Sinaps Nedir?
SMD MiSiM
SİNAPS a. (fr. synapse; yun. synapsis, birleşme, bağlantıdan). Nörol. Nöronlar arasında iletişimi sağlamak üzere sinir hücrelerinde meydana gelen biçimsel ve işlevsel farklılaşma. (Bk. ansikl. böl.)
—Biyol. iki komşu hücrenin protoplazmaları arasında, zardaki ince kanalcıklar yoluyla gerçekleşen çok ince iletişim.
—Nörobiyol. Sinaps aralığı ya da yarığı, bir sinapsta sinapsöncesi ve sinapsson- rası zarları birbirinden ayıran, birkaç yüz angström genişliğindeki aralık. || Sinaps potansiyeli, sinapssonrasında kaydedilebilen elektrik potansiyeli. || Çok sinapslı, birden fazla sinapsı harekete geçiren sürece denir. || Çok sinapslı potansiyel, ilgili omurilik arka kökünden gelen yoğun elektriksel uyarıya yanıt olarak bir motonörondaki hücre içi mikroelektrotla algılanan ve çok sinapslı bir refleks yaratan elektrik potansiyeli. (Beliren yanıt bir uyarı ya da tutuklama olabilir) || Çok sinapslı refleks, birden fazla sinapsın hareketiyle doğan omurilik kökenli refleks (En iyi bilineni, iç organlardaki bir ağrı uyarısının kol ya da bacak bükücü kaslarında aynı anda yarattığı kasılmayı sağlayan aynı yanlı bükülme refleksi dir.) || Tek sinapslı, yalnız bir sinapsla ilgili olan. || Tek sinapslı refleks, duysal öğe ile devimsel öğe arasında tek sinapsın bulunmasıyla doğan refleks. (Memelilerde bilinen tek sinapslı refleks miyotatik reflekstir.)
—ANSİKL. Nöroanat. Aksonun bitimi şişkindir ve uç düğümünü (ya da sinapsöncesi) oluşturur; bu düğüm bir sonraki nöronun hücre gövdesi, aksonu ya da den- dritiyle temas halindedir; bu bölgeye sinapssonrası denir. Sinapsöncesi zar ile si- napssonrası zar arasında bir aralık yer alır (sinaps yarığı).
—Nörobiyol. Sinaps kavramı Ramön y Cajal'ın (1909), nöron kuramından doğdu. Bu kurama göre nöronlar birbirinden ayrı bütünlerdir. İki çeşit sinaps vardır:
1. Elektrikli sinapslar. İki nöronun zarlarının birbirinden (birkaç yüz angströmlük) bir aralıkla ayrıldığı, ancak yüzeyleri mikron kare ile ölçülebilen bazı hücrelerarası köprülerle bağlantılı kaldıkları hücre farklılaşmaları biçimindedir. Bu yapı zar potansiyellerinin bir nörondan diğerine serbestçe geçmesini sağlar ve elektrikli bir sinapsla birbirine bağlı nöronların elektrik etkinliği tamamen eşzamanlıdır. Elektrikli sinaps ilkel omurgalılarda daha sık görülmekle birlikte memelilerde de bulunur.
2. Kimyasal sinapslar. Elektrikli sinapsların tersine kimyasal sinapslar bakışımsızdır. Genellikle aksonun bitiminde sinapsöncesi bir öğe bulunur ve burası sinirsel ileticileri depolayan sayısız sinaps keseciği içerir. Kesecikler, bir sinaps parmaklığı biçiminde farklılaşmış hücre zarına yakındırlar ve bunun açılması sinirsel ileticilerin sinaps yarığına boşalmasını sağlayabilir. Sinapsöncesi yapının karşısında bulunan sinapsaltı aygıt, sinirsel aracılardaki özgül alıcılar ve sinirsel aracıların etkisizleşmesini sağlayan enzimleri içeren bir zar kalınlaşmasıyla belirgindir. Sinapsın çalışması kimyasal aracılarla açıklanmaktadır. Etkilerine göre sinapslar uyarıcı ve tutuklâ- yıcı olarak ikiye ayrılır. Bu öğelerin sinaps- öncesinde ve sonrasında bulunmasına göre de sinapslar çeşitlere ayrılır: eksen -akson sinapsları (aksonla hücre gövdesi arasında), akson-dendrit sinapsları (aksonla dendrit arasında), dendrit-dendrit sinapsları (dendritle dendrit arasında) ve dendrit-eksen sinapları (dendritle hücre gövdesi arasında). Birbirlerine yakın ve zıt yönlerde işleyen iki sinapstan oluşan karmaşık sinapslar da vardır: bunlara karşılıklı sinapslar adı verilir. Merkezi sinir sisteminin bazı çekirdeklerinde, merkezi bir sinapsöncesi yapının çevresinde yıldız biçiminde dizilmiş sayısız sinapstan oluşan daha karmaşık yapılar da tanımlanmıştır: sinaps yumakçıkları.
Sponsorlu Bağlantılar
—Nörobiyol. Sinaps aralığı ya da yarığı, bir sinapsta sinapsöncesi ve sinapsson- rası zarları birbirinden ayıran, birkaç yüz angström genişliğindeki aralık. || Sinaps potansiyeli, sinapssonrasında kaydedilebilen elektrik potansiyeli. || Çok sinapslı, birden fazla sinapsı harekete geçiren sürece denir. || Çok sinapslı potansiyel, ilgili omurilik arka kökünden gelen yoğun elektriksel uyarıya yanıt olarak bir motonörondaki hücre içi mikroelektrotla algılanan ve çok sinapslı bir refleks yaratan elektrik potansiyeli. (Beliren yanıt bir uyarı ya da tutuklama olabilir) || Çok sinapslı refleks, birden fazla sinapsın hareketiyle doğan omurilik kökenli refleks (En iyi bilineni, iç organlardaki bir ağrı uyarısının kol ya da bacak bükücü kaslarında aynı anda yarattığı kasılmayı sağlayan aynı yanlı bükülme refleksi dir.) || Tek sinapslı, yalnız bir sinapsla ilgili olan. || Tek sinapslı refleks, duysal öğe ile devimsel öğe arasında tek sinapsın bulunmasıyla doğan refleks. (Memelilerde bilinen tek sinapslı refleks miyotatik reflekstir.)
—ANSİKL. Nöroanat. Aksonun bitimi şişkindir ve uç düğümünü (ya da sinapsöncesi) oluşturur; bu düğüm bir sonraki nöronun hücre gövdesi, aksonu ya da den- dritiyle temas halindedir; bu bölgeye sinapssonrası denir. Sinapsöncesi zar ile si- napssonrası zar arasında bir aralık yer alır (sinaps yarığı).
—Nörobiyol. Sinaps kavramı Ramön y Cajal'ın (1909), nöron kuramından doğdu. Bu kurama göre nöronlar birbirinden ayrı bütünlerdir. İki çeşit sinaps vardır:
1. Elektrikli sinapslar. İki nöronun zarlarının birbirinden (birkaç yüz angströmlük) bir aralıkla ayrıldığı, ancak yüzeyleri mikron kare ile ölçülebilen bazı hücrelerarası köprülerle bağlantılı kaldıkları hücre farklılaşmaları biçimindedir. Bu yapı zar potansiyellerinin bir nörondan diğerine serbestçe geçmesini sağlar ve elektrikli bir sinapsla birbirine bağlı nöronların elektrik etkinliği tamamen eşzamanlıdır. Elektrikli sinaps ilkel omurgalılarda daha sık görülmekle birlikte memelilerde de bulunur.
2. Kimyasal sinapslar. Elektrikli sinapsların tersine kimyasal sinapslar bakışımsızdır. Genellikle aksonun bitiminde sinapsöncesi bir öğe bulunur ve burası sinirsel ileticileri depolayan sayısız sinaps keseciği içerir. Kesecikler, bir sinaps parmaklığı biçiminde farklılaşmış hücre zarına yakındırlar ve bunun açılması sinirsel ileticilerin sinaps yarığına boşalmasını sağlayabilir. Sinapsöncesi yapının karşısında bulunan sinapsaltı aygıt, sinirsel aracılardaki özgül alıcılar ve sinirsel aracıların etkisizleşmesini sağlayan enzimleri içeren bir zar kalınlaşmasıyla belirgindir. Sinapsın çalışması kimyasal aracılarla açıklanmaktadır. Etkilerine göre sinapslar uyarıcı ve tutuklâ- yıcı olarak ikiye ayrılır. Bu öğelerin sinaps- öncesinde ve sonrasında bulunmasına göre de sinapslar çeşitlere ayrılır: eksen -akson sinapsları (aksonla hücre gövdesi arasında), akson-dendrit sinapsları (aksonla dendrit arasında), dendrit-dendrit sinapsları (dendritle dendrit arasında) ve dendrit-eksen sinapları (dendritle hücre gövdesi arasında). Birbirlerine yakın ve zıt yönlerde işleyen iki sinapstan oluşan karmaşık sinapslar da vardır: bunlara karşılıklı sinapslar adı verilir. Merkezi sinir sisteminin bazı çekirdeklerinde, merkezi bir sinapsöncesi yapının çevresinde yıldız biçiminde dizilmiş sayısız sinapstan oluşan daha karmaşık yapılar da tanımlanmıştır: sinaps yumakçıkları.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
