Yeryüzü Şekilleri - Kanyon

Kanyon
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Sponsorlu Bağlantılar

İki yanında duvar gibi sarp kayalıkların yükseldiği derin vadi. Genellikle akarsuların oyarak oluşturduğu vadilerdir ya da çöküntülerle oluşur. Tektonik olayların süregeldiği bölgelerde daha çok görülür (Colarado Kanyonu). Kimi kanyonlarda vadiyi oluşturan ırmaklar halen akmaktadır, kimindeyse yitip gitmiş bir akarsu ve yeraltı ırmağının izleri görülür. Deniz diplerinde de deniz kanyonu denilen kanyonlara rastlanır.

Büyük Kanyon’un Buz İkizi

Antarktika’da keşfe çıkan İskoç buzulbilimciler, ABD’nin ünlü Büyük Kanyon’u (Grand Canyon) büyüklüğünde bir kanyon buldular.

Antartika’nın buzla kaplı coğrafyasının altında ne yattığı hâlâ büyük ölçüde gizemini koruyor.Ancak İskoç buzulbilimciler beyaz kıtanın batı kıyılarında önemli bir keşfe imza attılar.Verilen bilgiye göre, Robert Bingham liderliğindeki İskoç ekip 2400 kilometrelik bir keşif yolculuğu sırasında ABD’deki ünlü Büyük Kanyon'u (Grand Canyon) aratmayan büyüklükte bir kanyon olduğunu fark ettiler.

Bingham ve ekibi, Ferrigno Çatlağı adını verdikleri ve kıtanın Güney Amerika’ya en yakın noktasına doğru kilometrelerce uzanan kanyonun milyonlarca yıl önce, Antarktika henüz ‘kuru bir kıta’ iken oluştuğunu tahmin ediyor.Görünüş itibarıyla dünyadaki diğer kanyonlara benzeyen Ferrigno Çatlağı, ABD’nin Arizona eyaletindeki Grand Canyon veya Antalya’daki Köprülü Kanyonu gibi akarsu aşındırmasından değil, büyük depremlerin yol açtığı tektonik çöküntü ile oluşmuş.

Kaynak : Ntvmsnbc / BBC (27 Temmuz 2012,10:42)

Kanyon nedir?

Sarp, kayalık kenarları arasına sıkışmış vadi. Bir akarsuyun yeri oyması neticesinde meydana gelen dar ve dolambaçlı boğaza da kanyon adı verilir.

Yeryüzündeki bu çeşit yerlere dendiği gibi, deniz diplerindeki keskin yamaçlı vadilere de bu ad verilir. Kanyonlar genellikle suyu bol ve kuvvetli akarsular tarafından meydana getirilir. bazen da içinde yeraltı ırmağının geçtiği mağaraların çökmesi ile teşekkül ederler.

Yurdumuzda Karadeniz bölgesi dağları ile Batı ve Orta Toroslarda kanyonlar çok bulunur. Kuzey Amerika’daki Colorado kanyonları dünyaca meşhurdur. Bir çok kanyonu uzun süreli erozyonların yaylalar üzerinde oluşturduğu bilinmektedir. Kanyon yapılarının iki yanlarındaki duvarlar, erozyon ve aşınmaya dayanıklı sert kayalardan oluşur. Bunlar granit ya da kumtaşı gibi oluşumlardır.

Kanyon oluşumunda hızlandırıcı etkisi olan hava akımları kuru alanlarda sulak bölgelere nazaran daha etkili olduklarından, kanyonlara bu tür bölgelerde daha sık rastlanır. Sualtı Kanyonları adından da anlaşılacağı üzere, deniz taban seviyesinde oluşan kanyon yapılarıdır. Karasal olanlarla hemen hemen aynı özelliklere sahip olan ve genellikle nehir ağızlarında vücut bulan bu yapıların oluşumlarında, sualtı akıntıları temel etkendir.

Türkçe'ye Frenk dillerden gelen Kanyon adı, kaynağı İspanyolca asıllı olan cañón sözüdür. Bu doğal oluşumun en bilinen örneği Arizona'da bulunan Büyük Kanyon'dur. Amerika Birleşik Devletleri'nin güney-doğu'sunda yer alan bu kanyon arkeolojik önem taşır; bunun nedeni Amerika kıtasının ilk sahipleri olarak da bilinen Kadim Pueblo Halkının bu çevrede geniş yerleşimler kurmuş olmasıdır.

Geniş bir kanyonun içinden akan bir nehir, duvarları jeolojik bir merdiveni andıran kanyonlar oluştururabilir. Bunlar siperli nehir ((entrenched river)) olarak anılırlar zira bu tip nehirlerin akış yollarını değiştirmeleri epey zordur. Colorado River ve Snake River (ABD kuzey-doğu) bu yapılara örnek teşkil edebilecek iki nehirdir.