Nizamiye Nedir?

NİZAMİYE a. (ar. nizam ve -iyye’den nizamiye).
1. Ask. ve Ask. tar. Tanzimat'tan sonra düzenli ordu (kara kuvvetleri) birliklerine verilen ad. (Tanzimat döneminden başlayarak toplam hizmet süresi altı yıl [ilk dört yılı muvazzaflık, iki yılı ihtiyat] olan osmanlı silahlı kuvvetleri “nizamiye" adıyla anıldı.)
2. Nizamiye hâzinesi. Harbiye nezaretinin kara kuvvetlerine ilişkin gider-gelir işlerine bakan kurum. || Nizamiye kapısı, askeri garnizon ya da kışlalarda birlik, personel ve araçların garnizona girip çıkmak için kullandıkları, denetim ve güvenliği nöbetçiler tarafından sağlanan kapı. (Garnizonun dışarıyla ilişkileri, ziyaretçilerin giriş, çıkışı da bu kapıdan yapılır.)

—isi. huk. Nizamiye mahkemeleri, OsmanlI devletinde şeri esaslar dışında kanun ve nizamlara göre görev yapmak üzere kurulan mahkemeler. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. OsmanlI devletinde Tanzimat’ tan (1839) sonra yargı örgütünde yeni düzenlemeler yapıldı. 1864 yılında çıkarılan "Vilayet nizamnamesi" ile her kazada ticaret mahkemesinden başka Meclisi deavi, her sancak merkezinde Meclisi temyiz, her vilayet merkezinde de bir Divanı temyiz kuruldu. Bu mahkemeler müslümanların ve müslüman olmayanların şeriat, cemaat, ticaret ve konsolosluk mahkemelerinin işleri dışında kalan hukuk ve ceza davalarına bakardı. Nizamiye mahkemelerinin görev sınırları dardı; bir tür özel mahkeme durumundaydı. Bu mahkemeler kadının başkanlığında, devlet temsilcisi ve bölge halkı tarafından seçilmiş müslüman ya da müslüman olmayan üyelerden oluşurdu. 1866 yılında nizamiye mahkemelerine yeni bir biçim verildi. Bu mahkemelerin üst organı olarak Divanı ahkâmı adliye kuruldu. Divanı ahkâmı adliye temyiz ve istinaf mahkemelerine ayrıldı. 1870 yılında istinaf bölümü kaldırıldı. Temyiz bölümü, Yargıtay'ın ilk biçimidir. 1879 yılında kabul edilen Teşkilatı mehakim kanunu ile yargı örgütünün bazı eksiklikleri giderildi (örneğin savcılık kurumu kabul edildi); yargı organlarının yönetim organları karşısında daha bağımsız olmaları sağlandı.