Şânizade Mehmet Ataullah Efendi

ŞANİZADE ATAULLAH EFENDİ, tûrk bilim adamı ve tarihçi (İstanbul 1771 - Tire 1826). Medine mollası Elhac Mehmet Sadık Efendi'nin oğlu; büyükbabasının tarak işleriyle uğraşmasından ötürü “Şanizade” sanıyla tanındı. Öğrenimini Süleymaniye tıp medresesi'nde tamamladı; ayrıca Mühendishanei berri hümayunda geometri ve gökbilim okudu. Müderrislik, kadılık gibi görevlerde bulunduktan sonra Mütercim Asım'ın ölümü üzerine vakanüvisliğe getirildi (1819). Latince olan tıp terimlerini türkçeleştirme çabaları, özellikle de çağdaş bilim anlayışından ödün vermeyen tutumu, sarayın hekimbaşısı Behçet Efendi 'yle ters düşmesine ve onun etkisiyle de görevden alınmasına (1824) yol açtı. Çok geçmeden Yeniçeri ocağı’nın kaldırılması ve tekkelerin kapatılması sırasında, bektaşi olduğu gerekçesiyle Tire'ye sürgün edildi. Tire'deki mezarının başında anıtı bulunmaktadır. Askerlik, tıp, tarih konularında telif ve çeviri birçok yapıt bırakmış, Ata mahlasıyla yazdığı şiirlerini Divan’ında toplanmıştır. Başlıca yapıtları: Mi'yar üt-etibba (1819, ital- yancadan çevrilmiştir), Kavanini -asakiri cihadiye (1819), Kavanin-i cerrahin (1828), Istılahat-ı etibba, Tarih (4 cilt, 1867-1875).