Tepelik Nedr?
SMD MiSiM
TEPELİK a. Giy.
1. Anadolu'da kadın baş süslemelerinde kullanılan başlıkların genel adı. (Bk. ansı kİ. böl.)
2. Yalnız başın tepesini örtecek biçimde yapılmış küçük takke.
—Bot. Boğanotu, adaçayı ve orkide gibi bitkilerin çiçeklerinde tacın ya da çiçekörtüsünün üstünde bulunan miğfer biçimindeki parça.
—Denize. Bir geçidi, bir kanalı ya da tehlikeli bir bölgeyi markalayan şamandıra ve seyir işaretlerinin üstlerine yerleştirilen, uluslararası kurallarla belirlenmiş ayırtedici bölüm. (Tepeliğin, her zaman, işaretin türünü belirten, açıkça görünür geometrik bir biçimi vardır.) || Fener gemilerinin direklerinin üzerine yerleştirilen büyük küre.
—El sant. Tespihlerde, imameden sonra yer alan püskül ya da kamçının üzerindeki küçük parçalardan en uçtakine verilen ad. (Tespihçi ustâsısının beğenisini yansıtan bu parçanın en üst ucuna çivi denilen bir parça eklenir. Kordonun ucu çiviye bağlanarak tepeliğe sıkıştırılır.) (Eşanl. HATİME.]
—Esk. sil. Miğferin üst bölümünde yer alan süs öğesi. (Bk. ansikl. böl.) [MİĞFER TEPELİĞİ de denir.] I| Alın zırhında, hayvanın başının üst bölümünü koruyan parça. (Bunların bir bölümü, parçalı alın zırhına zincir halkalarla eklenmiş küçük, üçgen bir levha [hareketli tepelik], bir bölümüyse yekpare ya da parçalı alın zırhının devamı [sabit tepelik] biçimindeydi.)
—Folk. Tulumbacı sandıklarının üzerinde bulunan, güneş, hilal, çiçek vb biçimlerdeki metal süs.
—Gökbil. içinde bir gözlem aygıtı bulunan gözlemevi kubbesinin yönlendirilebilir kapağı.
—Inş. Dam tepeliği, iki eğik mahya arasında bağlantı oluşturan, harç ya da alçıdan fitil.
—Kuşbil. SORGUÇ’un eşanlamlısı.
—Mim. Bir yapının mahyası üstünde yer alan her türlü öğe (Eşanl. HOTOZ.) || Yüksek, daralıp küçülen oyma bezeme (Bir'kalkan duvarı üzerindeki tepetomurcuğu, bir payanda ayağı üzerindeki ağır Bİıkkulesi birer tepeliktir.) \\ Açıt tepeliği, bazı kemerlerin (örneğin gotik taçkapıların) üst bölümünde yer alan, eğik yanları silmeli, piramit biçiminde dekoratif yüzey ya da aynı biçimli hafif duvar. (Kalkan duvarından ya da kimi alınlıklardan farklı olarak, açıt tepeliği genellikle çatıyla aynı eğimde değildir.)
—Saraç. Başlığın, atın kulaklarının arkasından geçen ve şakaklıkları taşıyan bölümü.
—Seram. Mihrap çinilerinde, palmet ya da üçgen biçiminde sonuçlanan bölüm.
—Uz. havc. Bir uzay fırlatıcısı ya da bir sonda-füzenin üst bölümüne yerleştirilen ve uçuş başlangıcında, fırlatıcı ya da sonda-füze atmosferin yoğun katmanlarından geçeren yararlı yükü koruyan öğe. (Genellikle aerodinamik bir profili olan bu öğe, ağırlık nedenlerinden dolayı, ince bir sac zarftan ya da içerden takviye profillerle pekiştirilmiş karma plastik malzemeden yapılır. Atmosferin yoğun katmanları geçildikten sonra genellikle birçok parça halinde fırlatılır.)
♦ sıf. ve a. Çok sayıda küçük tepelerin bulunduğu yer için kullanılır: Tepelik bir arazi. Karşıdaki tepeliğe yapılan evler.
—Ansİkl. Esk. sil. Akkadlar'ın etkisinde kalan Samiler miğferlerini güçlülüğün simgesi olan boynuzlarla süslüyorlardı. Naram-Sin steli’nde (İ.Ö. II. binyıl) zagroslu düşmanlar, tepesinde uzun bir saç örgüsü olan zırh başlıklı olarak gösterilmiştir. Urartu ve asur başlıkları sivri uçluydu. Kargamış kabartmalarındaysa savaşçılar, üzeri tepelikli ya da tolga yeleli zırh başlıklarla resmedilmiştir. Yaya askerlerin donanımlarının ve tepelikli zırh başlıkların değişimi kimi zaman geç hitit etkisine bağlanır.
İslam miğferleri yukarıya doğru incelerek en üstte küresel, oval ya da köşeli bir tepelikle son bulur. İran miğferleri uzun, sivri tepeliklidir. OsmanlI miğferlerinde tepelik XV. yy. sonlarına doğru küçülmüş, kısalmıştır; XVI. yy.’dan sonra da iyice ufalmıştır.
—Giy. Tepelik, başı süslemek ve kabarık durmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Fes, tas vb. biçimlerde hazırları olduğu gibi yazmayı büküp simit biçimi verilerek ya da hotoz şeklinde yapılmış olanları da vardır. Tek başına kullanılmaz; üzeri krep, yazma vb., alna gelen bölümü oya, altın, deniz kabuğu vb. ile bezenir, üstüne atılan örtüyü tepeliğe tutturmak için değerli taşlardan yapılmış iğnelerin kullanıldığı da olur.
1. Anadolu'da kadın baş süslemelerinde kullanılan başlıkların genel adı. (Bk. ansı kİ. böl.)
Sponsorlu Bağlantılar
—Bot. Boğanotu, adaçayı ve orkide gibi bitkilerin çiçeklerinde tacın ya da çiçekörtüsünün üstünde bulunan miğfer biçimindeki parça.
—Denize. Bir geçidi, bir kanalı ya da tehlikeli bir bölgeyi markalayan şamandıra ve seyir işaretlerinin üstlerine yerleştirilen, uluslararası kurallarla belirlenmiş ayırtedici bölüm. (Tepeliğin, her zaman, işaretin türünü belirten, açıkça görünür geometrik bir biçimi vardır.) || Fener gemilerinin direklerinin üzerine yerleştirilen büyük küre.
—El sant. Tespihlerde, imameden sonra yer alan püskül ya da kamçının üzerindeki küçük parçalardan en uçtakine verilen ad. (Tespihçi ustâsısının beğenisini yansıtan bu parçanın en üst ucuna çivi denilen bir parça eklenir. Kordonun ucu çiviye bağlanarak tepeliğe sıkıştırılır.) (Eşanl. HATİME.]
—Esk. sil. Miğferin üst bölümünde yer alan süs öğesi. (Bk. ansikl. böl.) [MİĞFER TEPELİĞİ de denir.] I| Alın zırhında, hayvanın başının üst bölümünü koruyan parça. (Bunların bir bölümü, parçalı alın zırhına zincir halkalarla eklenmiş küçük, üçgen bir levha [hareketli tepelik], bir bölümüyse yekpare ya da parçalı alın zırhının devamı [sabit tepelik] biçimindeydi.)
—Folk. Tulumbacı sandıklarının üzerinde bulunan, güneş, hilal, çiçek vb biçimlerdeki metal süs.
—Gökbil. içinde bir gözlem aygıtı bulunan gözlemevi kubbesinin yönlendirilebilir kapağı.
—Inş. Dam tepeliği, iki eğik mahya arasında bağlantı oluşturan, harç ya da alçıdan fitil.
—Kuşbil. SORGUÇ’un eşanlamlısı.
—Mim. Bir yapının mahyası üstünde yer alan her türlü öğe (Eşanl. HOTOZ.) || Yüksek, daralıp küçülen oyma bezeme (Bir'kalkan duvarı üzerindeki tepetomurcuğu, bir payanda ayağı üzerindeki ağır Bİıkkulesi birer tepeliktir.) \\ Açıt tepeliği, bazı kemerlerin (örneğin gotik taçkapıların) üst bölümünde yer alan, eğik yanları silmeli, piramit biçiminde dekoratif yüzey ya da aynı biçimli hafif duvar. (Kalkan duvarından ya da kimi alınlıklardan farklı olarak, açıt tepeliği genellikle çatıyla aynı eğimde değildir.)
—Saraç. Başlığın, atın kulaklarının arkasından geçen ve şakaklıkları taşıyan bölümü.
—Seram. Mihrap çinilerinde, palmet ya da üçgen biçiminde sonuçlanan bölüm.
—Uz. havc. Bir uzay fırlatıcısı ya da bir sonda-füzenin üst bölümüne yerleştirilen ve uçuş başlangıcında, fırlatıcı ya da sonda-füze atmosferin yoğun katmanlarından geçeren yararlı yükü koruyan öğe. (Genellikle aerodinamik bir profili olan bu öğe, ağırlık nedenlerinden dolayı, ince bir sac zarftan ya da içerden takviye profillerle pekiştirilmiş karma plastik malzemeden yapılır. Atmosferin yoğun katmanları geçildikten sonra genellikle birçok parça halinde fırlatılır.)
♦ sıf. ve a. Çok sayıda küçük tepelerin bulunduğu yer için kullanılır: Tepelik bir arazi. Karşıdaki tepeliğe yapılan evler.
—Ansİkl. Esk. sil. Akkadlar'ın etkisinde kalan Samiler miğferlerini güçlülüğün simgesi olan boynuzlarla süslüyorlardı. Naram-Sin steli’nde (İ.Ö. II. binyıl) zagroslu düşmanlar, tepesinde uzun bir saç örgüsü olan zırh başlıklı olarak gösterilmiştir. Urartu ve asur başlıkları sivri uçluydu. Kargamış kabartmalarındaysa savaşçılar, üzeri tepelikli ya da tolga yeleli zırh başlıklarla resmedilmiştir. Yaya askerlerin donanımlarının ve tepelikli zırh başlıkların değişimi kimi zaman geç hitit etkisine bağlanır.
İslam miğferleri yukarıya doğru incelerek en üstte küresel, oval ya da köşeli bir tepelikle son bulur. İran miğferleri uzun, sivri tepeliklidir. OsmanlI miğferlerinde tepelik XV. yy. sonlarına doğru küçülmüş, kısalmıştır; XVI. yy.’dan sonra da iyice ufalmıştır.
—Giy. Tepelik, başı süslemek ve kabarık durmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Fes, tas vb. biçimlerde hazırları olduğu gibi yazmayı büküp simit biçimi verilerek ya da hotoz şeklinde yapılmış olanları da vardır. Tek başına kullanılmaz; üzeri krep, yazma vb., alna gelen bölümü oya, altın, deniz kabuğu vb. ile bezenir, üstüne atılan örtüyü tepeliğe tutturmak için değerli taşlardan yapılmış iğnelerin kullanıldığı da olur.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
