Uzunluk ölçü birimleri ve ölçüm aletleri

Uzunluk ölçüsü: Uzunluğu ölçmek için kullanılan metre, yarda vb. herhangi bir birimdir.

Sponsorlu Bağlantılar

Uzunluk nedir

1. Bir şeyin bir uçtan öbür uca kadar olan uzaklığı.

1. İki nokta arasındaki yer aralığının ölçümü, tul.
2. Bir yüzeyin iki temel boyutundan en büyük olanı, boy, en karşıtı
   Örnek: Üç buçuk metre uzunluğunda bir kalas bul, getir.
3. Yazının, sözün kapsam yönünden genişliği.
4. Süre yönünden uzun olma durumu.
5. Bir filminuzunluk birimiyle (metre ya da ayak) belirtilen boyu.

Ölçü nedir

1. Bir niceliği, o nicelik için kabul edilmiş birimlerden birine göre oranlayarak değerlendirme, mizan.
2. Bu değerlendirmede kullanılan birim, ölçme birimi
   Örnek: Ziyanımız, ölçülere sığmayacak kadar büyüktür. R. E. Ünaydın
3. Ölçme sonucu bulunan rakam.
4. Belirlenmiş boyut.
5. Değer, itibar
   Örnek: Şimdiki ölçülere uymaz bir biçimi vardı. Y. Z. Ortaç
6. Aşırı olmama, ılımlı, uygun olma durumu.
7. Bir şiirdeki dizelerin hece ve durak bakımından denk oluşu, vezin.
8. Ölçüt.
9. Basınç, sıcaklık, akışkan düzeyi, aralık gibi nicelikler ölçen özel aygıt.

UZUNLUK ÖLÇÜLERİ
Uzunluk ölçüsü temel birimi metredir.

METRENİN KATLARI VE ASKATLARI
Metrenin askatları:
Mili metre
Santimetre
Desimetre
Katları:
Dekametre
Hektometre
Kilometre
UZUNLUK ÖLÇÜLERİ
Uzunluk ölçüsü temel birimi metredir.
METRENİN KATLARI VE ASKATLARI
Metrenin askatları:
Mili metre
Santimetre
Desimetre
Katları:
Dekametre
Hektometre
Kilometre
1 km = 1000 m
1 hm = 100 m
1 dam = 10 m

METRE
1 dm = 0,1 m
1 cm = 0,01 m
1 mm = 0,001 m

Uzunluk ölçü birimleri, askatlarına çevirirken her basamakta 10 ile çarpılır. Katlarına çevirirken de her basamakta 10 ile bölünür.

Uzunluk Ölçü Birimlerinin Birbirine Çevrilmesi:
Örnek: 32 m’ yi metrenin katları ve askatları cinsinden ifade edelim.
Çözüm:
32 m = 320 dm
32m = 3200 cm
32m = 32000 mm

32 m = 3,2 dam
32m = 0,32 hm
32m = 0,032 km


ALAN ÖLÇÜLERİ
Alan ölçüsü temel birimi “metrekare”dir. Kenar uzunluğu 1 metre olan karenin alanına metre kare denir, “m2” biçiminde gösterilir.

METRE KARENİN KATLARI VE ASKATLARI
Metrekarenin askatları:
Milimetre kare
Santimetre
Milimetre kare
Katları:
Dekametre kare
Hektometre kare
Kilometre kare

1 km2 = 1000000 m2
1 hm2 = 10000 m2
1 dam2 = 100 m2

METRE KARE
1 dm2 = 0,01 m2
1 cm2 = 0,001 m2
1 mm2 = 0,000001 m2

Alan ölçü birimleri askatlara çevrilirken her basamakta 100 ile çarpılır. Katlarına çevrilirken de her basmakta 100 ile bölünür.
Alan ölçü birimlerinin birbirine çevrilmesi:
Örnek :
53,64 m2= 5364 dm2
53,64 m2= 536400 cm2
53,64 m2=53640000 mm2
53,64 m2=0, 5364 dam2
53,64 m2=0,005364 hm2
53,64 m2=0,00005364 km2

HACİM ÖLÇÜLERİ
Hacim ölçüsü temel birimi “metre küp” tür. Kısaca “1 m3” olarak gösterilir.
Her ayrıtın uzunluğu 1 metre olan küpün hacmine metre küp denir.

Metre Küpün Katları ve Askatları
Askatlar:
Milimetre küp
Santimetre küp
Desimetre küp
Katları:
Dekametre küp
Hektometre küp
Kilometre küp

1 km3 = 1000000000 m3
1hm3 = 1000000m3
1 dam3 = 1000 m3
METRE KÜP
1 dm3 = 0,001 m3
1 cm3 = 0,0000001 m3
1 mm3 = 0,000000001 m3

Hacim ölçü birimini askatlarına çevirirken her basamakta 1000 ile çarpılır. Katlarına çevrilirken de her basamak 1000 ile bölünür. Hacim ölçü birimlerinin birbirine çevrilmesi:

Örnek:
7,2 m3’ ü askatlarına ve katlarına çevirelim.
7,2 m3 = 7200 dm3
7,2 m3 = 7200000 cm3
7,2 m3 = 7200000000 mm3
7,2 m3 = 0,0072 dam3
7,2 m3 = 0,0000072 hm3
7,2 m3 = 0,000000000 km3

Alan ölçüsü:
2) 0,238 km2 kaç m2 dir?
Çözüm:
1 km2 = 1000000 m2
0,238 km2 = 238000 m2 = 238.103

Hacim Ölçüsü:
3) 0,45 m3 kolonyayı 15 cl’lik şişelere doldurmak için kaç şişe gereklidir?
Çözüm:
0,45 m3 = 450 dm3
1 dm3 = 1 lt
450 dm3 = 450 lt = 45000 cl
45000 cl: 15 cl= 3000 şişe gereklidir.

Uzunluk Ölçüsü:
4) 8 hm 8 dam 8 m - 1000 mm 100 cm 10 dm işleminin sonucunu bulunuz.
Çözüm: 8 hm = 800 m
8 dam = 80 m
800m+80m+8m=888m
1000 mm = 1 m
100 cm = 1 m
10 dm = 1m
1m+ 1m + 1m= 3m
Sonuç metre cinsinden istendiği için hepsini metreye çevirerek işlem yapılır.
888m- 3m= 885 m

Ölçüm Aletleri – Kumpaslar
Klasik Kumpas
Doğrusal ölçmede kullanılan cetvellerin özelleştirmesiyle kullanım kolaylığı ve ölçüm hassasiyeti sağlayacak şekilde özelleştirilmiş doğrusal ölçüm aletlerine kumpas denir. Kumpaslar yardımıyla uzunluk, derinlik, yükseklik gibi doğrusal ölçüler hassas bir şekilde belirlenebilir. Sanayide yaygın olarak kullanılan kumpaslar, kalite kontrol bölümlerinde özellikle hassas imalat yapılan sanayi kollarında en yaygın kullanılan doğrusal ölçü belirleme aletidir. Genellikle cetvel ve verniyer olmak üzere iki ana kısımdan oluşur. Cetvel kısmı sabit çeneden başlayan ana gövde kısmıdır. Verniyer kısmı ise hareketli kısımdır ve ölçüsünü belirlemek istediğimiz uzunluğun belirlendiği kısım verniyer kısmıdır.

Kumpaslar; iç çap, dış çap ve kanal gibi uzunlukları ölçebilmek için kumpas çenelerine özel formlar verilerek kumpaslar özelleştirilir. Verniyer kısmı ise gözle görülebilir hassasiyetin kısıtlı olmasından dolayı ölçü okuma kısımlarında inovasyon yapılarak saatli veya dijital şekilde geliştirilerek 1/10000 hassasiyetlerine kadar geliştirilmiş kumpaslar üretilmiştir. En temel kumpas 1/10 hassasiyetinden başlar. 1/10 hassasiyetindeki kumpasın cetvel kısmındaki her 1 mm ve 1 inch aralık için verniyer kısmında 10 aralık belirlenmiştir. Ölçü belirlenmesi ise cetvel ve verniyer kısmındaki çizgileri tam olarak kesiştiği durumda belirlenebilmektedir.

Verniyerli Kumpas Nasıl Okunur?
1/20 Hassasiyetli Verniyerli Kumpas nasıl okunur
Resimde her ne kadar cm olarak belirtmiş olsak da genelde makina imalat sanayi gibi hassas işlerin teknik resimlerinde veya imalat resimlerinde ölçüler mm cinsinden hassas olarak verildiği için kumpaslarda da yaygın kullanılan ölçü birimi mm/inch cinsindendir. Yani yukarıdaki ölçülen ölçü aslında 24,7 mm olarak verilmeliydi fakat okuma işleminin daha kolay gösterilebilmesi açısından cm cinsinden göstermeyi tercih ettik.

esas kumpas cetveli üzerindeki asıl ölçü üzerine, verniyer kısmındaki skalanın çizgilerinin esas cetveldeki herhangi bir çizgiyle kesişmesine karışılık gelen ölçü eklenerek ölçmek istediğimiz uzunluğun değeri belirlenir. Virgülden önceki değer cetvelde okunan ölçüdür (örneğimizde 24 mm) daha sonra verniyer skalasında okunan ölçü (örneğimizde 7) virgülden sonrasına yazılarak eklenmiş olur. Örneğimizde 24,7 mm ölçtüğümüz bu ölçüde çakışan çizgi verniyer kısmındaki 6 ila 7 rakamlarının tam ortasındaki çizgi olmuş olsaydı ölçümüz 24,65 mm olarak belirlenmiş olacaktı. 1/20 hassasiyeti 0,05 mm ‘den daha küçük ölçüleri okuyamayacağımızı ifade etmektedir.

Kumpas Çeşitleri
Standart kumpasın neye benzediği ve nasıl kullanılması gerektiğini yukarıdaki görseller yardımı ile anlattığımızdan dolayı, standart kumpas dışında kalan piyasada bir teknik hırdavatçıya gittiğinizde en yaygın olarak karşılaşabileceğiniz diğer kumpas çeşitlerini aşağıda gösterdik:
dijital-kumpas


saatli-kumpas

Dijital ve saatli kumpaslar da standart kumpaslarla aynı özelliklere sahiptir. Daha kolay ve daha yüksek hassasiyetlerde ölçü okuma imkanı sağlarlar. Benim gördüğüm en hassas saatli kumpas 1/1000 mm ve en hassas dijital kumpas 1/10000 mm hassasiyetinde ölçüm yapabiliyordu. Bu kumpasların iç ve dış ölçü ölçüm çene geometrilerini değiştirerek ; üç ağızlı kumpas, iç kanal kumpası, dış kanal kumpası, iç ve dış çap kumpasları, kalınlık kumpası, uzun çene kumpasları, vb kumpas çeşitleri amaca yönelik özel olarak üretilmiş olup piyasadan temin edilebilir şekildedir.

Derinlik Kumpası

Derinlik kumpası da aynen standart kumpası gibi verniyer ve cetvel olmak üzere iki kısımdan oluşmakla birlikte geometrisi farklıdır. Kullanım şekli itibariyle standart kumpaslarda verniyer kısmını hareket ettirerek ölçüm yaparken, derinlik kumparlarında verniyer kısmını üst kademeye dayadıktan sonra cetvel kısmını ölmek istediğimiz derinliğe kadar indirdikten sonra ölçüm yaparız. Derinlik kumpaslarının da dijital ve saatli şekilde üretilmiş olan çeşitleri mevcuttur.

Dişli Modül Kumpası

Bu kumpas çeşidi ise modülü bilinmeyen ya da kontrol edilmesi gereken dişlilerin modüllerini ölçmemize yarar. Modül kumpasları doksan derece açılı olarak iki ölçü cetvelinden meydana gelmiştir. Modül kumpaslardaki yatay cetvel bölüntüsü üzerindeki verniyer bölümleri genellikle 1/20 ve 1/50 mm hassasiyetlerinde üretilir . Dijitallerinde ise ölçme hassasiyetleri daha yüksektir. Modül kumpasları yardımı ile diş ölçüleri belirlenen dişlilerin modülleri, dişli hesaplama formülleri yardımıyla hesaplanabilir.

Kumpaslar ile ilgili verebileceğimiz en genel bilgiler bu şekilde olmakla birlikte , kumpas kullanımında önemli olan konuları sonraki yazılarıma bırakıyorum.