Sabahattin Eyüboğlu
Ziyaretçi
Sabahattin Eyuboğlu
(d. 1908, Akçaabat - ö. 13 Ocak 1973, İstanbul)
Sponsorlu Bağlantılar
Türk kültürünün kökenlerine ve sorunlarına eğilen yazılarıyla çağdaşlarını ve kendisinden sonra gelen kuşakları etkilemiştir. Ressam ve şair Bedri Rahmi Eyuboğlu’nun ağabeyidir. Trabzon Lisesi’nin son sınıfındayken, üniversiteye öğretim üyesi yetiştirmek için açılan sınavı kazanarak Fransa’ya gönderildi (1928). İki yıl Dijon, bir yıl Lyon Üniversitesi’ne devam ettikten sonra bir yıl Paris’te kalıp Sorbonne’da dersleri izledi (1931). Ertesi yıl İngiltere’de İngiliz dili ve edebiyatı üzerine incelemeler yaptı. 1933’te Türkiye’ye dönünce, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde doçent oldu. 1938’e değin Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliği, Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği.
Tercüme Bürosu başkan yardımcılığı gibi görevlerde bulundu. 1939-47 arasında Hasanoğlan Köy Enstitüsü’nde ders verdi. 1946’da çok partili rejime geçildikten sonra köy enstitülerine karşı yürütülen kampanya sırasında Tercüme Bürosu’ndaki ve Hasanoğlan’daki görevlerinden uzaklaştırıldı. 1947’de Paris’e gitti. Dönüşünde yeniden Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliğine atandı; İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde karşılaştırmalı Türk-Fransız edebiyatı, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ile İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksekokulu’nda sanat tarihi dersleri verdi.
27 Mayıs hareketinden sonra üniversiteden uzaklaştırılan 147 öğretim üyesi arasında o da vardı. Yeniden göreve çağrılınca İTÜ’ deki işine döndü. Babeuf’ten Vedat Günyol’la birlikte çevirdiği Devrim Yazıları (1963) adlı kitaptan ötürü Türk Ceza Kanunu’nun 142. maddesi uyarınca yargılandı; 1966’da aklandı. 12 Mart döneminde gizli örgüt kurdukları savıyla Vedat Günyol ve Azra Erhat’la birlikte tutuklandı; yargılama sonunda aklandıktan kısa bir süre sonra öldü.
İlk yazısı 1930’da Ankara’da Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanan Eyuboğlu, 1930’larda Tan, Varlık, Ağaç, Kültür Haftası gibi dergilerdeki deneme, eleştiri ve incelemeleriyle dikkati çekti. Bu sırada şiir ve müzik, öz şiir sorunu, yabancı dil ve kültür, sanatta içtenlik gibi daha çok genel sanat kavramları ve dil sorunları üzerinde durmuştu. Yazarlığının asıl etkili ve verimli dönemi 1940’larda başladı. Tercüme, Yaprak, Yeni Ufuklar, Tanin, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde yayımladığı yazılarıyla kültürün maddi temellerini araştıran, halk değerlerine yönelen hümanist bir düşüncenin öncülüğünü yaptı. Yaprak dergisinde, Yeni Şiir hareketinin toplumsal bir içerik kazanmasına katkıda bulundu. Orhan Veli, Cahit Külebi, Ceyhun Atuf Kansu, Mehmet Başaran, Halikarnas Balıkçısı gibi şairleri ele alarak tek tek değerlendirdi. Kültür yaşamına yeni bir edebiyat anlayışının ve dil devriminin yerleştiği bir dönem olan 1950’lerin sonlarında ise yazılarında emperyalizm ve kültür ilişkileri sorununa ağırlık verdi.
Sabahattin Eyuboğlu Türk kültürü konusunda Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat’la birlikte yeni bir Anadoluculuk görüşü getirdi. Ona göre Türk kültürü Anadolu’da daha önce yaşamış eski toplumların kültürlerinin bir uzantısıydı. Böylece Türk kültürünün kökenini Orta Asya’da aramak, çağdaş Batı kültürüne dolaysızca bağlanmak kadar yanlıştı. Batı kültürünün kaynağı olan Yunan kültürü Anadolu’da doğup gelişmişti. Eyuboğlu ve arkadaşlarının Anadolu hümanizmi kavramı ilkçağ Anadolu toplumlarının kültürlerinden kaynaklanıyor, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerini içine almıyordu. Böylece laik ve maddi içerikli bir kültür ortamı yaratılacaktı.
Eyuboğlu Eski Anadolu uygarlığı konusunda 11 tane de belgesel film yaptı. Bu dizinin ilk filmi olan Hitit Güneşi (Mazhar Şevket İpşiroğlu ve Aziz Albek’le birlikte) 1956’da Berlin Film Şenliği’nde ikinci oldu. Eyuboğlu 1966’da Sinematek’in kurucuları arasında yer aldı. Çeviri alanında ise Fransız, İngiliz, Rus, Yunan ve Latin edebiyatından birçok klasik yapıtı çevirerek önemli bir boşluğu doldurdu.
Mavi ile Kara (1960) adlı denemeler kitabıyla Ataç Armağam’m, M. Ali Cimcoz’la birlikte yaptığı Platon’un Devlet'inin çevirisiyle de 1959’da Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü kazandı.
Öbür önemli yapıtları arasında Fransız Realizmi (1940), Avrupa Resminde Gerçek Duygusu (1952, M. Ş. ipşiroğlu ile birlikte), Yunus Emre’ye Selam (1966), Yunus Emre (1971, 1988), Pir Sultan Abdal (ös 1977, 1988), Köy Enstitüleri Üzerine (ös 1979), Gökyüzü Mavi Kaldı (ös 1978, 1990, Yaşar Kemal ile birlikte, halk edebiyatından derlemeler), Bütün Yazıları I (ös 1981, der. Azra Erhat) vardır.
kaynak: Ana Britannica
Son düzenleyen Safi; 31 Temmuz 2016 21:59
Biyografi Konusu: Sabahattin Eyüboğlu nereli hayatı kimdir.
