Öğe Nedir?

ÖĞE a
1 . Bir bütünü ya da bir bileşimi oluşturan yalınç şeylerden her biri; eleman, unsur.
2. Dört öğe, Antikçağ'da tüm cisimleri oluşturan temel maddeler olarak kabul edilen toprak, su, hava ve ateş (Bk. ansikl. böl. Astrol., Giz. bil. ve Ikonogr.)

—Balis. Atış öğesi, bir topçu atışında, belli bir hedefe ulaşması gereken bir mermi yolunu belirleyen temel verilerin her biri. (Atış öğesi, balistik, aerolojik ve gerektiğinde coğrafik düzeltmeleri göz önünde bulunduran topografik öğeler ve düzeltilmiş tanzim öğeleri olarak ikiye ayrılır Rüzgâra çok duyarlı ve yere çok yakın giden roketler için fırlatılışlarından sonra en son aerolojik değişimleri göz önüne alan son öğeler'i de eklemek gerekir.)

—Bilş. Aynı konuya ilişkin olan ve bir bilgi koleksiyonunda ya da fişlikte taban mantık kaydını oluşturan temel bilgi verileri kümesi. (Bk. ansikl. böl.)

—Ceb. ELEMAN'ın eşanlamlısı.

—Dilbil. Bir cümleyi oluşturan özne, tümleç, yüklem gibi birimlerden her biri.

—Elektrotekn. Bir akümülatör ya da elektrik pili grubu. (Eşarıl. ELEMAN.)

—Fels. Sokratesöncesi filozoflarda, evrenin oluşturucu ilkesi, (ionia okulundan her filozof öğelerden birini, özellikle suyu, havayı [havanın üst bölümünü de “esir" oluşturur], ateşi ve toprağı, evrenin kurucu ilkesi olarak düşünüyordu. Stoacılar gibi daha sonraki bazı yunan filozoflarsa evrenin, bu dört öğenin değişik dozlardaki bir kanşımının ürünü olduğunu ileri sürdüler.) || Hegel'e göre, bir gerçekliğin içinde bulunduğu ve bu gerçekliğin içine dolan ortam. (Hegel, başka şeylerle birlikte, tasarım öğesinin, salt düşünce öğesinin ve kendinin bilinci öğesinin de sözlerini eder ve şöyle der: ‘‘Felsefe, her şeyden önce tikeli kendinde içeren tümelliktedir” [Tinin görüngübilimi (Phânomenologie des Geistes), "Önsöz"].)

—Gökbil. Bir yörüngenin öğesi, bir gökcisminin yörüngesini ve bu yörünge üzerindeki konumunu tanımlamayı sağlayan parametrelerin her biri. (Bk. ansikl. böl.) [Esanl. ELEMAN.]

—Inş. İşlevsel yapım öğesi, bir inşaatın, kendine özgü işlevsel bağımsızlığı olan, az çok karmaşık oluşturucu bölümü (örn.: bir duvar, bir döşeme, bir bölme duvarı). || Karmaşık yapım öğesi, bir bütün oluşturan gereçlerin basit birleşimi (örn.: bileşik gövdeli bir kiriş).

—Psikan. Çeşitli topiklerdeki her türlü ruhsal aygıt yapısı. (Ö, ben, üstben, sansür vb. birer öğedir.)

—Telekom. işaret öğesi, kesikli bir işaretin, biçimi, genliği, süresi ya da zaman içindeki konumuyla benzerlerinden ayırt edilen bölümü. (Eşanl. ELEMAN.)

—ANSİKL. Astrol. Astrologların öğeleri, simyacıların kullandıkları öğelere benzer, fakat adlarının çağrıştırdığı basit kavramlarla özdeşleşmez. Ptolemaios'un karma öğeler arasında kurduğu bir hiyerarşiye göre, temelleri oluşturan ateş ve hava, toprak ve suyla yoğrulup karışarak, Evren’in hareketleriyle yerküre üzerindeki bütün yaşam biçim ve değişikliklerine yol açar.

—Bilş. Öğe, bir fişlikte erişilebilen en küçük bilgi miktarıdır. Örneğin bir şirketin personel fişliğinde, öğe bir şirket çalışanına ilişkin bilgiler kümesidir (ad, adres, ücret, nitelik, telefon numarası, sosyal sigorta). Dolayısıyla öğenin bir mantık birimi vardır ve fiziksel kayıt kavramından ayırt edilmelidir: her öğe, fiziksel olarak ayrı birçok kayıt taşıyabilir.

—Giz. bil. Gizlici gelenek, maddede dört öğe ya da nitelik kabul ediyordu: su, toprak, hava ve ateş (ve bazen de beşinci bir öğe ya da nitelik olarak esir). Bu öğe ya da niteliklerin içinde üç ilke vardı: cıva, tuz ve kükürt. Dört öğe, genel bir dörtlü sınıflamaya yol açıyor ve her biri hava falı, remil, su falı ve ateş falı gibi bir kehanet biçimini ortaya koyuyorlardı.

—Gökbil. Bir gezegenin ya da kuyrukluyıldızın yörünge öğelerini tanımlamak için tutulum düzleminin ve bu düzlem üzerindeki y ilkbahar noktası doğrultusunun bilindiği varsayılır. İki durum göz önüne alınır:
bir gezegenin yörüngesinin öğeleri
• Yer yörüngesi. Yörünge öğelerinin sayısı beştir. Yörüngesel elipsin biçimini ve boyutlarını iki öğe belirler: a, elipsin yarı -büyük ekseni ve e, bu elipsin dışmerkez- liği. Tutulum düzlemindeki elipsin doğrultusunu belirleyen öğe, y noktası ile gün- beri noktası doğrultusu arasındaki M açısıdır. Devinime karşılık gelen iki öğe ise, T, yıldız dolanım süresi ile 0, Yer'in gün beri noktasından geçiş anıdır.
Gerçekte bu beş öğe Güneş sisteminde dörde indirgenir, çünkü, aynı sistemde yer alan bütün gökcisimleri için, Kepler’in üçüncü yasası ile verilen oranı (her gezegenin kütlesinin merkezi gökcismine oranla ihmal edilebilmesi koşuluyla) geçerlidir.
• Bir gezegen ya da kuyrukluyıldızın yörüngesi. Tutulum düzlemine göre yörünge düzleminin konumunu belirlemek için iki öğe eklemek gerekir: i, yörünge düzleminin eğimi ve Q, y noktası doğrultusuna oranla tutulum düzleminde ölçülen, yörünge düzlemi üzerindeki çıkış düğümünün boylamı.

—ikonogr Dört öğe, mevsimler ve dünyanın bölümleriyle birlikte, sanatçılar tarafından en çok kullanılan süsleme temalarından biri oldu. Ortaçağ’da, toprak ve su, Çarmıha germe sahnesinde bazen alegorik kişiler biçiminde temsil edildi. Toprak, iki çocuğu emziren (IX. yy. minyatürü, Bibliothöque nationale, Paris) ya da iki ağaç tutan ve yapraktan bir taç giyen bir kadın olarak canlandırıldı. Genellikle su, elinde bir balık (Bamberg dua kitabı, XI. yy.) ya da içinden su dökülen bir kap tutan (İsa' nın vaftizini betimleyen bizans fildişi yapıtları) bir erkek figürüyle temsil edildi. Hava, ayı taşıyan kanatlı bir erkek, ateş de güneşi tutan yarı çıplak bir kadınla (Bamberg dua kitabı) canlandırıldı.
Klasik dönemde, yunan-roma mitolojisinden alınan tasvirler kullanıldı: ateş genellikle Vulcanus'un demirci ocağıyla; hava, Aiolos, rüzgârlar ya da iuno’nun arabasıyla; toprak, aslanların çektiği Kybele’ nin arabasıyla; su ise bir deniz tanrısı ya da tanrıçasıyla (örneğin Neptunus ya da Galateia) canlandırıldı. Öğeler, Kadife Bruegel (tek tabloda: Viyana Kunsthistorisches Museum, Prado; ya da dört ayrı tabloda: Milano Ambrosiana kitaplığı ile Louvre arasında paylaştırılmış dizi, Lyon müzesi’ndeki dizi), Albani (Torino), Veronese (Maser’deki villa Barbaro’da bulunan freskler) tarafından resme alındı. XVII. -XVIII. yy.’larda bu konu birçok gravürcü tarafından işlendi; öğeler teması duvar halılarında (Le Brun’ün patronlarına göre yapılan Gobelins duvar örtüleri) ve heykellerde de (Le Hongre'un Hava, Marsy’nin Su heykelleri, Versailles) kullanıldı.