VERİ a.
1. Bir akılyürütmenin, bir araştırmanın temeli olan ve olduğu gibi kabul edilen ana öğe: Deneysel veriler. Yeni bilimsel verilere dayanmak. Nesnel veriler.
2. Bir sanatsal ya da yazınsal yapıtta çıkış noktası işlevi gören temel düşünce; üzerine bir şey dayandırılan ana öğe: Bir komedinin, bir romanın verileri.
3. Üzerine bir şey dayandırılan bilgi: Kronolojik veriler. Derin bir inceleme için gerekli verileri bulamamak.
—Bilş. Bir bilginin ya da bu bilgiye ilişkinlenmesine ya da incelenmesine ilişkin temel işlem. || Veri sağlama, telematik ağları yardımıyla, veri bankalarına erişimi yönetme. (Bu hizmet merkezleriyle sağlanır.)
—Fels. Deneyin ve duyusal bilginin özne ye sağladığı içerik (öznenin bu içerikten oluşturabileceği zihinsel kuruluşlara karşıt olarak).
—istat. istatistik yöntemler kullanılan ve bile bile ya da başka işler dolayısıyla yapılan gözlemlerin ya da deneylerin sonuçları. || Veri çözümlemesi, gözlemlerin kaynağına ilişkin hiçbir varsayım öne sürmeksizin istatistik gözlem çizelgelerinin betimlenmesini sağlayan yöntem kümesi. (Bk. ansikl. böl.) || Verilerin indirgenmesi, bir gözlem topluluğunun ya da karşılaştırmalara pek elverişli olmayan çok sayıda rakamın yerine az sayıda parametreyi, özellikleri (niteleyici değerleri) ya da sayısal sonuçları geçirme işlemi. Bunlar, düzenli sayısal veri topluluğundan, hesap yoluyla elde edilirler (Örneğin, bir ölçüm kütlesi, ölçümlerin aritmetik ortalamasına indirgenir. Ortalamanın yanında, olası hatayı hesaba katan bir gösterge de yer alır.) || Ayarlanmış (kuramsal) veri, raslantısal değişimlerin etkilediği hesaba elverişli verilerin ortalaması. (Trend doğrusunun değerleri, brüt veriler olan gerçek zaman serisi grafiğinin ordinatlarına kıyasla ayarlanmış verilerdir.) || Düzeltilmiş veri, sistematik (yanlı) değişim belirtilerinden arındırılmış veri. || Göreli veri, brüt verinin ayarlanmış veriye oranı (% olarak gösterilir).
—Mat. Bir problemin önermesinde belirtilen varsayım.
—ANSİKL. Bilş. Programlama dillerinde tanımlanmış başlıca veri türleri, aritmetik veriler (tam, gerçek, karmaşık sayılar), Boole verileri ya da lojik veriler, karakter ve bit zincirleridir. Bu veriler, veri giriş kalıpları (aynı tür verileri bir araya toplayan 1, 2, 3 ya da n boyutlu tablolar, karma giriş kalıpları [ağaçlar, ağlar, graflar], listeler) oluşturmak üzere çeşitli biçimlerde yeniden gruplanabilir.
—istat. Veri çözümlemesi. Uzun zamandan beri bilinen matematik araçlara dayanan çok boyutlu veri çözümlemesi, oldukça yakın tarihli (1965) bir gelişmenin ürünüdür. Önemli ölçülerdeki sayısal hesapların, çok kısa zamanda ve az masrafla bilgisayarlarda gerçekleşme olanağına dayanır. Faktör çözümlemesi yöntemleriyle otomatik sınıflama yöntemlerini içerir.
Faktör çözümlemesi yöntemlerinin en yaygın kullanılanları başlıca bileşenler çözümlemesi ile bağlantı çözümlemesi'dir. Her birinde herhangi m özelliğinin ölçüldüğü n bireyi içeren ve satırlarda bireylere, sütunlarda özelliklere yer verilen bir çizelgeden hareket eden başlıca bileşenler çözümlemesi, değişkenleri ortalama sıfır bir variyans alacak biçimde ortalayıp indirgedikten sonra, başlangıçtaki veri bulutunu en az bilgi yitikliğiyle hesaba katan iki boyutlu bir uzayı arama işlemlerinden oluşur. (Başlangıçtaki veri bulutunun, bu bulutun başlıca devinimsizlik eksenleriyle belirlenen izdüşümleri alınır.) Bağlantı çözümlemesi, kontenjans tablolarına uygulanır Bu tablolardaki veriler, sütunlarda olduğu gibi, satırlarda da göreli sıklıkların hesabına olanak verir. Çözümleme, ikili ilişkiler yardımıyla, ilk iki faktör ekseninin (devinimsizlik eksenleri) oluşturdukları düzlemde, sütunlar, satırlar ve de satırlarla sütunlar arasındaki benzerliklerin hep birlikte temsilini olanaklı kılar Böylece, incelen olaylar arasındaki bağıntıları görüntüler ve yorumlarını sağlar.
Kendiliğinden otomatik sınıflamaların amacı, bir kümedeki öğeleri, benzerliklerine göre bir araya getirerek, kümenin böl- melemelerini (ya da tiplemelerini) sağlamaktır. Bunun için, çıkan (ya da yükselen) yöntemlerde (özellikle variyansa göre sınıflama), her öğe İkilisi için bir uzaklık indeksi tanımlanır. Bu indeksin en zayıf olduğu iki öğe aranır; bunlar toplanır ve toplam, yeni öğe olarak kabul edilip, öğelerin tümü tek bir sınıfta yutuluncaya dek bu süreç sürdürülür. İkişerli toplamayla yükselen sınıflama yöntemi yanında, inen yöntemler (parçalama) ve bölmeleme yöntemleri (dinamik bulutlar) de vardır.
Kaynak: Büyük Larousse
Veri Nedir?
