Pençik Nedir?

pencik -ği
isim, tarih Farsça penc + yek

Sponsorlu Bağlantılar

1 . Asker yetiştirilmek için savaş tutsaklarından beşte bir oranında ayrılan acemi oğlanı adayı.
2 . Asker yetiştirilmek üzere verilen beşte bir askerden sonra esir sahibinde kalan beşte dört oranındaki esir için alınan vergi.
3 . Gümrük idaresi tarafından belirli bir vergi karşılığında köle sahibine verilen sahiplik hakkını gösteren senet.

Pençik Kanunu
MsXLabs.org & MORPA & Vikipedi

Osmanlı İmparatorluğu'nda savaşlarda ya da akınlarda elde edilen esirlerden alınan devlet payını gösteren ve düzenleyen kanun. Farsçada penç beş, yek ise bir demektir. Savaşlarda alınan ganimetin beşte birinin devlet hazinesine (Beyt_ül Mal'e) aktarılıp geri kalanın ise savaşa katılanlara bölüştürülmesi ile ilgilidir. Daha önceleri bütün ganimet gaziler arasında dağıtılırdı. Dönemin din adamlarının uyarıları ve Muhammed bin Abdullah'ın sünnetinde olduğunu bildirmesi ile bu uygulama başlamıştır. Osmanlılarda bu kanun I. Murat zamanında uygulanmaya başlanmıştır. Bu kanuna göre, ele geçirilen her beş esirden birine devlet el koyardı. Askerlik yapamayacak durumda olanlarla kadın esirlerden de belli bir vergi alınırdı.

PENÇİK a. (fars. penç, beş'ten) Tar.
1. Osmanlılar’da gümrük yönetimi tarafından belli bir vergi karşılığı kölenin sahibine verilen ve sahiplik hakkını belgeleyen senet.
2. Satılmak amacıyla tutsak pazarına çıkarılan tutsağın boynuna asılı, üzerinde künyesi yazılı madalyon.

—Kur. tar. Pençik emini, Osmanlılar'da pençikçi'lerden önce pençik resmini toplayan görevli. (Bu görevliler İstanbul ve Gelibolu'da oturur, seferlere katılmazlardı.)
|| Pençik kadısı, pençikçilerden önce pençik resmini toplayan görevli. (Bunlar, akıncılarla birlikte seferlere katılırlardı.) || Pençik kanunu, pençik resminin toplanması ve pençik oğlanları ile ilgili hükümleri içeren yasa. (Bk. ansikl. böl.) || Pençik oğlanı, Osmanlılar'da akınlar ve savaşlarda alınan tutsaklardan devletin payına düşen hıristiyanlara verilen ad. (Bk. ansikl. böl.) || Pençik resmi, akınlarda ve savaşlarda tutsak edilenlerin sahiplerinden alınan vergi. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Pençik kanunu, Murat I döneminde Karamanlı Kara Rüstem, savaş tutsaklarının beşte birine devlet adına elkonmasını, öteki tutsak sahiplerinden vergi alınmasını önerdi (1361). Bu öneri kabul edilerek yasallaştı. Akıncıların elde ettikleri tutsaklar, pençikçiler tarafından saptanır, akıncılara belirli tutarda tutsak bırakıldıktan sonra geriye kalanlardan genç ve sağlıklı olanlar tanesi 300 akçeden devlet tarafından satın alınırdı. Dana sonra yasada değişiklikler yapılarak tutsaklar yaş, cins ve sağlık durumlarına göre birtakım sınıf ve gruplara ayrıldı. Her sınıf ve gruba giren tutsaktan sınıf ve grubuna göre vergi alınmaya başlandı. İstanbul'da cariye satışlarından alınan bir fındık altını (23 ayar ve 3,457 5 g ağırlığında kesilen para) tutarındaki vergiye de "pençik resmi" denirdi.
• Pençik oğlanı, hıristiyan tutsakların beşte birine "pençik" adı altında devlet adına elkonulması uygulamasına XIV. yy.'ın ikinci yarısından sonra başlandı. Kara-' manii Kara Rüstem, Rumeli'de elde edilen tutsaklardan genç, güçlü ve eli işe yatkınlardan beşte birini ayırarak bunları Gelibolu'da önce gemicilik işlerinde çalıştırdı. Daha sonra pençik oğlanları türk-islam gelenek ve göreneklerim öğrenmeleri amacıyla belli bir bedel karşılığında Anadolu'daki türk köylülerinin yanına verildi. Türk-islam gelenek ve göreneklerini öğrenenler birer akçe yevmiye ile Acemi ocağı'na alındılar.
• Pençik resmi, başlangıçta akıncı kadıları, pençikçi, pençik emini denilen görevlilerce alındı. Pençik yasası'na göre, yaş, cins ve sağlık durumlarına göre tutsaklardan alınan pençik resimlerinin tutarları şöyleydı: süt çocukları (şirho) için 10-30 akçe 3-8 yaş arası çocuklar (beççe) için 100 akçe, 8-12 yaş arası çocuklar (gulamçe) için 120-200 akçe, ergenlik çağındakiler (gulam) için 250-270 akçe, daha yaşlılar (sakallı ve pir) için 150-200 akçe sakatlar için 130-150 akçe, kadınlar için 120-150 akçe.