış bir oluşturucu yapısıyla nitelenen sesbirimler için kullanılır. (Bunlar ünlülerle l\l ve İri gibi kimi ünsüzlerdir.)
—ANSİKL Günümüzde kullanılan sesbil- gisi terimleri ve dildeki seslerin sınıflandırılması özellikle fizyolojik ya da eklemsel verilere dayanır (dudaksıl, kapantılı, damaksıl vb. terimlerin kullanılışı bu yüzdendir), Buna karşılık, sesçil terimleri ünlü ve ünsüz diye ayırma eklemsel verilere dayanmaz. Bu ayrımı Platon ve Aristoteles yapmışlardır. Bu düşünürlere göre dilin sesleri işitilebilen (ünlüler) ve işıtılemeyen (ünsüzler) öğelere ayrılırdı. Daha sonraları epikurosçular ve stoacılar, "ses veren" ve böylelikle de bir hece oluşturan seslerle (ünlüler) bu özellikten yoksun sesler (ünsüzler) arasında bir ayrım öngördüler.
Eklemsel açıdan, ünlüler serbest, ünsüzler de engelli seslerdir: ünlü bir ses çıkarılırken ses oluğunda hiç bir engel bulunmaz, oysa değişik ünsüz sınıflarının gerçekleşmesinde durum bunun tam tersidir. Belli bir dildeki ünlüler geleneksel olarak, bir yandan eklemlenme noktaları (ön ya da arka), öte yandan da eklemlenme biçimleri göz önünde bulundurularak sınıflandırılır. Eklemlenme biçimlerinin tanımında üç etkeni göz önünde tutmak gerekir. ünlüleri dört öbeğe (çok kapalı, kapalı, açık, çok açık) ayırma olanağı veren açıklık; dudakların konumu (yuvarlak ve gergin ünlülerde öne çıkık, yuvarlak olmayanlarda düz); damak eteğinin durumu (genizsillerde açık, ağızsıllarda kapalı).
işitsel açıdan, ünlüler müzikteki seslere. ünsüzler de gürültüye benzer Ancak bu ayrım tümüyle gerçeği yansıtmaz, çün kü gürültülü biçiminde algılanmayan ün süzler de vardır işlevsel ölçüt de, ünlülerle ünsüzleri kesin biçimde ayırma olana ğı vermez, çünkü, genellikle ünlülerin hece odağını oluşturmalarına karşın birçok dilde (Özellikle çekçede) bu işlev de ünsüzler taralından yerine getirilir.
Akustik açıdan, ağızsıl ünlüler, ilk uç oluşturucularının frekanslarındaki görece değerlerle, yenızsıl ünlüler de, genizsilik oluşturucuları danan özgül oluşturucuların eklenmesiyle tanımlanır. Tınının belirlenmesinde önemli bir işlev yerine getiren ilk ıkı oluşturucunun (rakamları, her ün lüye uygulanan akustik özelliklerin (pes, Uz yoğun, dağınık, bemnlleşmlş vb.) brı liflenmesinde gonderge olarak alınır Tümü, (rokamı görece yükseklikteki ikinci bir oluşturucu içeren ön ünlülere uz denir Alçak lıekenalı ikinci oluşturucuları Bulunan an ünlülerse peşin Vuvariek olmayın en ünlülerden ikinci oluşturucunun düşük değeriyle ayı ilen yuvarlak ön ünlüler be melleşmiş diye nitelenir Birinci ve ikinci frekansları orta imkana bölgesine yaklaş ma eğilimi gösteren ünlülerse (a gibi) yoğurt diye adlandırılır Ünlülerin akustik ya pisiyle eklemsel özellikleri arasındaki ha ğıntılerın incelenmesi, birinci oluşturucu nun deflerinin hır sesçil açıklık belirtisi ol buğunu gösterir, İkinci oluşturucunun de geri hem dudaksıllaşmayı, hem de eklem isme yerini ortaya çıkarır.
• Ünlü uyumu, furkçede bir sözcükle bulunan Unlular; sözcüğün ilk hecesindeki unluyu gt m mı olla, taMık du/lıık y..vaı luklık yönünden birbirlerine uyarlar Buna unlu uyumu denir. Ünlü uyumu ikiye ayrı lir Büyük ünlü uyumu, küçük ünlü uyumu Büyük ünlü uyumu, yalın ya da ek lorla uzatılmış bir sözcüğün İlk hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, sonra gelen bütün heceler kalın ünlülerle; kelin ünlü değil de ince ünlü bulunuyorsa, son rakı heceler tümüyle ince ünlülerle (e, 1,0, ü) sürer bahaIaı İn. Evler İn Küçük ünlü uyumu, bir sözcüğün ilk hecesinde düz ünlü (a, e, ı, I) varsa sonraki hecelerde de düz ünlülerin, yuvarlak ünlü (o, 0 u, ü) var sa öteki hecelardya dar yuvarlak (u. ü) ya da geniş düzı ilerin (a. e) gelmesi dlr Küçük ünlü uyutunda ünlüler düz ve yuvarlaklık yönünden birbıriyle tam bir benzerlik gösterir Odiln. yorgun Türkçe ek dizgesi bu kurallara bağlı olarak biçimlenir Bıı ekin kalın ve ince düz ve yuvarlak eş bi çımllklerı vardır Aktarma sözcükler bu ku nallara uymasa da türkçe eklerle kullanıldıklarında ekler bir kurala uygun olarak seçilir.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
