Soyma Nedir?

SOYMA a. Soymak eylemi

—Bes. san. Sebze ve bitkilerin kabuklarını ayıklama işlemi. (Soyma, mekanik [disk, bıçak], termik [karbonizasyon], kimyasal [soda çözeltisine batırma] tekniklerle ya da bu tekniklerin bir arada kullanılmasıyla yapılır.)

—Denize. Arma soyma, yelkenli bir teknenin yelken ve donanımlarını çıkarma.

—inş. Ahşap bir parçanın hangi düzlemde biçimlendirileceğini işaretlemek için bu parçanın belirli yerlerini yongalar çıkararak düzleştirme.

—Mak. san. Soyma tezgâhı, kesme takımları, “ayna" adı verilen ve ekseni çevre sinde bir dönme hareketi yapan büyük bir çevresel tablanın içinde bulunan bir tür torna tezgâhı. (Ekseni, aynanın eksenine koşut olan işlenecek parça, aynaya göre boyuna ve radyal olarak yer değiştirir.)

—Orm. san. Tomruğu sürekli döndürerek ince bir yaprak halinde kesme yöntemi. || Soyma makinesi, tomruğu döndürerek, odunu sanki daha önce üzerine sarılmış gibi, ince ve sürekli bir yaprak halinde kesip çıkaran makine (Bk. ansikl. böl.)

—Ormanc. Kabuk soyma, sanayide kullanılabilenleri toplamak (mantar), sınai kullanımı olmayanları taşıma külfetinden kurtulmak için ağaç kabuklarını çıkarma işlemi. (Bk. ansikl. böl.) || Kabuk soyma makinesi, ağaçların kabuklarını soymaya yarayan makine. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Ormanc. Kabuk soyma kimi zaman ağaç dikiliyken, ama çoğunlukla ağaç kesildikten sonra yapılır. Dikiliyken soyma, mantar meşesinden mantar elde etmek amacıyla yapılır. Yazın ağaca su yürüdükten sonra, kabuğun daha kolaylıkla ayrıldığı bir dönemde mantar meşesinin dişi mantarı soyulur (erkek mantarın soyulmasına kabuk alma denir). Kesimden sonraki soyma, ağaç türlerine ve kullanım alanlarına göre elle ya da kabuk giderek daha çok uygulandığı gibi, odun işleme yerlerinde (kereste fabrikaları) gerçekleştirilir. Kıyılacak odunlarda, tomruklar birbirine sürtülerek ya da döner zincir ya da bıçaklar kullanılarak kabuk soyulur.
Kabuk soyma makineleri, önünden soyulacak tomrukların geçtiği ve üzerinde hafif çıkıntı yapan bıçakların bulunduğu, yuvarlak, düşey bir tepsiden oluşur. Kâğıt hamuru yapımına girecek kütük ve sırıklar için soyma makineleri ise, içten bacakları merkeze doğru yönelmiş U biçiminde demirlerle donanmış delikli silindir biçiminde bir tromelden oluşur; dönme hareketi sırasında sırıklar birbirleri üzerinde yuvarlanırlar ve kabuğun kolayca ayrılmasını sağlamak için sürekli su ile ıslatılırlar.

—Orm. san. Soyma kontrplak yapımına yarayan levhaları sağlar. Daha küçük çapta soyulmuş odunlar, doğrudan doğruya hafif ambalajların, örneğin peynir ya da meyve kutularının ve kibrit çöplerinin yapımında kullanılır. Kontrplak fabrikalarında soyulan belli başlı ağaç türleri okume, kavak, kayın, samba, huş (Finlandiya’da), maun ve limba’dır. Ambalaj ve kibrit sanayileri daha çok kavaktan yararlanırlar. Tomruklar soymadan önce, odunu yumuşatmak amacıyla pişirilir.
• Soyma makinesi, kontrplak makinesinden önce ve bıçkı makinesinden sonra, 1826'da parisli piyano yapımcısı, Pape tarafından icat edilmiştir. Soyma makinesi, birtakım tırnakların arasına tomruğun sıkıştırıldığı, tornaya benzer, son derece sağlam bir makinedir. Tomruk, dönerken, her devirden sonra, ağzının, yaprağın kalınlığı kadar devinim eksenine yaklaştığı bir bıçağın önüne doğru ilerler. Mekanik düzenekler istenilen bir kesme açısından ve çevresel hızda yeterli bir değişmezlik sağlar ve bıçakla bağlantılı bir basınç çubuğu sayesinde net bir kesim elde edilmiş olur. Bazı soyma makineleri, 3,50 m uzunlukta ve 1,70 m çapında tomruklar alabilir. Dönme hızı 50 ila 100 dev/dk arasında ve çizgisel soyma hızı da 75 ila 150 m/dk arasında değişir. Bir makine günde 100 m3 tomruğu, ortalama 2,5 mm kalınlığında 20 000 m2 (2 ha) plakaya dönüştürebilir.