Zenginleştirme Nedir?
SMD MiSiM
ZENGİNLEŞTİRME a. Zenginleştirmek eylemi.
— Cev. hazl. Zenginleştirme atölyesi, genellikle maden ocağı karosunda yer alan ve çeşitli cevher hazırlama işlemlerinin gerçekleştirildiği tesis. (Metal cevherlerine özgü olan bu adlandırmanın yerine diğer maddeler sözkonusu olduğunda, işleme atölyesi, tavuar, fabrika, konsantrasyon atölyesi kullanılır.) || Cevherleri zenginleştirme, cevherlerin yararlı element bakımından konsantrasyonunu artırmak, cevher hazırlama tepkimelerinin ileri süreçleriyle bunları daha kolay işlenir hale getirmek ve hazırlama işlemlerinden önce ganglar gibi cevherin kısır bölümlerini gidermek için uygulanan çeşitli mekanik, fiziksel ya da fiziksel ve kimyasal yöntemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—iş örgüt, işlevlerin zenginleştirilmesi, bir iş postasına daha nitelikli ve daha sorumlu bir içerik kazandırmak amacıyla işi yeniden yapılandırma yöntemi. (Bu sistemde, örneğin daha önce özel kalifiye personel tarafından yapılan hazırlık, ayar, denetim ve bakım işleri, belli bir ücretliye verilir. Böylece, bu ücretli üretim ve donatım üzerinde daha büyük bir sorumluluk yüklenmiş olur.)"
—Metalürj. Havayı zenginleştirme, çeşitli demir-çelik ürünü hazırlama yöntemlerinde, verimi daha da artırmak amacıyla fırına üflenen havaya arı oksijen katma tekniği.
—Nük. müh. Bir elementin belirli bir izotopunun oranının artırıldığı süreç. (Bk. ansikl. böl.)
—Ormanc. Bir ağaç topluluğuna orada bulunanlardan daha değerli ağaç türlerini sokmak ya da önceden orada bulunuyorlarsa oranlarını artırmak amacıyla başvurulan ormancılık tekniği.
—Ansİkl. Cev. hazl. Cevherleri zenginleştirme, cisimlerin fiziksel (büyük oranda) ve kimyasal özelliklerinden yararlanan çok sayıda yöntemle gerçekleştirilir. Bu tekniklerin her biri, biri ayırma diğeri de konsantre etme olan iki işlemden oluşur. Fiziksel tekniklerde özellikle, maddeleri yoğunluklarına göre ayıran gravimetriden, maddelerin yüzey gerilimlerindeki değişimlere göre gerçekleşen yüzdürmeden, çeşitli geçirgenlik ve iletkenlik farklılıkları üzerine etkiyen manyetik ve elektrik ayırmalardan yararlanılır. Kimyasal yolla zenginleştirme işlenmiş maddelere uygulanan li- çing işlemiyle gerçekleştirilir.
—Nük. müh. Örnek olarak, doğal uranyum üç izotopun, uranyum 238'in (% 99,28), uranyum 235'in (°/o 0,71) ve uranyum 234'ün karışımıdır. Hafif sulu nükleer reaktörlerin yakıtlarının üretimi için kullanılan uranyum, örneğin °/o 3,25 oranında uranyum 235 içerir. Bu uranyumun (uranyum 235'ce) zenginleştirildiği ve zenginleştirmenin de % 3,25 olduğu söylenir. Nükleer silahlarda istenen zenginlik °/o 95’ten fazladır.
Örneğin A ve B gibi iki izotoptan oluşmuş bir elementi, A izotopunca zenginleştirmek için, A ve B izotoplarını ayırabilecek bir süreç bulmak gerekir. Dolayısıyla zenginleştirme yöntemleri, aynı bir elementin izotoplarının ya da bu izotoplarla oluşmuş bileşiklerin fiziksel ve fizikokım- yasal küçük farklılıklarına dayanır. Zenginleştirme yöntemlerinin sınai çapta uygulanması özellikle nükleer enerjinin gelişmesine gerekli maddeleri, daha çok ağır su ve zenginleştirilmiş uranyumu kapsar.
Normal suda, fi20 formülündeki 6 700 su molekülüne karşılık D2Ö formülünde bir molekül ağır su bulunur (D, hidrojenin atom kütlesi 2 olan izotopudur). Nükleer kullanım için suyun ağır su bakımından oranının % 99,75'e çıkarılması gerekir. Bunun için çeşitli zenginleştirme yöntemleri kullanılmaktadır. Fransız yöntemi amonyak ve hidrojen molekülleri arasında D ve H izotoplarının değişimini kullanır: amonyağın NH, krakınginden elde edilmiş azot ve hidrojen karışımındaki döteryum, bir katalizör yanında amonyak akımını dö- teryumca zenginleştirir. Nükleer reaktörlerin çoğunda kullanılan yakıtlardaki uranyum, 235 atom kütleli izotopça zenginleştirilmiştir. Sanayide kullanılan ilk bir izotop ayırım yöntemi gaz yayınımı'nın özelliklerinden yararlanmaktadır. Bir gazın gözenekli bir bölmeden geçiş hızı bu gazın molekül kütlesine ters orantılıdır, böylece molekül kütleleri M, ve M2 olan iki gaz karışımın y, ve v2 hızları oranı şöyle olur:
Bu orana ayrılma çarpanı denir. Doğal uranyum zenginleştirilmek için gaz halde uranyum heksafluorür (UFg) hSline getirilir. Ancak, bir bölümü uranyum 238, öbür bölümü uranyum 235 içeren iki çeşit UFg molekülleri arasındaki molekül kütleleri (bu kütleler sırasıyla 352 ve 349'dur) farkı o kadar azdır ki kuramsal ayrılma çarpanı ancak 1,0043 olur. Üstelik, işlemin sürdürüldüğü koşullar kuramsal koşullar olmadığından, gerçek ayrılma çarpanı daha da küçüktür (yaklaşık 1,002). Dolayısıyla izotop ayırma fabrikalarında, seri halde çok sayıda yayınım kademe'si kullanmak gerekir (bk. şekil). Her kademeden sonra yayman gaz yeniden sıkıştırılmalı- dır; ve böylece donanımın enerji tüketiminin hemen hemen bütünü kompresörlere gider. Eurodif* fabrikasında, kimileri 25 m yüksekliğe erişebilen 1 400 kademe yer alır. Yılda % 3,25 zenginleştirmeli 2 500 t uranyum üretir ve tükettiği 3 000 MW güç, her biri 900 MVV'lık 4 reaktörlü nükleer santraldan sağlanır. Gaz yayınımıyla çalışan diğer büyük uranyum zenginleştirme donanımları ABD, SSCB ve Büyük Britanya'dadır. Üretim kapasitesi bakımından sınai uranyum izotopu ayırma yöntemlerinden İkincisi merkezkaçlama'dıt. Büyük hızda dönen bir merkezkaçlayıcıda en ağır moleküller çevrede toplanır. Çevresel hızın karesiyle orantılı olan birim ayrılma çarpanı 1,5le erişebilir, ama merkezkaçla- yıcıların birim kapasiteleri sınırlı kalır. Bu bakımdan, bu yöntemi kullanan bir zenginleştirme fabrikasında seri halde az sayıda kademe bulunmasına karşılık paralel halde çok sayıda makineye gerek duyulur. Merkezkaçlamayla zenginleştirme yapan iki fabrikadan biri Hollanda’da Al- melo’da ve diğeri İngiltere'de Capen- hurst'tedir. Hizmete girme yılı 1990 olarak öngörülmüş daha büyük bir fabrika ABD' de tasarlanmıştır. Uranyum izotoplarını ayırmada kullanılan diğer yöntemler arasında şunlar sayılabilir:
—aerodinamik yöntemler ve özellikle, AFC'de profesör Becker tarafından geliştirilmiş, uranyum heksafluorür ve bir hafif gaz (hidrojen ya da helyum) karışımından oluşmuş gaz huzmesinin merkezkaçlamayla “dış kabuğunun soyulmasına" dayanan lüleli yöntem (bk. şek//).
—Fransız atom enerjisi komiserliği tarafından incelenen karışmayan fazlar arasında kimyasal alışverişler yöntemi, iki faz, büyük boyutlu darbeli kolonlarda tersa- kımlı olarak temasa getirilir. Hemen hemen aynı miktarda yatırımla, aynı kapasitede çalışan böyle bir yöntemin gaz yaynımıyla çalışan bir donanımdan dört kat az enerji tüketeceği tahmin edilmektedir Bu zenginleştirme yöntemi askeri amaçlı çok zenginleştirilmiş uranyumun gizlice üretimine elverişli değildir. izotoplardan birinin monokromatik bir laser'le seçmeli olarak uyarılmasına dayanan yöntem gibi başka yöntemler de incelenme halindedir.
— Cev. hazl. Zenginleştirme atölyesi, genellikle maden ocağı karosunda yer alan ve çeşitli cevher hazırlama işlemlerinin gerçekleştirildiği tesis. (Metal cevherlerine özgü olan bu adlandırmanın yerine diğer maddeler sözkonusu olduğunda, işleme atölyesi, tavuar, fabrika, konsantrasyon atölyesi kullanılır.) || Cevherleri zenginleştirme, cevherlerin yararlı element bakımından konsantrasyonunu artırmak, cevher hazırlama tepkimelerinin ileri süreçleriyle bunları daha kolay işlenir hale getirmek ve hazırlama işlemlerinden önce ganglar gibi cevherin kısır bölümlerini gidermek için uygulanan çeşitli mekanik, fiziksel ya da fiziksel ve kimyasal yöntemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
Sponsorlu Bağlantılar
—iş örgüt, işlevlerin zenginleştirilmesi, bir iş postasına daha nitelikli ve daha sorumlu bir içerik kazandırmak amacıyla işi yeniden yapılandırma yöntemi. (Bu sistemde, örneğin daha önce özel kalifiye personel tarafından yapılan hazırlık, ayar, denetim ve bakım işleri, belli bir ücretliye verilir. Böylece, bu ücretli üretim ve donatım üzerinde daha büyük bir sorumluluk yüklenmiş olur.)"
—Metalürj. Havayı zenginleştirme, çeşitli demir-çelik ürünü hazırlama yöntemlerinde, verimi daha da artırmak amacıyla fırına üflenen havaya arı oksijen katma tekniği.
—Nük. müh. Bir elementin belirli bir izotopunun oranının artırıldığı süreç. (Bk. ansikl. böl.)
—Ormanc. Bir ağaç topluluğuna orada bulunanlardan daha değerli ağaç türlerini sokmak ya da önceden orada bulunuyorlarsa oranlarını artırmak amacıyla başvurulan ormancılık tekniği.
—Ansİkl. Cev. hazl. Cevherleri zenginleştirme, cisimlerin fiziksel (büyük oranda) ve kimyasal özelliklerinden yararlanan çok sayıda yöntemle gerçekleştirilir. Bu tekniklerin her biri, biri ayırma diğeri de konsantre etme olan iki işlemden oluşur. Fiziksel tekniklerde özellikle, maddeleri yoğunluklarına göre ayıran gravimetriden, maddelerin yüzey gerilimlerindeki değişimlere göre gerçekleşen yüzdürmeden, çeşitli geçirgenlik ve iletkenlik farklılıkları üzerine etkiyen manyetik ve elektrik ayırmalardan yararlanılır. Kimyasal yolla zenginleştirme işlenmiş maddelere uygulanan li- çing işlemiyle gerçekleştirilir.
—Nük. müh. Örnek olarak, doğal uranyum üç izotopun, uranyum 238'in (% 99,28), uranyum 235'in (°/o 0,71) ve uranyum 234'ün karışımıdır. Hafif sulu nükleer reaktörlerin yakıtlarının üretimi için kullanılan uranyum, örneğin °/o 3,25 oranında uranyum 235 içerir. Bu uranyumun (uranyum 235'ce) zenginleştirildiği ve zenginleştirmenin de % 3,25 olduğu söylenir. Nükleer silahlarda istenen zenginlik °/o 95’ten fazladır.
Örneğin A ve B gibi iki izotoptan oluşmuş bir elementi, A izotopunca zenginleştirmek için, A ve B izotoplarını ayırabilecek bir süreç bulmak gerekir. Dolayısıyla zenginleştirme yöntemleri, aynı bir elementin izotoplarının ya da bu izotoplarla oluşmuş bileşiklerin fiziksel ve fizikokım- yasal küçük farklılıklarına dayanır. Zenginleştirme yöntemlerinin sınai çapta uygulanması özellikle nükleer enerjinin gelişmesine gerekli maddeleri, daha çok ağır su ve zenginleştirilmiş uranyumu kapsar.
Normal suda, fi20 formülündeki 6 700 su molekülüne karşılık D2Ö formülünde bir molekül ağır su bulunur (D, hidrojenin atom kütlesi 2 olan izotopudur). Nükleer kullanım için suyun ağır su bakımından oranının % 99,75'e çıkarılması gerekir. Bunun için çeşitli zenginleştirme yöntemleri kullanılmaktadır. Fransız yöntemi amonyak ve hidrojen molekülleri arasında D ve H izotoplarının değişimini kullanır: amonyağın NH, krakınginden elde edilmiş azot ve hidrojen karışımındaki döteryum, bir katalizör yanında amonyak akımını dö- teryumca zenginleştirir. Nükleer reaktörlerin çoğunda kullanılan yakıtlardaki uranyum, 235 atom kütleli izotopça zenginleştirilmiştir. Sanayide kullanılan ilk bir izotop ayırım yöntemi gaz yayınımı'nın özelliklerinden yararlanmaktadır. Bir gazın gözenekli bir bölmeden geçiş hızı bu gazın molekül kütlesine ters orantılıdır, böylece molekül kütleleri M, ve M2 olan iki gaz karışımın y, ve v2 hızları oranı şöyle olur:
v7= /M2
v2“ Vm,"
—aerodinamik yöntemler ve özellikle, AFC'de profesör Becker tarafından geliştirilmiş, uranyum heksafluorür ve bir hafif gaz (hidrojen ya da helyum) karışımından oluşmuş gaz huzmesinin merkezkaçlamayla “dış kabuğunun soyulmasına" dayanan lüleli yöntem (bk. şek//).
—Fransız atom enerjisi komiserliği tarafından incelenen karışmayan fazlar arasında kimyasal alışverişler yöntemi, iki faz, büyük boyutlu darbeli kolonlarda tersa- kımlı olarak temasa getirilir. Hemen hemen aynı miktarda yatırımla, aynı kapasitede çalışan böyle bir yöntemin gaz yaynımıyla çalışan bir donanımdan dört kat az enerji tüketeceği tahmin edilmektedir Bu zenginleştirme yöntemi askeri amaçlı çok zenginleştirilmiş uranyumun gizlice üretimine elverişli değildir. izotoplardan birinin monokromatik bir laser'le seçmeli olarak uyarılmasına dayanan yöntem gibi başka yöntemler de incelenme halindedir.
Kaynak: Büyük Larousse
Son düzenleyen Safi; 18 Mart 2016 21:15
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
