Müçtehit Nedir?

MÜÇTEHİT a. (ar. müçtehid, gücü yettiği kadar çalışan’dan). isi. huk. Şeriat ve ibadetle ilgili bir sorunun çözümü için olanca gücüyle çalışarak dinsel kaynaklardan yararlanıp hüküm çıkaran fıkıh bilgini. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Özellikle müslümanlığın doğuşundan sonra geçen ilk beş yüzyıl içinde hukukun (fıkıh) değişik alanlarında ortaya çıkan sorunlara, dinin temel kaynakları olan Kuran ve sünnete bağlı kalmak koşuluyla akılcı ve bilimsel çözümler getirerek sorunların zamanında çözümlenmesini sağlayan ve böylece içtihat kuruntunu en iyi biçimde işleten pek çok bilim adamı yetişti. Müçtehitte arapçayı iyi bilmek, Kuran ve sünnet bilimlerinde yetişkin olmak; icma ve anlaşmazlık konusu sorunları, hükümlerin nedenleri (illet) ve amaçları ile ilgili köklü bilgiye sahip bulunmak; değerlendirme ve kavrama yeteneğinin üstünlüğü ile tanınmak, iyi niyetli ve itikadı bütün olmak gibi koşullar aranır. Bununla birlikte, müçtehitte aranacak koşullar konusunda bilim adamları arasında görüş birliği yoktur, ilke olarak “içtihat kapısı kıyamete kadar açıktır" denilmesine karşın, bazı fıkıh bilginlerinin müçtehit olabilmek için ulaşılması olanaksız denilecek kadar ağır koşullar öne sürmeleri bilim adamlarının cesaretlerini kırmış ve uygulamada zaman içinde içtihat kapısı kendiliğinden kapanmıştır.