Silaj Nedir?

SİLAJ a. (ing. s/age’dan). Tarım. Taze bitkileri kıydıktan sonra laktik mayalanmadan yararlanmak üzere bir siloya doldurarak ya da yığın haline getirerek yahut sıkıştırarak koruma ve saklama yöntemi.

—Tarım mak. Silaj makinesi. Yembitkileri- nin silajında kullanılan sabit makine.

— Yeşil yembitkilerini ya da yembitkisi olarak kullanılacak yeşil mısırı biçen, kıyan ve yükleyen yürür makine. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİkl. Tarım. Yeşil bitkileri kapalı kaplarda saklamak için laktik mayalanmanın kullanılması çok eskiden beri uygulanan bir yöntemdir. Slav ülkelerinde ve Almanya'da öteden beri uygulanmakta olan şukrut ilkesi bu yöntemin örneğidir. Bununla birlikte yembitkileri silajının kökeni farklıdır. Kurutulması güç olan yoncanın ya da başka yembitkilerinin saklanması için yapılan girişimler 1840'larda başlar. Bu devirde silajda kaba yembitkilerinin sindirimini kolaylaştırma ve hayvanların iştahını açma amacı da güdülüyordu. Silaj, 1880 yıllarında ABD'nin süt üretim bölgelerinde yaygınlaştı. Ama Batı Avrupa’da silajın yaygınlaşması için 1950 yıllarını ve mısır yetiştiriciliğinin kuzeye doğru yayılmasını beklemek gerekti. Türkiye'deyse silaj henüz başlangıç halindedir. Yeşilken biçilen bitkiler, birtakım önlemler almadan saklanamaz; çünkü ölmek üzere olan dokular, solunumla ve çeşitli mayalanmalarla yararlı öğelerinin birçoğunu yitirir; çürür ve küflenir. Bununla beraber bu zararlı değişimler bazı koşullarda önlenebilir. Örneğin, bitki kütlesinin ileri derecede asit- leşmesi (pH 4'ün altır da) bu koşullardan biridir. Havadan kert.. ımuş, parçalanmış ve yığılmış yeşil bitkiler, atmosferdeki mikroplar sayesinde laktik mayalanmaya uğrar, bitkide bulunan basit şekerler, ortamı asitleştiren laktik aside dönüşür.
Yembitkilerinin besleyici nitliklerini en yüksek düzeyde koruyabilmeleri için, kısa bir süre içinde yeterli asitlik derecesine erişmeleri gerekir. Bunun gerçekleşebilmesi için de mayalanabilecek yeterli miktarda şekerin bulunması, bitki kütlesinin parçalanması, yığılması ve silo iyice kapatılarak oksijenden yoksun bırakılması gerekir. Silajı yapılan yembitkisi, şeker bakımından fakir ise pH’yi 4’e indirmek için dışardan asit katılabilir (klorhidrik, sülfürik, propiyonik asit vb.). Şeker (melas) ve nişasta da (öğütülmüş taneler) katılabilir, bunlar laktik mayaların etkisiyle laktik asit sağlar.
iyi bir silaj elde etmek için genç yembitkileri kullanılmalıdır. Bitkiler çok yaş olduğu zaman, doğranıp yığılmadan önce birkaç saat kurumaya bırakılmalıdır. Doğrama ve yığma 48 saati geçmeyen bir süre içinde yapılmalı, bitkiler çok büyük olmayan iyi akaçlanmış bir siloya yerleştirilmeli ve butirik fermentler getirebilecek toprakların karışmamasına dikkat edilmelidir. Oksijenin kesin olarak girmesini önlemek için silo derhal plastik bir örtü ile iyice kapanmalıdır. Laktik mayalanma sırasında sıcaklık 40 ya da 50 °C’a kadar yükselir yapraklar esmerimsi yeşil bir renk alır, ürüne laktik asidin özgün kokusu siner.
Mısır gibi glusit bakımından zengin yembitkileri °/o 30’a yakın kuru madde içerirlerse kolaylıkla saklanabilirler. Taze çayır otlarında ya da baklagillerde (yonca) başarıya ulaşmak daha güçtür. Fakat elde edilen yem daha fazla protein içerdiğinden, çok enerji sağlayan ve az azot getiren mısırla denkleşmiş olur.

—Tarım mak. Silaj makinesi, yembitkilerini daha tarlada iken biçen, kıyarak tarım arabasına yükleyen karmaşık bir makinedir. Doğrudan doğruya biçme ya da önceden biçilmiş olanı kuruduktan sonra toplama tekniği uygulandığına göre, tarladan bir defa geçmekle yembitkisini siloya konacak hale getirir. Silaj makinelerinin birçok tipi vardır:

• tokaçlı silaj makinesi, ilerleme doğrultusuna dikey ve yere yatay bir rötara bağlı kaşık biçimindeki tokaçları dakikada 1 200 devirle döndüren tek organlı bir makinedir. Tokaçların hareketi bir karşıt bıçak sayesinde bitkileri hem biçmeyi, hem kıyıp parçalamayı sağlar; kıyılan ürün pnömatik bir mekanizmayla tarım arabasına aktarılıp yüklenir. Bu makine, yeşil yembitkilerini silolamaya hazırlamaktan çok, doğrudan ve hemen hayvanlara yedirilecek hale getirmeye daha elverişlidir; çünkü bunda silaja toprak karışması tehlikesi vardır;

• çift keskili silaj makinesi de üstteki gibi tek bir rotorla donanmıştır, ama bunun tokaçları L biçimindedir ve bitkiyi biçer. Kıyma, ekseni rotorunkine paralel olan ve üzerinde radyal yerleştirilmiş bıçaklar ve havalandırma paletleri bulunan bir tabla tarafından yapılır. Biçilmiş olan bitki bir sonsuz vida ile kıyma tablasına iletilir;

• bıçaklı silaj makinesi, kaliteli bir silaj için yembitkisini kısa parçalar halinde kıya- bilen en iyi silaj makinesidir. Makine, ilerleme eksenine dikey bulunan ve dakikada yaklaşık 1 000 devir yapan kıyma tamburuna bitki süren döner getiricilerle donatılmıştır. Tamburun üzerinde, dikey bir karşıt-bıçağın onda bir milimetre yakınından geçen 6 ila 12 eğik bıçak bulunur. Elde edilen kıyıntılar çok küçüktür (0,5-20 mm) ve istenilen büyüklükte yapılabilir. Dönme sırasında meydana gelen hava akımı kıyılmış ürünü boşaltma borusuna yollamaya yeterlidir. Bazen ayrı bir vantilatör bu işlemi yerine getirir. Biçilmiş yembitkisi bu esas makineye herhangi bir biçme ve toplama düzeneği ile (biçme kirişi, pick-up tipi toplayıcı, mısır kesme aygıtı) iletilebilir. Bu tip makineler ya tam taşınır (mısır için özel), ya yarı taşınır ya da kendiyürür cinstendir (çokişlevli makineler). Modeline ve motor gücüne göre saatte 5 ila 30 t yeşil ürün işleyebilirler.