Satış Nedir?
SMD MiSiM
SATIŞ a.
1 . Satmak, bir malı parayla değiştirmek eylemi.
2. Satıcının belirli bir malı alıcıya devretme, alıcının da, bunun karşılığı olarak, belirli bir para ödeme yükümlülüğü altına girdiği sözleşme. (Bk. ansikl. böl.)
3. Tamlayan olarak, satan kimsenin işini, mesleğini ya da bir firmada üretilen, satın alınan malları piyasaya sunmakla görevli kimseleri, birimleri be lirtir: Bir şirketin satış elemanları. Kuruluşumuzun satış servisi.
4. Bir malın satılma olgusu (genellikle iyelik ya da çoğul ekiyle): Satışlarımız bugünlerde oldukça iyi. Satışlar giderek düşüyor.
5. Satış yapmak, satmak. || (Bir şeyi) satışa çıkarmak, satmak amacıyla ortaya koymak, bunu bildirmek.
—-Bank, ve Bors. Satış garantisi, bir hisse senedi ve tahvil emisyoncusuna, çıkaracağı hisse senedi ve tahvilleri satın alma ya da satma konusunda verilen güvence.
—Basın. Bir yayın organının bir sayısının okuyucuya ulaşmış olan bölümünün toplam adedi. (Tek tek yapılan satışlarla abe ne sayısını kapsar.)
—Huk. Açık artırmayla satış - AÇİK ARTIRMA. || Cebri icrayla satış - İCRA" SATIŞI. || Deneme ya da gözden geçirme koşuluyla satış, alıcının satın alacağı malı, deneyerek ya da gözden geçirerek (muayene ederek), beğenmesi koşuluyla yapılan satış (Bk. ansikl. böl.) || Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, satılan malın mülkiyetinin, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar, satıcıda kalması kaydıyla yapılan satış (Bk. ansikl. böl.) || Örnek üzerine satış, alıcı ve satıcının daha önce anlaştıkları bir örneğe uygun olarak yapılan satış (Bk. ansikl. böl.)|| Taksitle satış, satılan malın hemen teslimi, satış bedelinin ise belirli aralıklarla ödenmesi esasına dayanan satış (Bk. ansikl. böl.) || Taşınır (menkul) satışı, konusu taşınır eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.) || Taşınmaz (gayrimenkul) satışı, konusu taşınmaz eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.)
—İşi. ikt. Satış artırma etkinlikleri, bir işletmenin cirosunu (iş hacmini) artırma tekniği. (Reklam, satış kampanyaları, sergiler, gösteriler; tüccarlara, işletmenin müşterilerine yardımlar vb.) || Satış ekibi, bir işletmenin satışlarını artırmak için, müşteriyle ilişki kurmakla görevlendirdiği personelin tümü. || Satış karteli, ayrı bir tüzel kişiliği olan ve müşterilerle ilişkilerde ortaklarının yerine hareket eden satış kurumu. (Satış kartelinin ortaklan ürettikleri malları piyasanın tümü ya da bir bölümü üzerinde satmak görevini ve hakkını-genellikle tek satıcılık biçiminde- kartele verirler; kartel, satılan malların miktarını üyeleri arasında bölüştürür; bütün mallar için aynı satış koşulları uygulanır. Çelik gibi bazı ürünlerde bu tür bir uygulama, kartele üye olan üreticiler arasında her türlü fiyat rekabetini ortadan kaldırır.)
—Tic. Bir mal ya da hizmeti belli bir bedel karşılığında bir başkasına devretme || Satış broşürü, bir mal ya da hizmeti alma gücü bulunan alıcıların ilgisini çekmek için o mal ya da hizmetin niteliklerini belirtmek üzere hazırlanan küçük kitap. || Satış kulübesi, gelip geçenlere gazete, dergi, sigara vb. malları satmak için yol kenarına kurulmuş küçük dükkân. || Satış sonrası hizmet, satılan bir malın onarım ve bakımı yönünden alıcıya bir güvence vermek üzere satışın sonuçlanmasını izleyen bir dizi işlem; bu bakımı sağlamakla görevli bölüm. (Satış sonrası hizmet bölümü çok değişken harcama yükümlülüklerini karşılayabilir: örneğin, satılan malın yerleştirileceği yerin donanımı, malı kullanan müşterilere gerekli bilgi ve eğitimin sağlanması, malın bakım ve onarımı, revizyonu, gerekli yedek parçaların sağlanması vb. gibi.) || Kapı kapı satış, belirli bir bölgedeki bütün binaların tüm katlarına uğrayarak ya da yalnızca bazı adresleri seçerek özel kişilere evlerinde satış yapmayı amaçlayan bir satış tekniği. (Kapı kapı satış, olası alıcılar arasından bir ön seçim yapmak ve arkadan başka araçlarla bu kişilerle yeniden ilişki kurmak amacıyla da kullanılabilir.) || Peşin satış, ticaret forsalarında, hemen teslim edilebilecek durumdaki malların peşin para karşılığında satışı. || Zincirleme satış, müşteri olabilecek kişilerden her birini gönüllü satıcı yapmaya dayanan, yasa tarafından yasamanmış, aldatıcı bir satış sistemi. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Huk. Satış, iki tarafa (satıcı ve alıcı) borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmeyle satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini ona geçirme borcunu; alıcı da satış bedelini alıcıya ödemeyi yüklenmiş olur. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, satıcı ve alıcı aynı zamanda borçlarını yerine getirmekle yükümlüdürler. Parayla değiştirilebilir, iktisadi değeri olan tüm maddi ve maddi olmayan varlıklar, satış sözleşmesinin konusu olabilir. Buna karşılık iktisadi değeri bulunmayan ve devredilemeyen mal ve haklar satılamaz; bunlara ilişkin satış sözleşmeleri geçersizdir. Örneğin yurttaşlık hakkı, canlı bir insan organı satılamaz. Satış sözleşmesinin bir öğesi de bunun belirli bir para karşılığında yapılmış olmasıdır. Satış, bir eşyanın parayla yapılan değişimidir. Satışı, malın malla değişimi demek olan trampadan ayıran, para öğesidir. Satış bedeli olan paranın belirli ya da belirlenebilir nitelikte olması gerekir. Alıcı kesin ısmarlamayı yapmış, ancak satış parası belirlenmemişse, satış, ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üzerinden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Satış sözleşmesi, satılan eşyanın alıcıya devri ve bunun karşılığında alıcı tarafından satıcıya belirli bir paranın ödenmesi konusunda anlaşma ile tamamlanır Aksine bir sözleşme ya da örf ve âdet kuralı yoksa, satıcı ve alıcı yükümlülüklerini aynı zamanda yerine getirirler. Satılan malın alıcıya teslim edilmiş olması, satış bedelinin alınmış olduğunu gösterir; satıcı para almaksızın malı teslim ettiğini ileri sürerse, bunu kanıtlaması gerekir. Ancak kimi satış sözleşmelerinde satılan malın hemen teslim edileceği, satış bedelinin de daha sonra ödeneceği kararlaştırılabilir. Satış sözleşmesi kendiliğinden mylkiyet hakkını devretmez, sözleşme, yalnızca mülkiyeti devretme yükümlülüğü doğurur. Mülkiyetin satıcıdan alıcıya geçmesi için taşınır mallarda satılan malın alıcıya teslim edilmesi; taşınmaz mallarda ise tapu siciline alıcı adına tescil edilmesi gerekir. Satış sözleşmesinin tamamlanması ile sözleşmenin yerine getirilmesi arasındaki zaman içinde satılan malda meydana gelen yarar ve hasarın kime ait olacağı, yasada özel olarak düzenlenmiştir. Durumun gereğinden ya da özel koşullardan doğan istisnalar dışında, satılan şeyin yararı ve zararı, sözleşmenin yapıldığı andan başlayarak alıcıya geçer. Bununla birlikte, yalnız türüyle belirlenmiş olan satılanın ayırt edilmiş olması da gereklidir; eğer satılan eşya başka bir yere gönderilecekse satıcının, bu amaçla, satılan eşyanın üzerinden elini çekmiş olması da gerekir. Erteleyici koşula bağlı olarak yapılan satışlarda, satılan malın yarar ve zararı, ancak koşulun gerçekleşmesi anından başlayarak alıcıya geçer (Borçlar k. md. 183).
• Deneme ya da gözden geçirme (muayene) koşuluyla satış. Bu tür satışta alıcı, satılan malı kabul edip etmemekte serbesttir Satılan mal alıcının eline geçmiş ol
sa bile, onun tarafından kabul edilinceye kadar, satıcının mülkiyetinde kalır. Satın alınacak eşyanın gözden geçirilmesi, satıcının yanında yapılıyorsa, alıcı malı sözleşmenin ya da örf ve âdetin belirlediği süre içinde kabul etmelidir; kabul etmezse satıcı serbest olur. Böyle bir süre konulmamışsa, satıcı uygun bir süre geçtikten sonra, satılan malı kabul veya reddetmesi için alıcıyı uyarabilir. Alıcı bu uyarıya hemen cevap vermezse satıcı serbest olur (Borçlar k. md. 220). Satılan mal, gözden geçirilmeksizin alıcıya teslim edilmişse, örf ve âdete ya da sözleşmeye göre gereken süre içinde, böyle bir süre belirlenmemişse satıcının uyarısı sonunda, alıcı satışı kabul etmediğini bildirmez ya da satılan malı geri vermezse, satış yapılmış sayılır. Alıcının, herhangi bir ön koşul ileri sürmeksizin, satış bedelinin tümünü ya da bir bölümünü ödemesiyle veya satılan malı gözden geçirme dışında başka bir biçimde kullanmasıyla da satış yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 221).
• Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış. Bu tür satışta satılan mal alıcıya teslim edildiği halde mülkiyet, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar satıcıda kalır. Genellikle bu koşul, satış bedelinin tümünün ödenmesidir. Koşul gerçekleşince alıcı mülkiyet hakkını kazanır. Koşul gerçekleşmediği zaman da satıcı mal üzerindeki mülkiyet hakkını ileri sürerek onu geri alır. Taksitle satış yapan kimse, sattığı taşınır malın, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi uyarınca kendisine verilmesini isteyebilir. Bunun için satıcının, malın kullanılmasından doğan eskime ve değer azalması için belirli bir indirim yaparak kalan parayı geri vermesi gerekir (Türk med. k. md. 689). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlar, ancak taşınır malları satın alan kişinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki noter tarafından onaylanarak özel kütüğüne kaydedilmekle geçerli olur (Türk med. k. md. 688). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, hayvan satışlarıyla taşınmaz mal satışlarında uygulanmaz.
• Örnek üzerine satış Bu satış türünde satılan malın nitelikleri söz ya da yazıyla değil, örnek olarak alınan bir malla belirlenir. Örnek üzerine satışta satıcı, örnek olarak alınan malda bulunan nitelikleri alıcıya garantiler. Satılan malın örneğe uygun olması yeterlidir Satıcı, ayrıca maldaki öteki nitelikleri de garantileyebilir. Tarafların, satılan malın örnek alınan maldaki niteliklerden bir kısmını taşımasını yeterli görmeleri de mümkündür. Teslim edilen malda, örnek maldaki kusurlar varsa, alıcı bu kusurlara itiraz edemez. Ancak örnek olarak alınan malda gizli kusurlar varsa alıcı bunlara itiraz edebilir. Bu tür satışta örnek olarak alınan mal alıcıya ya da üçüncü bir kişiye bırakılır. Örnek mal, satış sözleşmesinin yapılmasından önce saptanır ve satıcı bu örneğin niteliklerine uygun bir malı alıcıya teslim etmeyi üstlenir.
• Taksitle satış Taksitle satış, veresiye satışın bir türüdür. Bu tür satışta satılan malın bedeli ödenmeden alıcıya teslim edilir. Satış bedeli belirli zaman aralıkları içinde ödenir. Taşınır bir mal, satış bedeli taksitle ödenmek koşuluyla satılarak teslim edilir ve alıcı taksitlerden birinin ödenmesinde temerrüde düşerse satıcı o taksitin ödenmesini isteyebileceği gibi, kendisi için bu hakkı saklı tutmuşsa, satılanın mülkiyetini geri isteyebilir ya da satışı bozabilir (Borçlar k. md. 222). Satılan malın mülkiyetini geri isteyen satıcı için, mülkiyeti muhafaza kaydına ilişkin kurallar uygulanır. Satıcı satışı bozarsa, alıcı ve satıcı birbirinden aldıklarını geri vermekle yükümlü olurlar; satıcı uygun bir kira bedeli isteyebileceği gibi, satılan mal bozulmuşsa, tazminat da isteyebilir (Borçlar k. md. 223). Taksitlerden birinin ödenmemesi durumunda satış bedelinin tümünün istenebileceği kararlaştırılmışsa, satıcının bundan yararlanabilmesi, alıcının birbirini izleyen iki taksiti ödemede temerrüt etmesine (direngen olmasına) ve bu iki taksit toplamının satış bedelinin en az onda biri tutarında olmasına bağlıdır (Borçlar k. md. 224).
• Taşınır (ya da menkul) satışı. Taşınır satışı, arazi ya da tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydedilen haklardan başka her tür eşyanın satışıdır (Borçlar k. md. 184).
Taşınır satışına konu olabilecek mal ve haklar şöyle sıralanabilir:
1. bir yerden başka bir yere taşınabilen eşya;
2. mülk edinmeye elverişli doğal kuvvetler (havagazı, elektrik vb.);
3. geçici bir süre için yapılan baraka ve kulübe gibi hafif yapılar;
4. tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların zilyetliği;
5. gemi siciline kayıtlı olmayan gemiler;
6. alacak hakları, bir şirketteki ortaklık hakları, telif haklan vb. Kural olarak, taşınır eşyanın satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Ancak taraflar, kendi aralarında belirli bir sözleşme şekli kararlaştırabilirler. Taşınır satışında, aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü kararlaştırılmamışsa, ölçme ya da tartma gibi teslim giderleri satıcıya, senet düzenleme ve satılan şeyi teslim almak için yapılan harcamalar ise alıcıya aittir (Borçlar k. md. 185). Aksine örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü karar- laştırılmamışsa, satılan eşyanın teslim yerinden başka bir yere taşınması gerektiği zaman taşıma giderleri alıcıya düşer (Borçlar k. md. 186). Satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini devretmekle yükümlüdür. Bunun dışında satıcının, alıcıya satılan malın elinden alınmaması ve malın sakatlı olmaması için güvence vermesi gerekir (zapta karşı tekeffül ve ayıba karşı tekeffül borcu). Satışın yapıldığı zamanda var olan bir hak nedeniyle satılanın tümü ya da bir bölümü, üçüncü bir kişi tarafından alıcının elinden alınırsa, satıcı, bundan dolayı alıcıya karşı sorumlu olur (Borçlar k. md. 189). Satıcı, satılan eşyada bulunduğunu belirttiği niteliklerin bulunmamasından ya da maddi veya hukuksal bir nedenle eşyanın değerini azaltan veya ortadan kaldıran eksikliklerden sorumludur. Hayvan alım satımında ise, satıcı yazılı olarak garanti vermedikçe veya alıcıyı aldatmış olmadıkça güvence yükümü altına girmiş sayılmaz (Borçlar k. md. 195). Alıcının borçları, satış bedelini ödemek ve kararlaştırılmış koşullara göre kendisine sunulan malı teslim almaktır. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede başka türlü kararlaştırılmamışsa satılan malın hemen teslim alınması gerekir (Borçlar k. md. 208). Alıcı kesin olarak ısmarlamayı yapmış, ancak satış bedelini belirlememişse satış ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üzerinden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Aksine bir sözleşme yoksa, satılan mal alıcıya verildiğinde, satıcı satış parasını istemeye hak kazanır. Satılan eşyanın ancak satış bedeli ödendikten sonra veya ödenir ödenmez teslimi gereken durumlarda, alıcı ödemede temerrüt ederse satıcı herhangi bir işleme gereksinme duymaksızın satış sözleşmesini bozabilir. Ancak bu durumu hemen alıcıya bildirmek zorundadır. Satılan malın alıcıya teslimi yapılmışsa, satıcı, bozma hakkını açıkça saklı tutmuş olmadıkça, satış sözleşmesini bozarak, malı geri alamaz (Borçlar k. md. 211).
• Taşınmaz (ya da gayrimenkul) satışı. Arazi ya da taşınmaz olarak tapu siciline yazılan haklarla madenlerin satışını kapsar. Taşınır malların satışına ilişkin kurallar, kıyas yoluyla taşınmazlara da uygulanır. Bununla birlikte taşınmazlara ilişkin özel kurallar da vardır. Taşınır malların satışıyla taşınmaz malların satışı arasındaki en önemli fark, satış sözleşmesinin şekline ilişkin olanıdır. Kural olarak, taşınırların satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Taşınmazların satışı ise resmi şekilde yapılır. Resmi şekilde yapılmayan taşınmaz mallara ilişkin satış sözleşmesi, geçersizdir. Resmi satış sözleşmesi tapu sicil memurluğunda yapılır. Taşınmazın alıcıya geçmesi, tapu kütüğüne onun adına yapılacak kayıtla (tescille) olur. Tapuya kayıtlı taşınmazların tapu sicil memuru tarafından düzenlenmeyen bir satış sözleşmesiyle satılması, şekil noksanı nedeniyle geçersizdir.
—Tic. Zincirleme satış, olası müşterilerden her birini gönüllü bir satıcı yapmaya dayanan bir yöntemdir. Genellikle, alıcıya, içinde 3 ile 6 arasında kupon bulunan bir karne verilir ve kuponları öteki 3 ile 6 kişiye satması istenir. Bu öteki “ortaklar" da kendi karnelerine sahip olunca, ilk alıcı kendisine vaat edilen malı bir ölçüde ucuza almış olacaktır. Geometrik bir artışa dayan bu sistemde, on beşinci aşamaya ge lindiğinde, yeryüzündeki insan sayısından fazla kupon sahibi olması gerekir. Böyle- ce, sistemin alıcılarda uyandırdığı umut tümüyle bir kuruntudan ibarettir, çünkü zincirin bir noktada kopması kaçınılmazdır.
1 . Satmak, bir malı parayla değiştirmek eylemi.
Sponsorlu Bağlantılar
3. Tamlayan olarak, satan kimsenin işini, mesleğini ya da bir firmada üretilen, satın alınan malları piyasaya sunmakla görevli kimseleri, birimleri be lirtir: Bir şirketin satış elemanları. Kuruluşumuzun satış servisi.
4. Bir malın satılma olgusu (genellikle iyelik ya da çoğul ekiyle): Satışlarımız bugünlerde oldukça iyi. Satışlar giderek düşüyor.
5. Satış yapmak, satmak. || (Bir şeyi) satışa çıkarmak, satmak amacıyla ortaya koymak, bunu bildirmek.
—-Bank, ve Bors. Satış garantisi, bir hisse senedi ve tahvil emisyoncusuna, çıkaracağı hisse senedi ve tahvilleri satın alma ya da satma konusunda verilen güvence.
—Basın. Bir yayın organının bir sayısının okuyucuya ulaşmış olan bölümünün toplam adedi. (Tek tek yapılan satışlarla abe ne sayısını kapsar.)
—Huk. Açık artırmayla satış - AÇİK ARTIRMA. || Cebri icrayla satış - İCRA" SATIŞI. || Deneme ya da gözden geçirme koşuluyla satış, alıcının satın alacağı malı, deneyerek ya da gözden geçirerek (muayene ederek), beğenmesi koşuluyla yapılan satış (Bk. ansikl. böl.) || Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, satılan malın mülkiyetinin, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar, satıcıda kalması kaydıyla yapılan satış (Bk. ansikl. böl.) || Örnek üzerine satış, alıcı ve satıcının daha önce anlaştıkları bir örneğe uygun olarak yapılan satış (Bk. ansikl. böl.)|| Taksitle satış, satılan malın hemen teslimi, satış bedelinin ise belirli aralıklarla ödenmesi esasına dayanan satış (Bk. ansikl. böl.) || Taşınır (menkul) satışı, konusu taşınır eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.) || Taşınmaz (gayrimenkul) satışı, konusu taşınmaz eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.)
—İşi. ikt. Satış artırma etkinlikleri, bir işletmenin cirosunu (iş hacmini) artırma tekniği. (Reklam, satış kampanyaları, sergiler, gösteriler; tüccarlara, işletmenin müşterilerine yardımlar vb.) || Satış ekibi, bir işletmenin satışlarını artırmak için, müşteriyle ilişki kurmakla görevlendirdiği personelin tümü. || Satış karteli, ayrı bir tüzel kişiliği olan ve müşterilerle ilişkilerde ortaklarının yerine hareket eden satış kurumu. (Satış kartelinin ortaklan ürettikleri malları piyasanın tümü ya da bir bölümü üzerinde satmak görevini ve hakkını-genellikle tek satıcılık biçiminde- kartele verirler; kartel, satılan malların miktarını üyeleri arasında bölüştürür; bütün mallar için aynı satış koşulları uygulanır. Çelik gibi bazı ürünlerde bu tür bir uygulama, kartele üye olan üreticiler arasında her türlü fiyat rekabetini ortadan kaldırır.)
—Tic. Bir mal ya da hizmeti belli bir bedel karşılığında bir başkasına devretme || Satış broşürü, bir mal ya da hizmeti alma gücü bulunan alıcıların ilgisini çekmek için o mal ya da hizmetin niteliklerini belirtmek üzere hazırlanan küçük kitap. || Satış kulübesi, gelip geçenlere gazete, dergi, sigara vb. malları satmak için yol kenarına kurulmuş küçük dükkân. || Satış sonrası hizmet, satılan bir malın onarım ve bakımı yönünden alıcıya bir güvence vermek üzere satışın sonuçlanmasını izleyen bir dizi işlem; bu bakımı sağlamakla görevli bölüm. (Satış sonrası hizmet bölümü çok değişken harcama yükümlülüklerini karşılayabilir: örneğin, satılan malın yerleştirileceği yerin donanımı, malı kullanan müşterilere gerekli bilgi ve eğitimin sağlanması, malın bakım ve onarımı, revizyonu, gerekli yedek parçaların sağlanması vb. gibi.) || Kapı kapı satış, belirli bir bölgedeki bütün binaların tüm katlarına uğrayarak ya da yalnızca bazı adresleri seçerek özel kişilere evlerinde satış yapmayı amaçlayan bir satış tekniği. (Kapı kapı satış, olası alıcılar arasından bir ön seçim yapmak ve arkadan başka araçlarla bu kişilerle yeniden ilişki kurmak amacıyla da kullanılabilir.) || Peşin satış, ticaret forsalarında, hemen teslim edilebilecek durumdaki malların peşin para karşılığında satışı. || Zincirleme satış, müşteri olabilecek kişilerden her birini gönüllü satıcı yapmaya dayanan, yasa tarafından yasamanmış, aldatıcı bir satış sistemi. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Huk. Satış, iki tarafa (satıcı ve alıcı) borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmeyle satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini ona geçirme borcunu; alıcı da satış bedelini alıcıya ödemeyi yüklenmiş olur. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, satıcı ve alıcı aynı zamanda borçlarını yerine getirmekle yükümlüdürler. Parayla değiştirilebilir, iktisadi değeri olan tüm maddi ve maddi olmayan varlıklar, satış sözleşmesinin konusu olabilir. Buna karşılık iktisadi değeri bulunmayan ve devredilemeyen mal ve haklar satılamaz; bunlara ilişkin satış sözleşmeleri geçersizdir. Örneğin yurttaşlık hakkı, canlı bir insan organı satılamaz. Satış sözleşmesinin bir öğesi de bunun belirli bir para karşılığında yapılmış olmasıdır. Satış, bir eşyanın parayla yapılan değişimidir. Satışı, malın malla değişimi demek olan trampadan ayıran, para öğesidir. Satış bedeli olan paranın belirli ya da belirlenebilir nitelikte olması gerekir. Alıcı kesin ısmarlamayı yapmış, ancak satış parası belirlenmemişse, satış, ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üzerinden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Satış sözleşmesi, satılan eşyanın alıcıya devri ve bunun karşılığında alıcı tarafından satıcıya belirli bir paranın ödenmesi konusunda anlaşma ile tamamlanır Aksine bir sözleşme ya da örf ve âdet kuralı yoksa, satıcı ve alıcı yükümlülüklerini aynı zamanda yerine getirirler. Satılan malın alıcıya teslim edilmiş olması, satış bedelinin alınmış olduğunu gösterir; satıcı para almaksızın malı teslim ettiğini ileri sürerse, bunu kanıtlaması gerekir. Ancak kimi satış sözleşmelerinde satılan malın hemen teslim edileceği, satış bedelinin de daha sonra ödeneceği kararlaştırılabilir. Satış sözleşmesi kendiliğinden mylkiyet hakkını devretmez, sözleşme, yalnızca mülkiyeti devretme yükümlülüğü doğurur. Mülkiyetin satıcıdan alıcıya geçmesi için taşınır mallarda satılan malın alıcıya teslim edilmesi; taşınmaz mallarda ise tapu siciline alıcı adına tescil edilmesi gerekir. Satış sözleşmesinin tamamlanması ile sözleşmenin yerine getirilmesi arasındaki zaman içinde satılan malda meydana gelen yarar ve hasarın kime ait olacağı, yasada özel olarak düzenlenmiştir. Durumun gereğinden ya da özel koşullardan doğan istisnalar dışında, satılan şeyin yararı ve zararı, sözleşmenin yapıldığı andan başlayarak alıcıya geçer. Bununla birlikte, yalnız türüyle belirlenmiş olan satılanın ayırt edilmiş olması da gereklidir; eğer satılan eşya başka bir yere gönderilecekse satıcının, bu amaçla, satılan eşyanın üzerinden elini çekmiş olması da gerekir. Erteleyici koşula bağlı olarak yapılan satışlarda, satılan malın yarar ve zararı, ancak koşulun gerçekleşmesi anından başlayarak alıcıya geçer (Borçlar k. md. 183).
• Deneme ya da gözden geçirme (muayene) koşuluyla satış. Bu tür satışta alıcı, satılan malı kabul edip etmemekte serbesttir Satılan mal alıcının eline geçmiş ol
sa bile, onun tarafından kabul edilinceye kadar, satıcının mülkiyetinde kalır. Satın alınacak eşyanın gözden geçirilmesi, satıcının yanında yapılıyorsa, alıcı malı sözleşmenin ya da örf ve âdetin belirlediği süre içinde kabul etmelidir; kabul etmezse satıcı serbest olur. Böyle bir süre konulmamışsa, satıcı uygun bir süre geçtikten sonra, satılan malı kabul veya reddetmesi için alıcıyı uyarabilir. Alıcı bu uyarıya hemen cevap vermezse satıcı serbest olur (Borçlar k. md. 220). Satılan mal, gözden geçirilmeksizin alıcıya teslim edilmişse, örf ve âdete ya da sözleşmeye göre gereken süre içinde, böyle bir süre belirlenmemişse satıcının uyarısı sonunda, alıcı satışı kabul etmediğini bildirmez ya da satılan malı geri vermezse, satış yapılmış sayılır. Alıcının, herhangi bir ön koşul ileri sürmeksizin, satış bedelinin tümünü ya da bir bölümünü ödemesiyle veya satılan malı gözden geçirme dışında başka bir biçimde kullanmasıyla da satış yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 221).
• Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış. Bu tür satışta satılan mal alıcıya teslim edildiği halde mülkiyet, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar satıcıda kalır. Genellikle bu koşul, satış bedelinin tümünün ödenmesidir. Koşul gerçekleşince alıcı mülkiyet hakkını kazanır. Koşul gerçekleşmediği zaman da satıcı mal üzerindeki mülkiyet hakkını ileri sürerek onu geri alır. Taksitle satış yapan kimse, sattığı taşınır malın, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi uyarınca kendisine verilmesini isteyebilir. Bunun için satıcının, malın kullanılmasından doğan eskime ve değer azalması için belirli bir indirim yaparak kalan parayı geri vermesi gerekir (Türk med. k. md. 689). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlar, ancak taşınır malları satın alan kişinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki noter tarafından onaylanarak özel kütüğüne kaydedilmekle geçerli olur (Türk med. k. md. 688). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, hayvan satışlarıyla taşınmaz mal satışlarında uygulanmaz.
• Örnek üzerine satış Bu satış türünde satılan malın nitelikleri söz ya da yazıyla değil, örnek olarak alınan bir malla belirlenir. Örnek üzerine satışta satıcı, örnek olarak alınan malda bulunan nitelikleri alıcıya garantiler. Satılan malın örneğe uygun olması yeterlidir Satıcı, ayrıca maldaki öteki nitelikleri de garantileyebilir. Tarafların, satılan malın örnek alınan maldaki niteliklerden bir kısmını taşımasını yeterli görmeleri de mümkündür. Teslim edilen malda, örnek maldaki kusurlar varsa, alıcı bu kusurlara itiraz edemez. Ancak örnek olarak alınan malda gizli kusurlar varsa alıcı bunlara itiraz edebilir. Bu tür satışta örnek olarak alınan mal alıcıya ya da üçüncü bir kişiye bırakılır. Örnek mal, satış sözleşmesinin yapılmasından önce saptanır ve satıcı bu örneğin niteliklerine uygun bir malı alıcıya teslim etmeyi üstlenir.
• Taksitle satış Taksitle satış, veresiye satışın bir türüdür. Bu tür satışta satılan malın bedeli ödenmeden alıcıya teslim edilir. Satış bedeli belirli zaman aralıkları içinde ödenir. Taşınır bir mal, satış bedeli taksitle ödenmek koşuluyla satılarak teslim edilir ve alıcı taksitlerden birinin ödenmesinde temerrüde düşerse satıcı o taksitin ödenmesini isteyebileceği gibi, kendisi için bu hakkı saklı tutmuşsa, satılanın mülkiyetini geri isteyebilir ya da satışı bozabilir (Borçlar k. md. 222). Satılan malın mülkiyetini geri isteyen satıcı için, mülkiyeti muhafaza kaydına ilişkin kurallar uygulanır. Satıcı satışı bozarsa, alıcı ve satıcı birbirinden aldıklarını geri vermekle yükümlü olurlar; satıcı uygun bir kira bedeli isteyebileceği gibi, satılan mal bozulmuşsa, tazminat da isteyebilir (Borçlar k. md. 223). Taksitlerden birinin ödenmemesi durumunda satış bedelinin tümünün istenebileceği kararlaştırılmışsa, satıcının bundan yararlanabilmesi, alıcının birbirini izleyen iki taksiti ödemede temerrüt etmesine (direngen olmasına) ve bu iki taksit toplamının satış bedelinin en az onda biri tutarında olmasına bağlıdır (Borçlar k. md. 224).
• Taşınır (ya da menkul) satışı. Taşınır satışı, arazi ya da tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydedilen haklardan başka her tür eşyanın satışıdır (Borçlar k. md. 184).
Taşınır satışına konu olabilecek mal ve haklar şöyle sıralanabilir:
1. bir yerden başka bir yere taşınabilen eşya;
2. mülk edinmeye elverişli doğal kuvvetler (havagazı, elektrik vb.);
3. geçici bir süre için yapılan baraka ve kulübe gibi hafif yapılar;
4. tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların zilyetliği;
5. gemi siciline kayıtlı olmayan gemiler;
6. alacak hakları, bir şirketteki ortaklık hakları, telif haklan vb. Kural olarak, taşınır eşyanın satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Ancak taraflar, kendi aralarında belirli bir sözleşme şekli kararlaştırabilirler. Taşınır satışında, aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü kararlaştırılmamışsa, ölçme ya da tartma gibi teslim giderleri satıcıya, senet düzenleme ve satılan şeyi teslim almak için yapılan harcamalar ise alıcıya aittir (Borçlar k. md. 185). Aksine örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü karar- laştırılmamışsa, satılan eşyanın teslim yerinden başka bir yere taşınması gerektiği zaman taşıma giderleri alıcıya düşer (Borçlar k. md. 186). Satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini devretmekle yükümlüdür. Bunun dışında satıcının, alıcıya satılan malın elinden alınmaması ve malın sakatlı olmaması için güvence vermesi gerekir (zapta karşı tekeffül ve ayıba karşı tekeffül borcu). Satışın yapıldığı zamanda var olan bir hak nedeniyle satılanın tümü ya da bir bölümü, üçüncü bir kişi tarafından alıcının elinden alınırsa, satıcı, bundan dolayı alıcıya karşı sorumlu olur (Borçlar k. md. 189). Satıcı, satılan eşyada bulunduğunu belirttiği niteliklerin bulunmamasından ya da maddi veya hukuksal bir nedenle eşyanın değerini azaltan veya ortadan kaldıran eksikliklerden sorumludur. Hayvan alım satımında ise, satıcı yazılı olarak garanti vermedikçe veya alıcıyı aldatmış olmadıkça güvence yükümü altına girmiş sayılmaz (Borçlar k. md. 195). Alıcının borçları, satış bedelini ödemek ve kararlaştırılmış koşullara göre kendisine sunulan malı teslim almaktır. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede başka türlü kararlaştırılmamışsa satılan malın hemen teslim alınması gerekir (Borçlar k. md. 208). Alıcı kesin olarak ısmarlamayı yapmış, ancak satış bedelini belirlememişse satış ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üzerinden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Aksine bir sözleşme yoksa, satılan mal alıcıya verildiğinde, satıcı satış parasını istemeye hak kazanır. Satılan eşyanın ancak satış bedeli ödendikten sonra veya ödenir ödenmez teslimi gereken durumlarda, alıcı ödemede temerrüt ederse satıcı herhangi bir işleme gereksinme duymaksızın satış sözleşmesini bozabilir. Ancak bu durumu hemen alıcıya bildirmek zorundadır. Satılan malın alıcıya teslimi yapılmışsa, satıcı, bozma hakkını açıkça saklı tutmuş olmadıkça, satış sözleşmesini bozarak, malı geri alamaz (Borçlar k. md. 211).
• Taşınmaz (ya da gayrimenkul) satışı. Arazi ya da taşınmaz olarak tapu siciline yazılan haklarla madenlerin satışını kapsar. Taşınır malların satışına ilişkin kurallar, kıyas yoluyla taşınmazlara da uygulanır. Bununla birlikte taşınmazlara ilişkin özel kurallar da vardır. Taşınır malların satışıyla taşınmaz malların satışı arasındaki en önemli fark, satış sözleşmesinin şekline ilişkin olanıdır. Kural olarak, taşınırların satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Taşınmazların satışı ise resmi şekilde yapılır. Resmi şekilde yapılmayan taşınmaz mallara ilişkin satış sözleşmesi, geçersizdir. Resmi satış sözleşmesi tapu sicil memurluğunda yapılır. Taşınmazın alıcıya geçmesi, tapu kütüğüne onun adına yapılacak kayıtla (tescille) olur. Tapuya kayıtlı taşınmazların tapu sicil memuru tarafından düzenlenmeyen bir satış sözleşmesiyle satılması, şekil noksanı nedeniyle geçersizdir.
—Tic. Zincirleme satış, olası müşterilerden her birini gönüllü bir satıcı yapmaya dayanan bir yöntemdir. Genellikle, alıcıya, içinde 3 ile 6 arasında kupon bulunan bir karne verilir ve kuponları öteki 3 ile 6 kişiye satması istenir. Bu öteki “ortaklar" da kendi karnelerine sahip olunca, ilk alıcı kendisine vaat edilen malı bir ölçüde ucuza almış olacaktır. Geometrik bir artışa dayan bu sistemde, on beşinci aşamaya ge lindiğinde, yeryüzündeki insan sayısından fazla kupon sahibi olması gerekir. Böyle- ce, sistemin alıcılarda uyandırdığı umut tümüyle bir kuruntudan ibarettir, çünkü zincirin bir noktada kopması kaçınılmazdır.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
