Teşhis Nedir?
SMD MiSiM
TEŞHİS a. (ar. teşhis).
1. Kim ve ne olduğunu saptamak, kim ve ne olduğunu söyleyebilmek: Bir katilin teşhisi.
2. Karşılaşılan hastalığın ne olduğunu belirlemeye ve adını koymaya yarayan tıbbi eylem. (Eşanl. TANI.) [Bk. ansikl. böl. Tıp.]
3. Tkz. Bir durumun, bir sıkıntının vb. ne olduğunu, nedenini, kimi belirtilerden yola çıkarak saptama, anlatma; tanı: Olaya koyduğunuz teşhis hiç de doğru görünmüyor.
4. Bir kimseyi teşhis etmek, onun kimliğini saptamak, belirlemek, kim olduğunu öğrenmek: Morgda bir cesedi teşhis etmek. || Bir şeyi teşhis etmek, onun yapısını, türünü, kategorisini belirlemek, ne olduğunu söyleyebilmek: Bir kayayı, bir bitkiyi, bir böceği teşhis etmek. || Bir hastalığı teşhis etmek, onun nedenini, türünü anlamak; tanılamak. || Teşhis koymak, belirtilerine bakarak bir hastalığın ne olduğunu saptamak.
—Ask. Saptanan bir unsurun türünü ve özelliğini belirleme işlemi. (Bk. ansikl. böl.)
—Ed. Bir yapıtta cansız varlıkları, bitkileri, hayvanları vb. insan kimliğinde canlandırma. (Örn. "Gül hasretinle yollara tutsun kulağını / Nergis gibi kıyamete dek çeksin intizar [yolunu gözleme]" [Baki], Gül insan gibi özlem duymakta, yoldan gelecek sesleri dinlemekte, nergis sevgilinin yolunu gözlemektedir.)
—Esk. tıp. Teşhisi tetrihi, benzer iki hastalığı birbirinden ayırma, tanı koyma.
—Tarım. Yaprakla teşhis tarım bitkilerinde yaprakların mineral bileşiminin incelenmesine dayanan ve bir ya da birçok elementin eksiklik belirtilerini ortaya çıkarmaya yarayan teknik. (Gerektiğinde, mineral ya da organik gübreleme başta olmak üzere, özel tedavi yöntemlerine başvurmayı sağlayan bu teknik 1931'de Lagatu ve Maume tarafından özellikle asmalara, şekerkamışına ve meyve ağaçlarına vb. uygulanır.)
—ANSİKL. Ask. Kara taşıtları daha çok siluetlerinin tanınmasıyla teşhis edilirler. Uçaklar İFF (Identification Friend or Foe) araçlarıyla donatılmışlardır. Gözlem radarının antenine bağlı bir izleyici sayesinde, bu kullanıma ayrılmış bir frekansta, hareket eden cisimler sürekli olarak izlenir. Bu cisimler de zamanla değişen belirli bir koda göre yanıt vermelidir.
—Tip. Teşhis, yaşamsal ya da işlevsel açıdan hastalığın gidişini değerlendirmeyi ve en uygun tedaviyi saptama olanağı verdiğinden çok büyük önem taşır ve başlıca şu aşamalardan geçer: esas teşhis (eskiden müspet teşhis de denirdi) ya da klinik teşhis ayırımcı teşhis ve etiyolojik teşhis.
Klinik teşhis, hastanın eskiden geçirdiği hastalıklar hakkında verdiği bilgilerle hastanın muayenesiyle elde edilen bilgilerin incelenmesine dayanır. Klinik belirtilerin sap
tanması için, hastanın dış görünüşüne, benzine, tavrına, soluğunun kokusuna, dilinin durumuna, deri ve mukozalardaki anormal renklere, idrarın görünüşüne ve bağırsakların çalışma durumuna bakılır. Nabzın, tansiyonun, vücut sıcaklığının ve günlük idrar miktarının eğrileri çizilir. Hastanın şikâyet ettiği bozukluklar ne olursa olsun, muayenenin tam olması için tepki şe- ritçikleri kullanılarak idrarda şeker, aseton, kan ve albümin aranması gerekir. İşlevsel belirtiler, yani ağrılar ya da şikâyetler hekimi hasta olan sisteme yöneltir, buna elle yoklamayla, perküsyonla, dinlemeyle, yani bütün organlann ve aygıtların tam muayenesiyle edinilen veriler eklenir. Bu klinik inceleme sırasında, bazen hastalığın teşhisinde hiç bir kuşkuya yer bırakmayan ayırtıa belirtiler'den de söz edilebilir.
Laboratuvar araştırmaları, klinik teşhisin kesinleşmesinde önemli bir destek sağlar.
Farklı tekniklere dayanan araştırmalar birçok yönde gelişmektedir Bir yandan en doskopi, radyoloji, elektrokardiyografi, radyoaktif izotoplann organizmadaki dağılımının incelenmesi, ekotomografi, skanografi, öte yandan vücut sıvılarının (kan, idrar, beyin-omurilik sıvısı vb.) fiziksel ve kimyasal analizi, kanın, idrar tortulannın, irinin, salgıların, dışkının, harap olmuş dokuların mikroskopla incelenmesi, biyolojik fizik ve kimyadaki ilerlemelerin sonucudur. Asıl biyolojik yöntemler ise şunlardır: irinli salgıların, kan ve benzerlerinin alınması ve kültürleri, hastalığa neden olan mikrop türlerinin saptanması ve antibiyotiklere duyarlılıklarının belirlenmesi (antibiyogram), serum tepkimeleri vb.
Bilgisayara dayanan teşhis klinik, biyolojik ve özellikle elektriksel verilerden bir program hazırlanmasını gerektirir. Özellikle kalp hastalarında yararlıdır.
Klih'k.biypiik teşhisle ilgili tüm bu bilgi öğelerinin toplanması, ayırımcı teşhis'in tartışılmasına, yani kuşkulanılan hastalıkla ortak bazı belirtileri olan diğer hastalıkların ayırt edilmesine olarak verir.
Etiyolojik teşhis, düşünmenin mantıksal sonucudur: gözlenen hastalığın nedenini ya da nedenlerini öğrenmeyi hedef alır.
Özgül bir tedavi saptamaya ve progno- zu kestirmeye yarar. Ancak etiyolojik teşhisin kesin bir sonuç verrpediği olgular da vardır.
1. Kim ve ne olduğunu saptamak, kim ve ne olduğunu söyleyebilmek: Bir katilin teşhisi.
Sponsorlu Bağlantılar
3. Tkz. Bir durumun, bir sıkıntının vb. ne olduğunu, nedenini, kimi belirtilerden yola çıkarak saptama, anlatma; tanı: Olaya koyduğunuz teşhis hiç de doğru görünmüyor.
4. Bir kimseyi teşhis etmek, onun kimliğini saptamak, belirlemek, kim olduğunu öğrenmek: Morgda bir cesedi teşhis etmek. || Bir şeyi teşhis etmek, onun yapısını, türünü, kategorisini belirlemek, ne olduğunu söyleyebilmek: Bir kayayı, bir bitkiyi, bir böceği teşhis etmek. || Bir hastalığı teşhis etmek, onun nedenini, türünü anlamak; tanılamak. || Teşhis koymak, belirtilerine bakarak bir hastalığın ne olduğunu saptamak.
—Ask. Saptanan bir unsurun türünü ve özelliğini belirleme işlemi. (Bk. ansikl. böl.)
—Ed. Bir yapıtta cansız varlıkları, bitkileri, hayvanları vb. insan kimliğinde canlandırma. (Örn. "Gül hasretinle yollara tutsun kulağını / Nergis gibi kıyamete dek çeksin intizar [yolunu gözleme]" [Baki], Gül insan gibi özlem duymakta, yoldan gelecek sesleri dinlemekte, nergis sevgilinin yolunu gözlemektedir.)
—Esk. tıp. Teşhisi tetrihi, benzer iki hastalığı birbirinden ayırma, tanı koyma.
—Tarım. Yaprakla teşhis tarım bitkilerinde yaprakların mineral bileşiminin incelenmesine dayanan ve bir ya da birçok elementin eksiklik belirtilerini ortaya çıkarmaya yarayan teknik. (Gerektiğinde, mineral ya da organik gübreleme başta olmak üzere, özel tedavi yöntemlerine başvurmayı sağlayan bu teknik 1931'de Lagatu ve Maume tarafından özellikle asmalara, şekerkamışına ve meyve ağaçlarına vb. uygulanır.)
—ANSİKL. Ask. Kara taşıtları daha çok siluetlerinin tanınmasıyla teşhis edilirler. Uçaklar İFF (Identification Friend or Foe) araçlarıyla donatılmışlardır. Gözlem radarının antenine bağlı bir izleyici sayesinde, bu kullanıma ayrılmış bir frekansta, hareket eden cisimler sürekli olarak izlenir. Bu cisimler de zamanla değişen belirli bir koda göre yanıt vermelidir.
—Tip. Teşhis, yaşamsal ya da işlevsel açıdan hastalığın gidişini değerlendirmeyi ve en uygun tedaviyi saptama olanağı verdiğinden çok büyük önem taşır ve başlıca şu aşamalardan geçer: esas teşhis (eskiden müspet teşhis de denirdi) ya da klinik teşhis ayırımcı teşhis ve etiyolojik teşhis.
Klinik teşhis, hastanın eskiden geçirdiği hastalıklar hakkında verdiği bilgilerle hastanın muayenesiyle elde edilen bilgilerin incelenmesine dayanır. Klinik belirtilerin sap
tanması için, hastanın dış görünüşüne, benzine, tavrına, soluğunun kokusuna, dilinin durumuna, deri ve mukozalardaki anormal renklere, idrarın görünüşüne ve bağırsakların çalışma durumuna bakılır. Nabzın, tansiyonun, vücut sıcaklığının ve günlük idrar miktarının eğrileri çizilir. Hastanın şikâyet ettiği bozukluklar ne olursa olsun, muayenenin tam olması için tepki şe- ritçikleri kullanılarak idrarda şeker, aseton, kan ve albümin aranması gerekir. İşlevsel belirtiler, yani ağrılar ya da şikâyetler hekimi hasta olan sisteme yöneltir, buna elle yoklamayla, perküsyonla, dinlemeyle, yani bütün organlann ve aygıtların tam muayenesiyle edinilen veriler eklenir. Bu klinik inceleme sırasında, bazen hastalığın teşhisinde hiç bir kuşkuya yer bırakmayan ayırtıa belirtiler'den de söz edilebilir.
Laboratuvar araştırmaları, klinik teşhisin kesinleşmesinde önemli bir destek sağlar.
Farklı tekniklere dayanan araştırmalar birçok yönde gelişmektedir Bir yandan en doskopi, radyoloji, elektrokardiyografi, radyoaktif izotoplann organizmadaki dağılımının incelenmesi, ekotomografi, skanografi, öte yandan vücut sıvılarının (kan, idrar, beyin-omurilik sıvısı vb.) fiziksel ve kimyasal analizi, kanın, idrar tortulannın, irinin, salgıların, dışkının, harap olmuş dokuların mikroskopla incelenmesi, biyolojik fizik ve kimyadaki ilerlemelerin sonucudur. Asıl biyolojik yöntemler ise şunlardır: irinli salgıların, kan ve benzerlerinin alınması ve kültürleri, hastalığa neden olan mikrop türlerinin saptanması ve antibiyotiklere duyarlılıklarının belirlenmesi (antibiyogram), serum tepkimeleri vb.
Bilgisayara dayanan teşhis klinik, biyolojik ve özellikle elektriksel verilerden bir program hazırlanmasını gerektirir. Özellikle kalp hastalarında yararlıdır.
Klih'k.biypiik teşhisle ilgili tüm bu bilgi öğelerinin toplanması, ayırımcı teşhis'in tartışılmasına, yani kuşkulanılan hastalıkla ortak bazı belirtileri olan diğer hastalıkların ayırt edilmesine olarak verir.
Etiyolojik teşhis, düşünmenin mantıksal sonucudur: gözlenen hastalığın nedenini ya da nedenlerini öğrenmeyi hedef alır.
Özgül bir tedavi saptamaya ve progno- zu kestirmeye yarar. Ancak etiyolojik teşhisin kesin bir sonuç verrpediği olgular da vardır.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
