Optimum Nedir?
SMD MiSiM
OPTİMUM a. (lat. optimum). Bir şeyin o anki koşullar açısından, en elverişli sayılan gelişme durumu.
—Çevrebil. Ekolojik optimum, bir canlı varlığın bulunduğu ortamdaki çeşitli çevre etmenleıinin (canlı ve cansız), organizmanın maksimum gelişmesi ve üremesi için gerekli değere ulaştığı durum. (Bk. ansikl. böl.)
—ikt. iktisadi optimum, ekonominin çeşitli alternatif durumlarını birbirleriyle karşılaştırarak, aralarından olabilecek en iyisini bulmayı amaçlayan iktisat kuramı. (Bk. ansikl. böl.)
—V. Pareto'ya mal edilen ve bir rekabet ekonomisinde üretim ve dağıtım koşullarının, bir malın üretimini ya da başka bir bireyin gelir düzeyini başka bir malın üretimini ya da başka bir gelirin düzeyini düşürmeden yükseltmeye olanak vermeyecek bir biçimde gerçekleşmiş olduğunu belirten kavram.
♦ sıf. En elverişli, en iyi durumda olan: Optimum üretim. (Eşanl. OPTİMAL.)
—ANSIKL. Çevrebil. Ekolojik optimum, fitotronda yetiştirilen bitkiler sayesinde, bir bitkinin optimum derecede yararlanabildiği çevre öğelerinden herhangi birinin değeri incelikle belirlenebilir. Ama doğal ortamda bulunan etmenlerin tümü, özellikle rakip türler, asalaklar, vb. bu bakımdan ele alınıp değerlendirilemez. Deneysel yöntem, başka etmenler değişmez tutularak incelenen öğenin derişikliğini değiştirmeye dayanır Bir öğenin optimum derişikliği belirlenince, başka bir öğe ele alınır, onun derişikliğinde de değişiklikler yapılır ve en uygun ortam sağlanıncaya kadar bütün öğelere aynı işlem uygulanır.
J. von Liebig, bitkilerde büyümenin, üretim ortamında en düşük dozda bulunan öğeye bağlı olduğunu açıkça göstermiştir: buna "minimum” yasası ya da “Liebig yasası” denir. Etmenler arasında karşılıklı etkileşme bulunduğundan minimum olan öğeyi belirlemek genellikle çok güçtür. Organizmalar çoğu zaman bir öğenin yerine bir başkasını kullanabilirler. Örneğin, kalsiyumca fakir bir ortamda yetiştirilen bazı yumuşakça türleri kavkılarını yeterince büyütemezler. Aynı ortama bol miktarda stronsiyum konursa kavkı normal ölçüde büyür. Demek ki, yumuşakça sınırlayıcı etmenin (burada kalsiyum) yerine ortamda bol olan bir başka öğeyi, yani stronsiyumu kullanmaktadır.
Bir organizmanın gelişmesi, öğelerden birinin aşırı miktarda bulunmasıyla kösteklenebilir de. Minimum ya da maksimum sımrtayıcı etmenler kavramı V. E. Shelford tarafından, 1911'de, “tolerans” yasası adıyla belirlenmiştir; bu yasaya göre, ortamdaki öğelerin değeri iki sınır arasında bulunduğu zaman organizma çevresel optimumuna ulaşır: iki sınırdan biri alt sınırdır, organizma ondan daha aşağıda gelişemez; öteki üst sınırdır, sözkonusu öğenin zehirlilik eşiği olan bu sınırdan ötede organizma ölür.
Ekolojik optimumun ve sınırlayıcı etmenlerin bilinmesi, tarım alanında biyolojik savaş için temel veri olabilir; örneğin, istenmeyen bir bitkinin ekolojik optimumunu azaltmak amacıyla çevre etmenlerinden biri değiştirilebilir.
Ekolojik optimumun belirlenmesi, hayvansal ve özellikle bitkisel türlerin dağılış alanını daha iyi anlamaya yarar. Tüm çevre etmenlerine karşı yüksek tolerans gösteren ve önemli değişikliklere dayanabilen türlere "geniş ortam türleri” (öries), buna karşılık ancak bazı etmenlerdeki (optimuma yakın) hafif değişikliklere katlanabilen türlere "dar ortam türleri” (stenoes) denir.
Ekolojik optimum, deneysel olarak sınırlanması çok güç, kuramsal bir kavramdır, çünkü organizmanın gelişmesi sırasında pek çok etmen işe karışmakta ve birbirine girişmektedir. Örneğin, avlanma ve rekabet olayında, bir hayvan türü doğada genellikle ekolojik optimumundan daha dar bir alanda etkinlik gösterir.
—ikt. iktisadi optimum. Bu kavram, işletmeler düzeyinde birçok uygulama alanı bulduğu gibi, iktisadi siyaset ölçütlerinin belirlenmesinde ve planlama işlerinde de kullanılır. En çok kullanılan yöntem -yetersiz olmasına karşınmarjinal faydaların eşitlenmesi yasasına göre marj ayarlamasıdır. Bu yöntem, daha modern bazı nicelik belirleme ve tahmin yöntemleriyle birlikte kullanılır. K. Arrovv, özellikle bireysel seçimlerden bir kolektif optimuma geçiş sorunu üzerinde durdu; R Massö, aynı sorunu yatırım konusunda ortaya koydu; J. Tinbergen, optimumun çeşitli öğeleri (örneğin, refah ve yatırım) arasındaki karşıtlığı gösterdi.
Sponsorlu Bağlantılar
—ikt. iktisadi optimum, ekonominin çeşitli alternatif durumlarını birbirleriyle karşılaştırarak, aralarından olabilecek en iyisini bulmayı amaçlayan iktisat kuramı. (Bk. ansikl. böl.)
—V. Pareto'ya mal edilen ve bir rekabet ekonomisinde üretim ve dağıtım koşullarının, bir malın üretimini ya da başka bir bireyin gelir düzeyini başka bir malın üretimini ya da başka bir gelirin düzeyini düşürmeden yükseltmeye olanak vermeyecek bir biçimde gerçekleşmiş olduğunu belirten kavram.
♦ sıf. En elverişli, en iyi durumda olan: Optimum üretim. (Eşanl. OPTİMAL.)
—ANSIKL. Çevrebil. Ekolojik optimum, fitotronda yetiştirilen bitkiler sayesinde, bir bitkinin optimum derecede yararlanabildiği çevre öğelerinden herhangi birinin değeri incelikle belirlenebilir. Ama doğal ortamda bulunan etmenlerin tümü, özellikle rakip türler, asalaklar, vb. bu bakımdan ele alınıp değerlendirilemez. Deneysel yöntem, başka etmenler değişmez tutularak incelenen öğenin derişikliğini değiştirmeye dayanır Bir öğenin optimum derişikliği belirlenince, başka bir öğe ele alınır, onun derişikliğinde de değişiklikler yapılır ve en uygun ortam sağlanıncaya kadar bütün öğelere aynı işlem uygulanır.
J. von Liebig, bitkilerde büyümenin, üretim ortamında en düşük dozda bulunan öğeye bağlı olduğunu açıkça göstermiştir: buna "minimum” yasası ya da “Liebig yasası” denir. Etmenler arasında karşılıklı etkileşme bulunduğundan minimum olan öğeyi belirlemek genellikle çok güçtür. Organizmalar çoğu zaman bir öğenin yerine bir başkasını kullanabilirler. Örneğin, kalsiyumca fakir bir ortamda yetiştirilen bazı yumuşakça türleri kavkılarını yeterince büyütemezler. Aynı ortama bol miktarda stronsiyum konursa kavkı normal ölçüde büyür. Demek ki, yumuşakça sınırlayıcı etmenin (burada kalsiyum) yerine ortamda bol olan bir başka öğeyi, yani stronsiyumu kullanmaktadır.
Bir organizmanın gelişmesi, öğelerden birinin aşırı miktarda bulunmasıyla kösteklenebilir de. Minimum ya da maksimum sımrtayıcı etmenler kavramı V. E. Shelford tarafından, 1911'de, “tolerans” yasası adıyla belirlenmiştir; bu yasaya göre, ortamdaki öğelerin değeri iki sınır arasında bulunduğu zaman organizma çevresel optimumuna ulaşır: iki sınırdan biri alt sınırdır, organizma ondan daha aşağıda gelişemez; öteki üst sınırdır, sözkonusu öğenin zehirlilik eşiği olan bu sınırdan ötede organizma ölür.
Ekolojik optimumun ve sınırlayıcı etmenlerin bilinmesi, tarım alanında biyolojik savaş için temel veri olabilir; örneğin, istenmeyen bir bitkinin ekolojik optimumunu azaltmak amacıyla çevre etmenlerinden biri değiştirilebilir.
Ekolojik optimumun belirlenmesi, hayvansal ve özellikle bitkisel türlerin dağılış alanını daha iyi anlamaya yarar. Tüm çevre etmenlerine karşı yüksek tolerans gösteren ve önemli değişikliklere dayanabilen türlere "geniş ortam türleri” (öries), buna karşılık ancak bazı etmenlerdeki (optimuma yakın) hafif değişikliklere katlanabilen türlere "dar ortam türleri” (stenoes) denir.
Ekolojik optimum, deneysel olarak sınırlanması çok güç, kuramsal bir kavramdır, çünkü organizmanın gelişmesi sırasında pek çok etmen işe karışmakta ve birbirine girişmektedir. Örneğin, avlanma ve rekabet olayında, bir hayvan türü doğada genellikle ekolojik optimumundan daha dar bir alanda etkinlik gösterir.
—ikt. iktisadi optimum. Bu kavram, işletmeler düzeyinde birçok uygulama alanı bulduğu gibi, iktisadi siyaset ölçütlerinin belirlenmesinde ve planlama işlerinde de kullanılır. En çok kullanılan yöntem -yetersiz olmasına karşınmarjinal faydaların eşitlenmesi yasasına göre marj ayarlamasıdır. Bu yöntem, daha modern bazı nicelik belirleme ve tahmin yöntemleriyle birlikte kullanılır. K. Arrovv, özellikle bireysel seçimlerden bir kolektif optimuma geçiş sorunu üzerinde durdu; R Massö, aynı sorunu yatırım konusunda ortaya koydu; J. Tinbergen, optimumun çeşitli öğeleri (örneğin, refah ve yatırım) arasındaki karşıtlığı gösterdi.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
