Bitki Hormonları ve Tarım Açısından Önemi
Ziyaretçi
Bitki Hormonları ve Tarım Açısından Önemi
Bitki hormonları bitki içerisinde çok küçük miktarlarda üretilen, üretildiği dokudan başka dokulara taşınan, taşındığı dokunun gelişimi ve değişimi üzerinde etkili olan organik maddelerdir. Dolayısıyla bir bitkinin her dokusu, miktarı değişmekle birlikte çeşitli hormonları içermektedir.
Sponsorlu Bağlantılar
Bitki içerisinde üretilen bu hormonlar 5 grupta toplanmaktadır. Bunlar;
1. Oksinler: Tarımda meyve tutumu, meyve seyreltmesi, meyve dökümünün önlenmesi, bitki çeliklerinin köklenmesinin teşviki amacıyla kullanılmaktadır. Çok yüksek dozlarda herbisit etkisi göstermektedir. Oksinler, herbisit olarak en çok buğdayda ve mısırda geniş yapraklı otlara karşı kullanılmaktadır.
2. Gibberellinler: Meyve tutumu, tohumların çimlendirilmesi ve bitki gelişimini teşvik gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Bitki içerisinde doğal olarak bulunmasına rağmen, yapay olarak Giberella fujikuroi mantarından da elde edilmektedir.
3. Sitokininler: Meyve kalitesini arttırmak amacıyla çok nadir olarak kullanılmaktadır. Yapay sitokininlerin çok pahalı olması yaygın kullanımını sınırlandırmaktadır.
4. Absizik Asit: Bitkilerin gelişmesini yavaşlatıcı, stomaların açılıp kapanmasını düzenleyici etkilere sahiptir. Özellikle stres altında bulunan bitkilerde yüksek miktarlarda üretilmektedir. Pratikte tarımda kullanımı söz konusu değildir.
5. Etilen: Bitkilerde doğal olarak üretilen gaz halindeki bir olgunlaştırma hormonudur.
Özellikle yeşil muzların olgunlaştırılması ve sarartılması, yeme olumunda ve fakat yeşil olarak derilen mandarin ve limon gibi bazı turunçgillerin kabuklarının sarartılması için kullanılmaktadır. Kullanılan etilenin kaynağı direk etilen veya asetilen gazı olduğu gibi bazı etilen üreten kimyasallar da olmaktadır. Bitki içerisinde üretilen bu hormonlardan oksinler, sitokininler ve etilen kimya sanayinin yardımıyla yapay olarak üretilebilmektedir. Bu maddeler, etilen hariç kimyasal yapı olarak bitkisel doğal hormonlarla aynı olmamakla birlikte, bitkilerde kullanıldığında doğal hormonlara benzer veya aynı etkileri oluşturmaktadır. Bu maddeler doğal hormonların bitkilerden saflaştırılması güç ve zahmetli olması nedeniyle yapay olarak üretilmektedir.
Bitki içerisinde ve yapay olarak üretilen, bitkilerde hormonal etkiye sahip tüm kimyasallara ise büyümeyi düzenleyici maddeler adı verilmektedir. Bu maddelerden sadece bitki içerisinde üretilenlere ise bitkisel hormonlar adı verilmektedir.
Oksinler, bitki büyümesini düzenleyici maddeler içerisinde en yaygın kullanılanıdır. Tarımda yapay formu kullanılmaktadır. Naftelen asetik asit, 2,4 dikloro fenoksi asetik asit, indol butrik asit gibi pek çok formu bulunmaktadır.
Günümüzde gibberellinlerin bitkilerde 108 değişik formu bulunmuştur. Bu gibberellinlere GA1, GA2,'..GA108 gibi isimler verilmiştir. Tarımda en yaygın kullanılan formu GA3, GA4 ve GA7'dir. Bu gibberellinler, Giberella fujikuroi mantarından elde edilerek kullanılmaktadır.
Sitokininler, oksin ve gibberellinlerde olduğu gibi pek çok farklı yapıda kimyasalları içermektedir. Tarımda daha çok benzil adenin adı verilen yapay sitokinin yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bu hormonların yanı sıra, son zamanlarda bitkilerden elde edilen ve hormonal etkilerinin olduğu kanıtlanan maddeler de bulunmaktadır. Bunlar brassinosteroidler, salisilik asit, jasmonik asit ve poliaminlerdir. Brassinosteroidler, salisilik asit ve poliaminler yapay olarak üretilebilmektedir.
Günümüzde bu maddelerin tarımda sınırlı sayıda kullanım alanı mevcuttur.
Tarımda, bitki hormonları genellikle bir sorun olduğu taktirde ve çok düşük miktarlarda kullanılmalıdır. Kullanılan bu miktar çok düşük düzeylerde olduğu için ürünün derim zamanına kadar olan sürede bitki içerisinde parçalanmakta veya zararsız bir düzeye inmektedir. Dolayısıyla, uygulamada gereksinim duyulan madde miktarı aşılmadığı taktirde, bitki hormonlarının insan sağlığı açısından sakıncalı olabileceği düşünülmemelidir.
Gereksinim duyulmadığı halde veya gereksinim duyulan miktardan daha yüksek dozda bitkiye uygulanıldığı taktirde ise üretici, kullanılan söz konusu maddenin istenilen amaca hizmet edemeyeceğini, bitkiye yarar yerine zarar vereceğini, bu uygulanan yüksek doza karşı meyve anormalileri gibi bitkinin tepki göstereceğini ve tüketicinin de üreticiyi bu meyvelere ilgi göstermeyerek cezalandıracağını bilmelidir.
