Kaptan Nedir?
SMD MiSiM
KAPTAN a. (ital. capitano'danj.
1. Bir geminin sevk ve idaresiyle görevli olan ve belirli bir ehliyete sahip kimse: Uzakyol kaptanı, ticaret gemisi kaptanı, kıyı kaptanı. (Bk. ansikl. böl.)
2. Şehirlerarası yolcu otobüsü şoförü. (KAPTAN ŞOFÖR de denir.)
3. Balıkçı gemisi kaptanı, açık deniz balıkçılığında, balık avlama işini yürütenlere ya da manevrayı idare edenlere verilen ad.
—Havc. ve Uz. havc. Kaptan pilot, bir hat uçağına ya da uzay gemisine kumanda eden kimse.
—Oy. Çocukların, bilya oynamak için, duvar ya da ağaç diplerine kazdıkları çukur; bu oyunun adı.
—Spor. Kürek takımı kaptanı, kürekli bir yarış teknesinde en önde yer alan kürekçi. || Takım kaptanı, takım sporlarında, karşılaşma sırasında takımından sorumlu kişi
—ANSİKL. Denize. OsmanlI İmparatorluğu döneminde kaptanlar, gemilerde çekirdekten yetişen ve denizcilik mesleğini seven tayfalar arasından seçilirdi. 1773’te kaptanıderya Cezayirli Haşan Paşa belli bir eğitime sahip gemi zabiti yetiştirmek için Hendesehanei bahri adıyla bir denizcilik okulu kurdu. Deniz harp okulu'nun temeli olan bu okul 1834'te Heybeliada’ ya taşındı ve 1887’de bu okula Tüccar kaptanı mektebi eklenerek ticaret denizciliği için kaptan yetiştirilmeye başlandı. 1930'lara kadar aynı çatı altında eğitim veren bu okullar, Deniz ticaret okulu’nun Ulaştırma bakanlığı’na bağlanmasıyla Ortaköy'e taşındı. Günümüzde Yüksek denizcilik okulu adı altında eğitimini sürdüren bu okul Tuzladadır ve 4 yıllık bir eğitim verir.
Kaptan olabilmek için Deniz harp okulu’ndan, Yüksek denizcilik okulu'nun ve Deniz astsubay okulu'nun güverte bölümlerinden mezun olmak gerekir. Ayrıca denizcilik mesleğine gemici olardl başlayan kimseler de, tüzüklerle belirlenmiş deniz hizmet ve görev süresini doldurduktan sonra yazılı ve sözlü sınavları kazanarak yakın yol kaptanlığına kadar yükselebilirler. Şehir hatları kaptanlığı, kılavuz kaptanlığı, hizmet gemileri (tarak gemisi, kablo gemisi vb.) kaptanlığı özel yönetmeliklere bağlıdır Deniz harp okulu'ndan mezun olan güverte subayları, emekli olduktan ya da belli hizmet süresini doldurup istifa ettikten sonra yönetmeliklerle belirlenen koşullar gereğince ticaret gemilerinde kaptan olarak görev yapabilirler. Yüksek denizcilik okulu'nun güverte bölümünü bitirenler de doğrudan kaptan olarak atanırlar. Denizciliğe miçoluktan başlayarak gemici, usta gemici, güverte lostromosu aşamalarını geçen gemi adamları yönetmeliklerle saptanmış sınavları vererek yakın yol kaptanı olabilirler. Günümüzdeki yeni bir uygulama da, Denizcilik meslek okulu’nu bitirinlere belli sınavları kazanmak koşuluyla kaptan olma hakkı tanır.
—Deniz huk. Kaptan, donatan ya da temsilcisi tarafından atanır. Donatanla kaptan arasındaki hukuki ilişki, hizmet sözleşmesine dayanır. Ancak kaptanın yetki ve yükümlülükleri hizmet sözleşmesinin sınırlarını aşar. Kaptanın kamu hukukuna dayanan yetkileri, yasalardan kaynaklanır. Donatan ya da temsilcisi belirli nitelikleri olmayan kişileri kaptan olarak atayamaz. Kaptan olabilmek için ehliyet sınavından geçmek ve "yeterlik belgesi” almış olmak gerekir. Gemi adamlarının yeterliğine ilişkin tüzük, kaptanlığı liman, kıyı, yakın yol ve uzak yol kaptanlığı olmak üzere dört sınıfa ayırmış ve her biri için denizde hizmet süresi ile sınav ve yeterlik koşullarını saptamıştır. Kaptanın kamu ve özel hukuka dayanan geniş yetkileri vardır. Kaptanın kamu hukukuna ilişkin görev ve yetkileri şunlardır: kimse kaptanın emrine aykırı olarak gemiye giremez. Kural olarak, onun izni olmadan gemiye yük verilemez ve gemiden yük çıkarılamaz. Kaptan, gemide çalışan kişiler üzerinde disiplin yetkisine sahiptir. Gemi adamları kaptanın hizmetle ilgili emirlerini tartışmasız yerine getirmek zorundadırlar. Yolcular da kaptanın koyduğu disiplin kurallarına uymakla yükümlüdürler. Kaptan, gemide disiplini sağlamak için gerektiğinde zor kullanma yetkisine sahiptir. Gemide bir suçun işlenmesi halinde soruşturma yapma yetkisi kaptana aittir. Kaptan suç kanıtlarını toplar ve gerekirse sanığı tutuklayabilir. Kaptan, gemideki doğum ve ölüm olaylarını gemi jurnalına yazar.
Kaptanın özel hukuka ilişkin görev ve yetkileri: geminin sevk ve idaresi yalnızca kaptana aittir. Yolculuğun güvenli bir biçimde geçmesi için gereken tüm önlemlere başvurabilir. Kaptanın yolculuğa başlamadan önceki görevleri gemiyi denize, yola ve yüke elverişli hale getirmektir. Borda evrakının eksiksiz olarak gemide bulunmasını sağlar; yükleme ve istiflemenin kurallara uygun bir biçimde yapılmasını denetler; geminin yola çıkabilmesi için gerekli işlem ve formaliteleri tamamlar. Gemi kalkmaya hazır olunca kaptan gecikmeden yola çıkmak zorundadır. Kaptan, yolculuk sırasında gemide hazır bulunmak, gemiyi sevk ve idare etmek zorundadır. Batma tehlikesi halinde gemiden ayrılmak gerektiği zaman uluslararası denizcilik kurallarına (teamüllerine) göre gemiden en son ayrılması gereken kişi, kaptandır. Yolculuk boyunca kaptanın bir görevi de gemi jurnalinin tutulmasını denetlemektir. Yolculuk sırasında gemi ya da yükün zarar görmesi ya da bir kazanın olması halinde kaptan, varış limanındaki mahkemeye durumu bildirir. Buna "deniz raporu" adı verilir.
Kaptan, donatana hizmet sözleşmesiyle bağlı bir kişi olarak onun haklarını korumak durumundadır. Geminin durumundan, yolculukla ilgili olaylardan donatana bilgi vermek ve ondan talimat almak zorundadır. Kaptanın donatanı temsil yetkisi, geminin bağlama limanında ve bağlama limanı dışında olmasına göre değişir. Geminin bağlama limanında olması halinde kaptanın, donatanı temsil yetkisi sınırlıdır: tayfa tutmak, konşimento düzenlemek ve belirli davalarda davalı olarak donatanı temsil etmek vb. Gemi bağlama dışındayken kaptanın temsil yetkisi genişler ve kaptan geminin iyi durumda korunmasına ve yolculuğun güvenlik içinde yapılmasına ilişkin tüm işlemleri, donatan adına yapmaya yetkilidir (Türk Tic. k. md. 987). Kaptan, gemi ister bağlama limanında isterse bağlama limanı dışında bulunsun konşimento düzenlemek ve imza etmek konusunda taşıyanı temsil eder (Türk Tic. k. md. 1097). Yasa, yükle ilgili kişilerin çıkarlarını korumak ve yolculuk sırasında yüke bakmakla yükümlü olan kaptana, bu görevini yerine getirebilmesi için, yükle ilgili kişileri temsil yetkisi tanımıştır (Türk Tic. k. md. 995). Kaptan, görev ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde “tedbirli bir kaptanın” göstereceği özeni göstermemesinden doğacak zararlardan sorumludur Kaptanın bu sorumluluğu donatana, taşıtana, yükletene, yolcuya, gemi adamlarına ve kredi işlemlerinden dolayı gemi alacaklısı hakkına sahip olan alacaklılara karşıdır (Türk Tic. k. md. 973).
KAPTAN a. (fr captane). Petrol ürünlerinden bireşim yoluyla elde edilen organik mantar öldürücü; bağcılık ve ağaççılıkta mantar hastalıklarına karşı kullanılır.
1. Bir geminin sevk ve idaresiyle görevli olan ve belirli bir ehliyete sahip kimse: Uzakyol kaptanı, ticaret gemisi kaptanı, kıyı kaptanı. (Bk. ansikl. böl.)
Sponsorlu Bağlantılar
3. Balıkçı gemisi kaptanı, açık deniz balıkçılığında, balık avlama işini yürütenlere ya da manevrayı idare edenlere verilen ad.
—Havc. ve Uz. havc. Kaptan pilot, bir hat uçağına ya da uzay gemisine kumanda eden kimse.
—Oy. Çocukların, bilya oynamak için, duvar ya da ağaç diplerine kazdıkları çukur; bu oyunun adı.
—Spor. Kürek takımı kaptanı, kürekli bir yarış teknesinde en önde yer alan kürekçi. || Takım kaptanı, takım sporlarında, karşılaşma sırasında takımından sorumlu kişi
—ANSİKL. Denize. OsmanlI İmparatorluğu döneminde kaptanlar, gemilerde çekirdekten yetişen ve denizcilik mesleğini seven tayfalar arasından seçilirdi. 1773’te kaptanıderya Cezayirli Haşan Paşa belli bir eğitime sahip gemi zabiti yetiştirmek için Hendesehanei bahri adıyla bir denizcilik okulu kurdu. Deniz harp okulu'nun temeli olan bu okul 1834'te Heybeliada’ ya taşındı ve 1887’de bu okula Tüccar kaptanı mektebi eklenerek ticaret denizciliği için kaptan yetiştirilmeye başlandı. 1930'lara kadar aynı çatı altında eğitim veren bu okullar, Deniz ticaret okulu’nun Ulaştırma bakanlığı’na bağlanmasıyla Ortaköy'e taşındı. Günümüzde Yüksek denizcilik okulu adı altında eğitimini sürdüren bu okul Tuzladadır ve 4 yıllık bir eğitim verir.
Kaptan olabilmek için Deniz harp okulu’ndan, Yüksek denizcilik okulu'nun ve Deniz astsubay okulu'nun güverte bölümlerinden mezun olmak gerekir. Ayrıca denizcilik mesleğine gemici olardl başlayan kimseler de, tüzüklerle belirlenmiş deniz hizmet ve görev süresini doldurduktan sonra yazılı ve sözlü sınavları kazanarak yakın yol kaptanlığına kadar yükselebilirler. Şehir hatları kaptanlığı, kılavuz kaptanlığı, hizmet gemileri (tarak gemisi, kablo gemisi vb.) kaptanlığı özel yönetmeliklere bağlıdır Deniz harp okulu'ndan mezun olan güverte subayları, emekli olduktan ya da belli hizmet süresini doldurup istifa ettikten sonra yönetmeliklerle belirlenen koşullar gereğince ticaret gemilerinde kaptan olarak görev yapabilirler. Yüksek denizcilik okulu'nun güverte bölümünü bitirenler de doğrudan kaptan olarak atanırlar. Denizciliğe miçoluktan başlayarak gemici, usta gemici, güverte lostromosu aşamalarını geçen gemi adamları yönetmeliklerle saptanmış sınavları vererek yakın yol kaptanı olabilirler. Günümüzdeki yeni bir uygulama da, Denizcilik meslek okulu’nu bitirinlere belli sınavları kazanmak koşuluyla kaptan olma hakkı tanır.
—Deniz huk. Kaptan, donatan ya da temsilcisi tarafından atanır. Donatanla kaptan arasındaki hukuki ilişki, hizmet sözleşmesine dayanır. Ancak kaptanın yetki ve yükümlülükleri hizmet sözleşmesinin sınırlarını aşar. Kaptanın kamu hukukuna dayanan yetkileri, yasalardan kaynaklanır. Donatan ya da temsilcisi belirli nitelikleri olmayan kişileri kaptan olarak atayamaz. Kaptan olabilmek için ehliyet sınavından geçmek ve "yeterlik belgesi” almış olmak gerekir. Gemi adamlarının yeterliğine ilişkin tüzük, kaptanlığı liman, kıyı, yakın yol ve uzak yol kaptanlığı olmak üzere dört sınıfa ayırmış ve her biri için denizde hizmet süresi ile sınav ve yeterlik koşullarını saptamıştır. Kaptanın kamu ve özel hukuka dayanan geniş yetkileri vardır. Kaptanın kamu hukukuna ilişkin görev ve yetkileri şunlardır: kimse kaptanın emrine aykırı olarak gemiye giremez. Kural olarak, onun izni olmadan gemiye yük verilemez ve gemiden yük çıkarılamaz. Kaptan, gemide çalışan kişiler üzerinde disiplin yetkisine sahiptir. Gemi adamları kaptanın hizmetle ilgili emirlerini tartışmasız yerine getirmek zorundadırlar. Yolcular da kaptanın koyduğu disiplin kurallarına uymakla yükümlüdürler. Kaptan, gemide disiplini sağlamak için gerektiğinde zor kullanma yetkisine sahiptir. Gemide bir suçun işlenmesi halinde soruşturma yapma yetkisi kaptana aittir. Kaptan suç kanıtlarını toplar ve gerekirse sanığı tutuklayabilir. Kaptan, gemideki doğum ve ölüm olaylarını gemi jurnalına yazar.
Kaptanın özel hukuka ilişkin görev ve yetkileri: geminin sevk ve idaresi yalnızca kaptana aittir. Yolculuğun güvenli bir biçimde geçmesi için gereken tüm önlemlere başvurabilir. Kaptanın yolculuğa başlamadan önceki görevleri gemiyi denize, yola ve yüke elverişli hale getirmektir. Borda evrakının eksiksiz olarak gemide bulunmasını sağlar; yükleme ve istiflemenin kurallara uygun bir biçimde yapılmasını denetler; geminin yola çıkabilmesi için gerekli işlem ve formaliteleri tamamlar. Gemi kalkmaya hazır olunca kaptan gecikmeden yola çıkmak zorundadır. Kaptan, yolculuk sırasında gemide hazır bulunmak, gemiyi sevk ve idare etmek zorundadır. Batma tehlikesi halinde gemiden ayrılmak gerektiği zaman uluslararası denizcilik kurallarına (teamüllerine) göre gemiden en son ayrılması gereken kişi, kaptandır. Yolculuk boyunca kaptanın bir görevi de gemi jurnalinin tutulmasını denetlemektir. Yolculuk sırasında gemi ya da yükün zarar görmesi ya da bir kazanın olması halinde kaptan, varış limanındaki mahkemeye durumu bildirir. Buna "deniz raporu" adı verilir.
Kaptan, donatana hizmet sözleşmesiyle bağlı bir kişi olarak onun haklarını korumak durumundadır. Geminin durumundan, yolculukla ilgili olaylardan donatana bilgi vermek ve ondan talimat almak zorundadır. Kaptanın donatanı temsil yetkisi, geminin bağlama limanında ve bağlama limanı dışında olmasına göre değişir. Geminin bağlama limanında olması halinde kaptanın, donatanı temsil yetkisi sınırlıdır: tayfa tutmak, konşimento düzenlemek ve belirli davalarda davalı olarak donatanı temsil etmek vb. Gemi bağlama dışındayken kaptanın temsil yetkisi genişler ve kaptan geminin iyi durumda korunmasına ve yolculuğun güvenlik içinde yapılmasına ilişkin tüm işlemleri, donatan adına yapmaya yetkilidir (Türk Tic. k. md. 987). Kaptan, gemi ister bağlama limanında isterse bağlama limanı dışında bulunsun konşimento düzenlemek ve imza etmek konusunda taşıyanı temsil eder (Türk Tic. k. md. 1097). Yasa, yükle ilgili kişilerin çıkarlarını korumak ve yolculuk sırasında yüke bakmakla yükümlü olan kaptana, bu görevini yerine getirebilmesi için, yükle ilgili kişileri temsil yetkisi tanımıştır (Türk Tic. k. md. 995). Kaptan, görev ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde “tedbirli bir kaptanın” göstereceği özeni göstermemesinden doğacak zararlardan sorumludur Kaptanın bu sorumluluğu donatana, taşıtana, yükletene, yolcuya, gemi adamlarına ve kredi işlemlerinden dolayı gemi alacaklısı hakkına sahip olan alacaklılara karşıdır (Türk Tic. k. md. 973).
KAPTAN a. (fr captane). Petrol ürünlerinden bireşim yoluyla elde edilen organik mantar öldürücü; bağcılık ve ağaççılıkta mantar hastalıklarına karşı kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
SİLENTİUM EST AURUM
