Ahmet Hamdi Tanpınar - Sayfa 2

Ahmet Hamdi Tanpınar (1901 İstanbul-1962 İstanbul),

Sponsorlu Bağlantılar

Şair, yazar.

Ortaöğrenimini Vefa, Kerkük, Antalya sultanilerinde, yükseköğrenimini Edebiyat Fakültesi'nde tamamladı (1923). Çeşitli liselerde ve Gazi Eğitim Enstitüsü'nde Edebiyat ve Güzel Sanatlar Akademisi'nde estetik, sanat tarihi öğretmenliğinden sonra (1933-1939), Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne yeni Türk edebiyatı profesörü oldu (1939-1942). Maraş'tan milletvekili seçildi (1942-1946).

Bir süre Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği ve akademideki eski görevinde çalıştıktan sonra Edebiyat Fakültesi'ndeki kürsüsüne atandı. Son görevindeyken öldü. Dergâh, Millî Mecmua, Hayat, Görüş (1921-1932) dergilerinde çıkan ilk şiirleriyle çabuk tanınan Ahmet Hamdi, bu döneminde hece ölçüsüyle yazdığı hâlde-Faruk Nafiz ve öteki hececilerden ayrı bir estetik peşinde, kendine özgü bir sözcük ve kavram dünyası yaratmaya çalıştı. Daha sonra Varlık, Görüş, Ağaç, Oluş, Ülkü, İstanbul (1933-1947) dergilerindeki şiirleriyle bir düşünür ve şair kişi beraberliğinin verimli çağını yaşadığı görülür.

Kişi, doğa ve evren üçgeni içinde, kendine özgü sözcük ve kavramların aracılığıyla, çoğun şaşkınlık, korku, kaçış temalarına eğilim duyar; ilk bakışta göze çarpmayan işleyiş ustalıkları, daha çok somut eğilimlerin ağır bastığı şiirlerde amaçladığı "şiir dili" düzeyine ulaşır. Ne var ki çağdaş gelişmelerin yarattğı kültür olanaklarını benimsediği hâlde, insana bakışı, insancıllığını somutlayacak bir öz hesaplaşmasına gitmesine izin vermez.

Yapıtları:

• "Abdullah Efendinin Rüyaları" (öyküler, 1943),
• "Beş Şehir" (denemeler, 1946),
• "Huzur" (roman, 1949),
• "Yaz Yağmuru" (öyküler, 1955),
• "19. Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi" (1949),
• "Şiirler" (1961),
• "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" (roman, 1962),
• "Yaşadığım Gibi" (denemeler, ölümünden sonra, 1960),
• "Edebiyat Üzerine" (makaleler, ölümünden sonra, 1960),
• "Yahya Kemal" (inceleme, 1962).
  

TANPINAR (Ahmet Hamdi), türk şair, yazar (İstanbul 1901 - ay. y. 1962). Kadı Hüseyin Efendi’nin oğlu. İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi’ni bitirerek (1923) liselerde, Gazi eğitim enstitüsü’nde edebiyat öğretmenliği yaptı (1923-1932). Güzel sanatlar akademisi’nde sanat tarihi, estetik, mitoloji derslerini okuttu (1933 -1939). Yeni türk edebiyatı tarihi profesörü olarak atandığı İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi’nde görev yaptı (1939 -1942; 1949-1962). Kahramanmaraş milletvekili olarak TBMM'de bulundu (1942 -1946). Üniversitede öğrencisi olduğu Yahya Kemal Beyatlı’nın sanat anlayışından (öz şiir) ve tarihe bakışından yer yer etkilendi. Şiirlerinde {Şiirler [1961]; Bütün şiirler [1976]) doğa, aşk, zaman, sonsuzluk, ölüm, bilinçaltı dünyası, geçmişin değerleri gibi temaları biçim titizliğiyle ve yoğunlaştırılmış bir anlatımla işledi. Sık sık simgelerden, alegorilerden yararlandı. Kusursuzluğu amaçlayan ürünler (Ne içindeyim zamanın, Selam olsun, Hatırlama) verirken yaşanan anda geçmişin değerlerini yakalamaya, kültür sorunlarını irdelemeye de yöneldi (Bursa'da zaman). Psikolojik gözlemlerin beslediği öykülerinde (Abdullah Efendi'nin rüyaları [1943], Yaz yağmuru [1955]), kahramanlarının bilinçaltı serüvenine, düşlerine geniş yer verdi. Bu yapıtlarında, daha çok da romanlarında Türkiye’de Tanzimat’tan itibaren toplumsal yaşamın değişmelerini anlattı; doğu uygarlığından batı uygarlığına geçişin sorunları üzerinde durdu. Ele aldığı olaylar bakımından birbirini izleyen roman dizisinde (Mahur beste [tamamlanmamıştır, 1975], Sahnenin dışındakiler [1973], Saatleri ayarlama enstitüsü [1961], Huzur [1949], Aydaki kadın [tamamlanmamıştır, 1987]), bazıları ortak olan kahramanların bireysel serüvenlerini (aşk) anlatırken tarihsel ve doğal bir çevreyi (İstanbul) derinliğine canlandırdı; Kırım savaşı’ndan DP yönetiminin çöküşüne kadar gelen dönemin toplumsal çalkantılarını gösterdi. Kültür değişmelerinin yol açtığı bunalımları ele aldı; geçmişteki değerlerin çağdaş yaşamı nasıl besleyebileceğini araştırdı. Bu yapıtlarında zaman zaman lirik (Huzur), yergici (Saatleri ayarlama enstitüsü), siyasal polemik (Aydaki kadın) yanlar ağır basıyordu. Yapıtlarında (yukarda anılanlardan başka Beş şehir [1946], Yaşadığım gibi [1970], Ahmet Hamdi Tanpınar'ın mektupları [1974]) öğretici, düşündürücü nitelikleri kadar kullandığı imgeler, başvurduğu benzetmeler, çağrışımlar, uzun cümleli sözdizimiyle bir düzyazı usası olarak da görünür.