Marjinalizm Nedir?

MARJİNALİZM a. (fr. marginalisme). ikt. düş. tar. 1870’e doğru ortaya atılan ve bir ürünün değişim değerinin, onun kullanılabilecek en son biriminin fayda yasası tarafından belirlendiğini ve azalan fayda yasası nedeniyle’bu en son birimin faydasının zorunlu olarak en düşük fayda olduğunu savunan iktisat kuramı.

—ANSİKL. ikt. düş. tar. Elimizde çok küçük birimlere bölünebilen (sonsuz küçüklükler düşüncesi) türdeş bir mal bulunsun. Bu malın belli, bir miktarım göz önüne alalım ve iktisadi bir öznenin düşünce yoluyla bu mala uygun karşılıkta birtakım gereksinimlerin tatminini sağlayan farklı fayda birimleri ya da "dozları" yüklediğini varsayalım. Birbiri ardından düşünülen dozların iktisadi özne için giderek azalan bir “önem" ya da fayda taşıdığı kabul edilirse, en son dozun önemi, ele alınan miktarın nihai faydası ya da nihai faydalılık derecesidir. Günümüzde "nihai fayda" terimi yerine “marjinal fayda" terimi daha çok kullanılmaktadır.
Marjinalist okul, 1870'e doğru Viyana Üniversitesi profesörlerinden Cari Menger, Lozan Üniversitesi'nden Löon Walras tarafından kuruldu. Çok geçmeden okulun içinde çeşitli eğilimler baş gösterdi.
Bu eğilimler arasında şunlar sayılabilir:
1. Lozan okulu ya da matematikçi okul (Walras, sonra V. Pareto);
2. Viyana ya da Avusturya okulu; bu okulun ilk temsilcileri (Wieser ve Böhm-Bawerk) eski Viyana okulunu ya da psikolojik okulu, yeni temsilcileri ise (Mayer, Mises, Strigl, Hayek, Morgenstren, Haberler ve Schumpeter) yeni marjinalist okulu oluşturuyorlardı.
3. Marshall'tn etkisi altında bulunan Cambridge okulu (J. M. Keynes, bu okuldan çıkmıştır). Bu çeşitli marjinalist akımların ortak niteliği, hepsinin de tümdengelim yöntemine başvurmaları ve "marjinal" denilen bir çözümleme yöntemini kullanmalarıdır. Bu çözümleme yöntemine göre, malların değeri, bu mallarda cisimleşmiş emek miktarına bağlı (klasik iktisatçıların nesnel görüşü) değildir, bu malların kullanılabilir son biriminin faydasına (marj kavramı), azalan fayda yasasından dolayı zorunlu olarak en düşük olan faydaya bağlıdır (öznel kavram). Öyleyse, marjinalist çözümleme, klasiklerin çözümlemesi gibi bir değişim ekonomisindeki fiyat olaylarını ele almakla yetinmez, gerçek bir değer kuramı, yani kişilerce mallar hakkında verilen önem hükümleri kuramını ortaya koyar. Marjinalist çözümleme, değişim olsun ya da olmasın, genel bir iktisadi açıklama yapmayı amaçlar. Marjinalizm gene de klasiklerce belirlenen tam rekabet çerçevesi içinde kaldı. Ancak, klasiklerin sınırları dışına çıkmadıkları salt iktisat'ı (yalnızca mantık kuralları üzerine kurulmuş olan ve davranışlarında tümüyle akılcı bir insanın varlığını kabul eden iktisat kuramı), uygulamalı iktisat’tan onlara oranla daha iyi ayırdı. Uygulamalı iktisat, ussal ve us dışı, bireysel ve kolektif, psikolojik ve sosyolojik çeşitli karmaşık etmenlerin göz önünde tutulmalarını gerektirir.

Marjinal fayda kuramı

, iktisatta, tüketicinin bir mal ya da hizmetin son biriminden elde ettiği ek tatmin ya da faydayı temel alan görüş. Marjinal fayda kavramı, tüketicinin bir malın ek biriminden sağlayacağı faydanın o malın eldeki toplam miktarıyla ters orantılı olduğu ilkesine dayanır.

Kavram şu örnekle açıklanabilir. Yalnız yedi dilim ekmeği olan bir aile için bir dilim ekmeğin marjinal faydası büyüktür, çünkü yedi ile sekiz arasındaki fark oransal olarak büyüktür ve ailenin çektiği açlık bu oranda azalacaktır. Oysa 30 dilim ekmeği bulunan bir aileye verilecek ek bir dilim ekmeğin marjinal faydası daha az olacaktır, çünkü 30 ile 31 arasındaki fark oransal olarak daha küçüktür ve ailenin gereksinimi zaten büyük ölçüde karşılanmış durumdadır. Böylece, bir malın marjinal faydası o maldan satın alınan miktarın artmasıyla giderek düşecektir. Sonunda tüketicinin söz konusu malın ek birimlerine hiçbir gereksinim duymadığı noktaya ulaşıldığında marjinal fayda sıfır olur.

Marjinal fayda kavramı, 19. yüzyıl iktisatçılarının fiyat olgusunu çözümleme ve açıklama çabalarının bir ürünü olarak doğdu. Bu iktisatçılar, fiyatın kısmen malın sağladığı faydayla, yani malın tüketicinin gereksinim ve isteklerini giderme özelliğiyle belirlendiği görüşündeydiler. Ama bu biçimde tanımlanan fayda kavramı yürürlükteki fiyat ilişkilerine uygulandığında bir aykırılığa (paradoks) yol açıyordu. Yaşamın sürdürülebilmesi açısından zorunlu olan ekmeğin faydasının yalnızca bir süs eşyası olan elmastan çok daha büyük olmasına karşın, elmasın değeri ekmeğinkinden çok daha büyüktü. Değer paradoksu olarak bilinen bu sorun marjinal fayda kavramının geliştirilmesiyle çözüldü.

Elmas az bulunduğu ve talebi yüksek olduğu için onun ek birimlerine sahip olmak yüksek bir öncelik taşıyordu. Bu, elmasın marjinal faydasının yüksek olduğu ve tüketicilerin elmas elde etmek için görece yüksek bir fiyatı ödemeye hazır oldukları anlamına geliyordu. Ekmek çok daha fazla miktarda bulunduğu için onun değeri çok daha düşüktü. İnsanların gereksinimlerinin üzerinde aldıkları ek ekmeklerden sağladıkları fayda giderek azalacak, sonunda, açlığın tümüyle giderildiği noktanın ötesinde fayda bütünüyle yok olacaktı.
Vojislov Marjinal fayda kavramı 20. yüzyılda kayıtsızlık analizi adı verilen çözümleme yöntemi temelinde daha da geliştirilmiştir.