Seçici Nedir?
SMD MiSiM
SEÇİCİ sıf.
1. Seçme işini yapan kimse ya da kurul için kullanılır.
2. Seçici kurul, bir yarışmaya, sınava vb. katılanlar arasından başarılı, üstün olanları ayırmak, seçmek için oluşturulmuş geçici kurul, jüri (Seçiciler kurulu da denir): Seçici kurul toplandı.
—Jeomorfol. Seçici aşınma, FARKLI' AŞINMA'nın eşanlamlısı.
—Nörobiyol. Seçici duyarlılık, çeşitli özellikte uyarıları ayırt edebilen ince dokunma duyusu: ovma, sürekli baskı, titreşim, batma, kıl oynatma. (Somezteziyi ilgilendiren bu tip duyarlılık, örtenek ve anatomik yollar üzerine yerleşmiş çeşitli tipte alıcılar ile gerçekleşir. Bu alıcılar düzenli bir biçimde vücudun her bir noktası hakkında beyne bilgi verir.) [Eşanl. EPİKRİTİK DUYARLILIK]
—Radyotekn. Çeşitli işaretler arasından istenilen seçimi iyi yapan bir radyo alıcısı için kullanılır.
—Tar. imparatorluk Seçici'siyle ilgili, ona özgü. || Seçici prens, bir Seçici'nin büyük oğlu ve veliaht).
♦ a.
1. Seçme işini yapan kimse.
2. Seçme işlevi gören aygıt.
—Hidr. pnöm. Devre seçici, bir akışkanın iki ağzın birinden ya da diğerinden bir üçüncüsüne geçmesini ya da bunun tersini sağlayan, ancak ilk iki ağız arasından geçişine olanak vermeyen almaşık supap.
—Spor. Tek seçici, genellikle milli takımları tek başına saptamakla görevli spor adamı. (Bu görev Türkiye'de şimdiye kadar [1989], sadece Eşfak Aykaç“a verildi [1956], Ayteç'ın seçtiği türk milli futbol takımı, dönemin en güçlü takımlarından Macaristan’ı İstanbul İnönü stadyumu’nda 3-1 yenerek önemli bir başarı sağladı.)
—Tar. Kutsal İmparatorlukla imparatorun seçimine katılan prens ya da piskopos. (Büyük harfle yazılır.) [Bk. ansikl. böl.] || Büyük Seçici, Brandenburg Seçicisi Fried- rich-Wilhelm'e verilen ad.
—Teknol. Öğütülmüş ürünleri elemeye yarayan ve genellikle birçok siklondan oluşan makine. (Eşanl. SELEKTÖR.)
—Telekom. Gerek tek bir giriş ile birçok çıkış, gerek birçok giriş ile tek bir çıkış arasında tek bir bağlantı kurmaya yarayan komütatör. || Bant seçici, bir radyo alıcısında, frekans bandını seçmeye yarayan seçici. || Program seçici, bir radyo ya da televizyon alıcısında, istenen frekans kanalını, dolayısıyla programı seçmeye olanak veren seçici.
—TV. Resim seçici - RESİM.
—Yayıncılık. Bir yayınevinde, önerilen elyazmalarını okumak ve değerlendirmekle görevli kişi.
—ANSİKL. Tar. imparatorluk seçicileri. Ot- to I, 962’de, Karolenj imparatorluğu'nun mirasçısı olan “Roma imparatorluğu"nu yeniden kurdu. Onunla birlikte bu imparatorluk, “germen ulusu”ndan (oysa deyim, XV. yy.'da ortaya atıldı) oluştu. Otto ailesine geçen taht, 1024'te vârissiz kaldı. Ren kıyısındaki Öppenheim yakınında toplanan bir germen meclisi, imparator olarak Franken kralı Konrad ll'yi seçti. Böylece imparatoru seçme alışkanlığı yerleşti. XI. yy.'dan itibaren imparatorlar, imparatorluk payesini kendi ailelerinin elinde tutmaya çalıştılar, ama seçim sistemi, imparatorluk tahtının veliahtı olan “Romalılar'ın kralfnı seçmede de uygulandı. imparatorluk halkları adına düzenlenen seçim, 1024’teki gibi, ilke olarak, imparatorluktaki laik ve ruhani prensler tarafından yapılıyordu. Ama bunlardan bazıları, çok geçmeden özel bir rol oynamaya başladılar. Örneğin, papanın temsilcisi olan Kilise prensi Aachen katedrali'nde yapılan imparatoru kutsama ayininden sorumluydu, yanında da imparatorluk adaylarının listesini hazırlamakla görevli yardımcıları ya da laik prensler vardı. Bu prensler, ilke olarak, tahtın yüksek rütbeli dört subayıydı.
Böylece, imparatorun seçiminde belirleyici rol oynayan başlıca yedi Seçiciyi gösteren bir liste düzenlendi. Üç ruhani Seçici prens (alm. Kurfürsten) değişmiyordu: Mainz başpiskoposu, genellikle imparatoru kutsama ayiniyle görevli German- ya dini yetkilisi, Trier ve Köln başpiskoposlarıyla yardımcıları. Dört laik Seçici prens ise değişirdi; önceleri Bavyera, Franken, Saksonya ve Schwaben dükleri bu görevi yapıyordu. 1150’de Franken dükünün yerine Rheinland-Pfalz kontu, Bavyera dükünün yerine de Bohemya kralı getirildi; bir süre sonra Brandenburg markgrafı Schwaben dükünün yerini aldı. XII. yy. sonunda böylece belirlenen ve 1208'de Otto IV’ün kararnamesiyle onaylanan liste, dört yüzyıldan fazla bir süre, Otuz Yıl savaşı’na kadar değişmedi. Liste, Mainz, Trier ve Köln başpiskopos prensleri, Rheinland-Pfalz kontu (seneşal), Saksonya dükü (mareşal), Brandenburg mark- grafı ve Bohemya kralından oluşuyordu. iki kararla Seçici prensler özerklik ve tam bir önem kazandılar.
1338'de Rheuse’de toplanan imparatorluğun başlıca senyörleri bir sözleşme hazırladılar; Frankfurt diyeti tarafından benimsenen sözleşme Frankfurt “Pragma- tische Sanktiorf'una dönüştü; buna göre imparatorluk tacı papadan değil Tanrı'dan geliyordu ve böylece imparatorlukla papa arasındaki bütün ilişkiler koptu. 25 aralık 1356'da imparator Kari IV (1346-1378) Metz'de Altın Mühür’ü imzaladı ve bu, imparator seçiminin temel yasası olarak imparatorluk ortadan kalkıncaya kadar yürürlükte kaldı: Seçiciler, krallarla eşit haklara sahip hükümdar statüsünü kazandılar; bu nedenle de imparatorluğun öbür prenslerinden daha üstündüler: onların parçalanabilir topraklarında mutlak yargı egemenliğine sahiptiler. Seçicilik babadan büyük oğula geçiyordu. Seçiciler, on sekiz yaşında reşit oluyorlardı, imparatorun seçilmesinden sonra taç giyme töreni Frankfurt’ta düzenleniyordu; bu töreni izleyen şölen sırasında her Seçici yeni imparatora karşı görevlerinin gereğini yerine getirirdi.
Ama Seçicilerin yüksek payeleri, seçimin, XV. yy.’dan itibaren hemen hemen simgesel bir nitelik kazanmasını önleyemedi: Albrecht H'nin seçildiği 1438'den beri tüm imparatorlar Habsburg sülalesin
den seçildiler. 1519’da François I gibi dışarıdan seçim yarışına katılanlar boş yere zaman ve para harcadılar. Bununla birlikte din kavgaları, XVI. yy. sonunda ve
XVII. yy. başında imparator seçimine ki önemini kazandırmak üzereydi: Sakson ya ve Brandenburg Seçicileri lutherciliği benimserken Rheinland-Pfalz seçici, calvinci oldu; Seçicilerden birinin Reform hareketine katılması Habsburglar için yeni bir tehlike demekti. Bunları uzaklaştırmak için Çekler, Ferdinand ll'ye karşı Bohemya kralı olarak Pfalz Seçicisi Friedrich l'i seçince, o da böylece iki Seçicilik ele geçirmiş oldu (1619). Otuz Yıl savaşı da bu yüzden çıktı. Friedrich V'i yenen (1623) Ferdinand, Bohemya'yı elinde tutmakla yetinmeyerek Pfalz Seçiciliğini Bavyera düküne aktardı; Regensburg diyeti bunu onayladı (1629). Protestanların müttefiki olan Fransızlar’ın kazandığı zaferler, Vestfalya antlaşmalarıyla, Bavyera dükünden Seçicilik hakkı alınmadan, Pfalz'a Seçicilik hakkı yeniden verildi. O tarihten itibaren beşi katolik, iki lutherci ve biri calvinci olmak üzere sekiz Seçici vardı. Böylece Habsburglar'ın imparatorluğu kaybetme korkusu kalmıyordu.
İstikrarın yeterince sağlandığını gören Leopold I, 1692'de politikasının gereği, dokuzuncu bir Seçicilik kurarak bu görevi, bir protestan olan Hannover dükü Ernst August’a verdi.
Onuncu bir Seçicilik de 1803'te Hessen -Kassel için düzenlendi. 11 ağustos 1804’te, Fransız imparatorluğu'nun ilanına cevap olarak Habsburglar, veraset yoluyla kendilerine geçen devletler üzerinde Avusturya imparatorluğu’nu ilan ettiler. Pressburg antlaşmasıyla (26 aralık 1805) Bavyera, VVûrttemberg ve Baden, Bavyeralının Seçici olduğu (!) Kutsal imparatorluk karşısındaki tüm vasallık bağlarından kurtuluyordu. 12 temmuz 1806’da on altı prens, imparatorluktan ayrılarak Ren konfederasyonunu kurdu. Kutsal imparatorlumun sona erdiği 1 ağustosta Napoleon tarafından açıklandı. Hemen arkasından da Seçiciler ortadan kalktı.
1. Seçme işini yapan kimse ya da kurul için kullanılır.
Sponsorlu Bağlantılar
—Jeomorfol. Seçici aşınma, FARKLI' AŞINMA'nın eşanlamlısı.
—Nörobiyol. Seçici duyarlılık, çeşitli özellikte uyarıları ayırt edebilen ince dokunma duyusu: ovma, sürekli baskı, titreşim, batma, kıl oynatma. (Somezteziyi ilgilendiren bu tip duyarlılık, örtenek ve anatomik yollar üzerine yerleşmiş çeşitli tipte alıcılar ile gerçekleşir. Bu alıcılar düzenli bir biçimde vücudun her bir noktası hakkında beyne bilgi verir.) [Eşanl. EPİKRİTİK DUYARLILIK]
—Radyotekn. Çeşitli işaretler arasından istenilen seçimi iyi yapan bir radyo alıcısı için kullanılır.
—Tar. imparatorluk Seçici'siyle ilgili, ona özgü. || Seçici prens, bir Seçici'nin büyük oğlu ve veliaht).
♦ a.
1. Seçme işini yapan kimse.
2. Seçme işlevi gören aygıt.
—Hidr. pnöm. Devre seçici, bir akışkanın iki ağzın birinden ya da diğerinden bir üçüncüsüne geçmesini ya da bunun tersini sağlayan, ancak ilk iki ağız arasından geçişine olanak vermeyen almaşık supap.
—Spor. Tek seçici, genellikle milli takımları tek başına saptamakla görevli spor adamı. (Bu görev Türkiye'de şimdiye kadar [1989], sadece Eşfak Aykaç“a verildi [1956], Ayteç'ın seçtiği türk milli futbol takımı, dönemin en güçlü takımlarından Macaristan’ı İstanbul İnönü stadyumu’nda 3-1 yenerek önemli bir başarı sağladı.)
—Tar. Kutsal İmparatorlukla imparatorun seçimine katılan prens ya da piskopos. (Büyük harfle yazılır.) [Bk. ansikl. böl.] || Büyük Seçici, Brandenburg Seçicisi Fried- rich-Wilhelm'e verilen ad.
—Teknol. Öğütülmüş ürünleri elemeye yarayan ve genellikle birçok siklondan oluşan makine. (Eşanl. SELEKTÖR.)
—Telekom. Gerek tek bir giriş ile birçok çıkış, gerek birçok giriş ile tek bir çıkış arasında tek bir bağlantı kurmaya yarayan komütatör. || Bant seçici, bir radyo alıcısında, frekans bandını seçmeye yarayan seçici. || Program seçici, bir radyo ya da televizyon alıcısında, istenen frekans kanalını, dolayısıyla programı seçmeye olanak veren seçici.
—TV. Resim seçici - RESİM.
—Yayıncılık. Bir yayınevinde, önerilen elyazmalarını okumak ve değerlendirmekle görevli kişi.
—ANSİKL. Tar. imparatorluk seçicileri. Ot- to I, 962’de, Karolenj imparatorluğu'nun mirasçısı olan “Roma imparatorluğu"nu yeniden kurdu. Onunla birlikte bu imparatorluk, “germen ulusu”ndan (oysa deyim, XV. yy.'da ortaya atıldı) oluştu. Otto ailesine geçen taht, 1024'te vârissiz kaldı. Ren kıyısındaki Öppenheim yakınında toplanan bir germen meclisi, imparator olarak Franken kralı Konrad ll'yi seçti. Böylece imparatoru seçme alışkanlığı yerleşti. XI. yy.'dan itibaren imparatorlar, imparatorluk payesini kendi ailelerinin elinde tutmaya çalıştılar, ama seçim sistemi, imparatorluk tahtının veliahtı olan “Romalılar'ın kralfnı seçmede de uygulandı. imparatorluk halkları adına düzenlenen seçim, 1024’teki gibi, ilke olarak, imparatorluktaki laik ve ruhani prensler tarafından yapılıyordu. Ama bunlardan bazıları, çok geçmeden özel bir rol oynamaya başladılar. Örneğin, papanın temsilcisi olan Kilise prensi Aachen katedrali'nde yapılan imparatoru kutsama ayininden sorumluydu, yanında da imparatorluk adaylarının listesini hazırlamakla görevli yardımcıları ya da laik prensler vardı. Bu prensler, ilke olarak, tahtın yüksek rütbeli dört subayıydı.
Böylece, imparatorun seçiminde belirleyici rol oynayan başlıca yedi Seçiciyi gösteren bir liste düzenlendi. Üç ruhani Seçici prens (alm. Kurfürsten) değişmiyordu: Mainz başpiskoposu, genellikle imparatoru kutsama ayiniyle görevli German- ya dini yetkilisi, Trier ve Köln başpiskoposlarıyla yardımcıları. Dört laik Seçici prens ise değişirdi; önceleri Bavyera, Franken, Saksonya ve Schwaben dükleri bu görevi yapıyordu. 1150’de Franken dükünün yerine Rheinland-Pfalz kontu, Bavyera dükünün yerine de Bohemya kralı getirildi; bir süre sonra Brandenburg markgrafı Schwaben dükünün yerini aldı. XII. yy. sonunda böylece belirlenen ve 1208'de Otto IV’ün kararnamesiyle onaylanan liste, dört yüzyıldan fazla bir süre, Otuz Yıl savaşı’na kadar değişmedi. Liste, Mainz, Trier ve Köln başpiskopos prensleri, Rheinland-Pfalz kontu (seneşal), Saksonya dükü (mareşal), Brandenburg mark- grafı ve Bohemya kralından oluşuyordu. iki kararla Seçici prensler özerklik ve tam bir önem kazandılar.
1338'de Rheuse’de toplanan imparatorluğun başlıca senyörleri bir sözleşme hazırladılar; Frankfurt diyeti tarafından benimsenen sözleşme Frankfurt “Pragma- tische Sanktiorf'una dönüştü; buna göre imparatorluk tacı papadan değil Tanrı'dan geliyordu ve böylece imparatorlukla papa arasındaki bütün ilişkiler koptu. 25 aralık 1356'da imparator Kari IV (1346-1378) Metz'de Altın Mühür’ü imzaladı ve bu, imparator seçiminin temel yasası olarak imparatorluk ortadan kalkıncaya kadar yürürlükte kaldı: Seçiciler, krallarla eşit haklara sahip hükümdar statüsünü kazandılar; bu nedenle de imparatorluğun öbür prenslerinden daha üstündüler: onların parçalanabilir topraklarında mutlak yargı egemenliğine sahiptiler. Seçicilik babadan büyük oğula geçiyordu. Seçiciler, on sekiz yaşında reşit oluyorlardı, imparatorun seçilmesinden sonra taç giyme töreni Frankfurt’ta düzenleniyordu; bu töreni izleyen şölen sırasında her Seçici yeni imparatora karşı görevlerinin gereğini yerine getirirdi.
Ama Seçicilerin yüksek payeleri, seçimin, XV. yy.’dan itibaren hemen hemen simgesel bir nitelik kazanmasını önleyemedi: Albrecht H'nin seçildiği 1438'den beri tüm imparatorlar Habsburg sülalesin
den seçildiler. 1519’da François I gibi dışarıdan seçim yarışına katılanlar boş yere zaman ve para harcadılar. Bununla birlikte din kavgaları, XVI. yy. sonunda ve
XVII. yy. başında imparator seçimine ki önemini kazandırmak üzereydi: Sakson ya ve Brandenburg Seçicileri lutherciliği benimserken Rheinland-Pfalz seçici, calvinci oldu; Seçicilerden birinin Reform hareketine katılması Habsburglar için yeni bir tehlike demekti. Bunları uzaklaştırmak için Çekler, Ferdinand ll'ye karşı Bohemya kralı olarak Pfalz Seçicisi Friedrich l'i seçince, o da böylece iki Seçicilik ele geçirmiş oldu (1619). Otuz Yıl savaşı da bu yüzden çıktı. Friedrich V'i yenen (1623) Ferdinand, Bohemya'yı elinde tutmakla yetinmeyerek Pfalz Seçiciliğini Bavyera düküne aktardı; Regensburg diyeti bunu onayladı (1629). Protestanların müttefiki olan Fransızlar’ın kazandığı zaferler, Vestfalya antlaşmalarıyla, Bavyera dükünden Seçicilik hakkı alınmadan, Pfalz'a Seçicilik hakkı yeniden verildi. O tarihten itibaren beşi katolik, iki lutherci ve biri calvinci olmak üzere sekiz Seçici vardı. Böylece Habsburglar'ın imparatorluğu kaybetme korkusu kalmıyordu.
İstikrarın yeterince sağlandığını gören Leopold I, 1692'de politikasının gereği, dokuzuncu bir Seçicilik kurarak bu görevi, bir protestan olan Hannover dükü Ernst August’a verdi.
Onuncu bir Seçicilik de 1803'te Hessen -Kassel için düzenlendi. 11 ağustos 1804’te, Fransız imparatorluğu'nun ilanına cevap olarak Habsburglar, veraset yoluyla kendilerine geçen devletler üzerinde Avusturya imparatorluğu’nu ilan ettiler. Pressburg antlaşmasıyla (26 aralık 1805) Bavyera, VVûrttemberg ve Baden, Bavyeralının Seçici olduğu (!) Kutsal imparatorluk karşısındaki tüm vasallık bağlarından kurtuluyordu. 12 temmuz 1806’da on altı prens, imparatorluktan ayrılarak Ren konfederasyonunu kurdu. Kutsal imparatorlumun sona erdiği 1 ağustosta Napoleon tarafından açıklandı. Hemen arkasından da Seçiciler ortadan kalktı.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
