Lokman Hekim Nedir?

LOKMAN HEKİM bitkilerin dilinden anladığına, her türlü hastalığı iyileştirdiğine inanılan ve İslamlıktan önce yaşadığı kabul edilen efsane kahramanı hekim.
Anadolu'nun çeşitli yörelerinde Lokman Hekim’e ilişkin birçok efsane vardır. Yörelere göre ayrıntılarda kimi farklılıklar görülürse de, efsanenin ana motifi değişmez: Lokman her türlü hastalığı iyi edebilen bir hekimdir ve bitkilerin dilinden anlar. Değişik bitkiler bulabilmek ve ölüme çare aramak üzere dünyanın dört bir yanını dolaşır. Sonunda ölümsüzlük otunu bulur; ilacın formülünü öğrenir ve o güne değin yaptığı ilaçları not ettiği deftere ilacı yazmaya başlar. Tarif tamamlanacakken defter savrulup dağılır ve yaprakları bir akarsuya düşer. Böylece ölümsüzlüğün sırrı da sonsuza değin saklı kalır. Defterin kıyıya ulaşabilen yapraklarından “Hikmet ül-Lokman” kitabı ortaya çıkar. İslam kaynaklı efsanelerde defteri Cebrail'in suya attığı anlatılır. Anadolu'da Ceyhan nehri, Asi ırmağı vb. birçok akarsu Lokman Hekim'in kâğıtlarının içine savrulduğu akarsular olarak efsanelere geçmiştir. Bu nedenle Ceyhan ve Asi ırmağının suladığı yerlerin bereketli; burada yetişen ürünlerin ve otların şifalı olduğu inanışı vardır. Amasya yöresinde de defterin Kunç köprüsü üzerinden sulara gömüldüğüne ilişkin bir efsane anlatılır.
Bir inanışa göre de, Lokman Hekim'in elindeki defter kendi notları değil, Davut peygamberin hastaları iyileştirmede kullandığı kitaptır. Bu kitap Danyal peygamber eliyle Babil’e geçmiş, Aristoteles bunu yunancaya çevirmiş, Harurıurreşit döneminde arapça çevirisi yapılmış ve halk hekimlerinin elinde bir başvuru kaynağı olmuştur. Yalnız "Hikmet ül-Lokman" adı verilen bu kitap, asıl kitabın tamamı değildir. Bir bölümü sularda yitmiştir.
Lokman Hekim konusunda çok değişik görüşler vardır. Bazı kaynaklar, onun İlkçağda yaşamış olan yunanlı hekim Galenos olduğunu öne sürerler. Aisopos, Bi- le'am, Ahikar efsaneleriyle yakın benzerlik göstermesi nedeniyle Lokman Hekim efsanesinin İlkçağ kaynaklı olduğunu ve çeşitli milletlerin inanış ve efsaneleriyle birleşerek değişik nitelikler kazandığını öne sürenler de vardır Nitekim Lokman Hekim efsanesinde, değişik inanışların etkisiyle üç ayrı motif oluşmuştur. Bazı arap kaynakları Lokman Hekim'i uzun ömrün, bazıları hekimliğin, bazıları da yiğitliğin atası sayarlar. Ömrünün yedi kartal ömrüyle sınırlı olduğu, beslediği yedi kartaldan sonuncusu öldüğünde kendisinin de öldüğü inanışı vardır.
Lokman'ın insanlara hekimliği öğreten bir peygamber; insan soyuna bilgeliği öğreten bir önder; hikmetli sözler söyleyen bir şair olduğu da yaygın inanışlar arasındadır Bazı halk hikâyelerinde ise Lokman Hekim, bir büyük devlet adamı ya da vezir.
Lokman Hekim daha çok hikmetli şiirler söyleyen bir şair olarak benimsenmiştir. Daha sonraki çağlarda İran ve türk edebiyatına giren çeşitli hikâyelerde Lokman, hekimliğin atası olarak anlatılmış, Anadolu efsanelerine de bu niteliğiyle girmiştir İran, arap ve türk folklorunda, bugün de hakkında çeşitli öyküler anlatılan ve ulu sayılan bir efeane kişisidir.

—Ed. Divan edebiyatında hikmetli sözler söylemesi, hastaları iyileştirmesi, ölüleri canlandırması gibi özellikleri dolayısıyla konu edilir. Sevgilinin övgüsünü yaptığı, sevgiliyi anlatan sözleri ise hikmet sayıldığı için âşık, kendisini Lokman'a benzetir. Sevgilinin dudağı âşığa can vereceğinden Lokman diye anılır: "Mürdeye canlar verir btmara sıhhat leblerin/Hikmet-i Lokman ü icazı Mesiha bundadır" (Dudaklann ölüye can, hastaya sağlık kazandırır Lokman'ın hikmeti ve Isa’nın mucizesi bu dudaklardadır) [Baki],