Francesco Petrarca

Francesco Petrarca

Francesco Petrarca (20 Temmuz 1304, Arezzo - 18/19 Temmuz 1374, Arquà Petrarca) döneminin en büyük bilgini sayılan İtalyan hümanist ve şair.


Yaşamı

Öğrenimi ve İlk Yapıtları

Petrarca, 20 Temmuz 1304'te, Arezzo'da dünyaya gelir. Babası Noter Petracco di Parenzo; annesi Eletta Canigiani'dir. Beyaz Guelfolar hizbinden olan Petracco, 1302'de Floransa'dan sürülmüş, Arezzo'ya sığınmıştır. Petrarca'nın babası, papalığın yeni merkezi Avignon'a taşınır; ailesi ise Carpentras'a yerleşir. Petrarca, dönemin seçkin hocalarından Convenevole da Prato'dan dilbilgisi dersleri alır. Bu arada erkek kardeşi Gherardo dünyaya gelmiştir (1307). Petrarca, 1316'da Montpellier Üniversitesi'nde hukuk öğrenimine başlar, ama klasik kültüre olan ilgisi çok daha yoğundur. Hukuk öğrenimini tamamlamak için 1320'de gittiği Bologna'dan, babasının 1326'da ölümü üzerine, bir daha dönmemek üzere ayrılıp Avignon'a gider. Kardinal Giovanni Colonna'nın özel din görevlisi olarak çalışmaya başlar (1330); bu görevi 1347-1348 yılına dek sürmüş olsa gerektir. 1333'de Fransa, Flandre, Brabant ve Rheinland'ı kapsayan bir Kuzey Avrupa yolculuğuna çıkar. Aralık 1336'da Colonna ailesinin konuğu olarak Roma'ya ilk yolculuğunu yapar. 1337'de Vaucluse'de, Sorgue Irmağı kıyısında küçük bir ev satın alır. Gene aynı yıl, evlilik dışı bir ilişkiden ilk oğlu Giovanni dünyaya gelir. De Viris Illustribus'u (Ünlü Erkekler) yazmaya başlar. 1338-1339 yıllarında Africa adlı epik şiirine başlar. Triumphi'yi (Utku Şiirleri) yazma fikri bu dönemde oluşur ve yapıtın "Aşkın Utkusu" bölümünü yazmaya başlar.

Edebiyat ve Ahlak Anlayışının Gelişmesi (1340-1346)


1340'da hem Paris Üniversitesi, hem Roma Senatosu Petrarca'ya şairlik tacını önerir. Sanatçı, Roma'yı seçer. 1341'de Napoli'ye gider, Kral Roberto'nun huzurunda üç gün süren bir sınavdan geçer ve 8 Nisan günü gösterişli bir törenle başşairlik tacını giyer. 1341-1342 yıllarında Africa'nın ilk taslağını bitirir; Utku Şiirleri'ne devam eder. 1342'nin Şubat ya da Mart ayında Provence'a gitmek üzere yola çıkar. 1342-1343'de Vaucluse ve Avignon'da yaşar. Canzoniere'nin ilk biçimini hazırlar. Kızı Francesca dünyaya gelir. Secretum Meum'un (İç Dünyam) ilk biçimini yazar. Rerum Memorandarum Libri'ye (Unutulmaz Şeyler) başlar.

Yeni Bir Anlayışa Doğru (1346-1353)

Vaucluse'de yaşadığı 1346-1347 yıllarında De Vita Solitaria'yı (Yalnız Yaşam) yazar. Bucolicum Carmen'in (Çoban Şiirleri) bazı eklogalarını kaleme alır. 1347'de kardeşi Gherardo'yu Montrieux'de ziyaretinin ardından De Otio Religioso'yu (Dinsel Huzur) yazar. Cola di Rienzo'nun Roma Cumhuriyeti'ni yeniden canlandırma girişimine destek vermek için Roma'ya doğru yola çıkar; girişimin başarısızlıkla sonuçlandığını öğrenince (Aralık 1347), Cenova'da kalır, oradan Verona'ya doğru yola çıkar. Kara Veba'nın hüküm sürdüğü 1348 yılının Ocak ayında Verona'dadır. Mart ayında Parma'ya döner. 19 Mayıs'ta, Laura'nın ve aralarında Kardinal Colonna'nın da bulunduğu pek çok dostunun ve koruyucusunun ölüm haberini alır. Veba ve birçok dostunu yitirmesi, onu "Ölümün Utkusu"nu yazmaya yönlendirir. 1350 yılında, Padova'da kısaca Familiares olarak bilinen Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar) derlemesinin ilk mektubunu yazar. Floransa'da Giovanni Boccaccio'yla tanışır; ömür boyu sürecek olan bir dostluğun başlangıcıdır bu. 1351'de Vaucluse'e gelir; De Viris IllustribusCanzoniere üzerindeki çalışmalarını sürdürür. Papa sekreterliği görevini geri çevirir ve Avignon'daki papalık merkezine karşı olduğunu vurgular. Liber Sine Nomine (Adsız Kitap) başlıklı mektup derlemesine başlar. 1352'de Familiares derlemesiyle uğraşır; De Viris IllustribusUtku Şiirleri üzerinde çalışır. Papa VI. Clemens'in ölümü üzerine papa seçilen VI. Innocentius'un düşmanca tutumu yüzünden, Avignon'dan ayrılmaya hazırlanır.

Son Yılları ve Ölümü (1353-1374)

Petrarca 1353'te İtalya'ya gelir; artık Provence'a dönmeyecektir. 1354'te De Remediis Utriusque Fortune'yi (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler) yazmaya başlar. Sonbaharda Bohemya Kralı Karl İtalya'ya bir sefer düzenleyerek Roma'da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu tacını giyer. Petrarca, Aralık ayında Mantova'da Karl'la tanışır. 1356'da görevli olarak Karl'ın sarayında kalır. Ağustosun sonuna doğru Milano'ya döner. Canzoniere'nin üçüncü düzenlemesi üzerinde çalışmaya başlar. 1357'de Utku Şiirleri'ni gözden geçirir; Bucolicum Carmen ve De Otio Religioso üzerinde çalışır. 1358'de Canzoniere'nin üçüncü düzenlemesini bitirir. Secretum Meum'u gözden geçirir. Canzoniere'nin yeni, dördüncü düzenlemesi üzerinde çalışmaya başlar. 1361'de oğlu Giovanni'nin vebadan öldüğünü öğrenir. Güz boyunca Familiares'i gözden geçirir ve Rerum Senilium Libri'ye (Yaşlılık Mektupları) başlar. Eylül 1362'de Venedik'e taşınır. Dükler Sarayı'ndan biraz uzaktaki bir ev karşılığında, ölümünden sonra kütüphanesini olduğu gibi Venedik Cumhuriyeti'ne bırakmayı taahhüt eder. Canzoniere'nin dördüncü düzenlemesini bitirir. Yazdan önce kızı Francesca evlenir. 1363'te Giovanni Boccaccio'yu Venedik'teki evinde ağırlar. "Ünün Utkusu" üzerinde çalışır. 1366'da De Remediis'i bitirir. Familiares'e son biçimini verir. Canzoniere'nin beşinci ve daha kapsamlı bir düzenlemesine başlar. Yıl sonuna doğru Venedik'e döner. Mart 1367'nin sonunda Padova'ya gider; sonra Venedik'e döner, daha sonra yeniden Pavia'ya doğru yola çıkar. Yolculuğu sırasında, en başarılı polemiğini yazar: De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başka Birçoklarının Bilgisizliği Üzerine). 1370 yılının Mart ayında Arquà'daki yeni evine taşınır. 4 Nisan'da vasiyetnamesini yazar; papanın daveti üzerine Roma'ya giderken, Ferrara'da rahatsızlanıp Padova'ya dönmek zorunda kalır. 1370-1372'de "Posteritati" ("Gelecek Kuşaklara") mektubunu yazar; bu mektubunda 1351'e kadarki yaşamöyküsünü anlatır. 1373-1374'de Canzoniere'nin yeni bir nüshasını -sekizinci- hazırlar. 1375'de Canzoniere'nin dokuzuncu ve son biçimi üzerinde çalışır. "Edebiliğin Utkusu"nu yazar. 18 Temmuz günü, Arquà'daki evinde ölür. Kendi arzusuna uyularak, Arquà bölge kilisesine gömülür.

Petrarca ve Laura

Gerek Canzoniere, gerek Utku Şiirleri Laura'ya olan sevgiyi dile getirir. Tarihi kimliği hakkında hemen hiçbir şey bilinmeyen, hatta var olup olmadığı bile tartışma konusu olan Laura, her durumda, Petrarca şiirinin en önemli kişilerinden / imgelerinden biridir.
Petrarca, Vergilius kitabının kenarına düştüğü bir notta Laura'yla karşılaşmasını şöyle anlatır:

Erdemleriyle seçkin ve dizelerimle çoktan üne kavuşmuş olan Laura'yla ilk kez gençliğimde karşılaştım, 1327 yılının 6 Nisan günü, Avignon'daki St. Clare Kilisesi'nde, sabah ayini sırasında; aynı şehirde, gene 6 Nisan günü, gene aynı saatte, ama bu kez 1348 yılında, yaşam ışığı gün ışığından çekildi, ben, rastlantı sonucu, yazgımdan habersiz, Verona'dayken. Üzücü haber Parma'da ulaştı bana, aynı yılın 19 Mayıs sabahı, Ludovico'nun gönderdiği bir mektupla. Erden ve güzel bedeni, öldüğü günün akşamı Fransiskenlerin kilisesinde defnedilmiş. Seneca'nın Scipio Africanus için söylediği gibi, onun ruhunun, geldiği yere, Cennet'e geri döndüğünden eminim.

İtalyanca Yapıtları

• Rerum Vulgarium Fragmenta ya da Rime Sparse ya da Canzoniere (Canzoniere ya da Dîvan)
• Triumphi ya da I Trionfi (Utku Şiirleri)

Başlıca Latince Yapıtları

Koşuk

• Africa
• Bucolicum Carmen (Çoban Şiirleri)
• Epistole Metrice (Koşuk Mektuplar)
• Psalmi Penitentiales (Tövbe Mezmurları)

Düzyazı

• De Viris Illustribus (Ünlü Kişiler Üzerine)
• Rerum Memorandarum Libri (Unutulmaz Şeyler)
• Itinerarium ad Sepulcrum Domini (İsa'nın Mezarına Yolculuk)
• Secretum Meum (İç Dünyam)
• De Vita Solitaria (Yalnız Yaşam)
• De Otio Religioso (Dinsel Huzur)
• De Remediis Utriusque Fortune (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler)
• De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başkalarının Bilgisizliği Üzerine)

Mektup

• Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar)
• Rerum Senilium Libri (Yaşlılık Mektupları)
• Liber Sine Nomine (Adsız Kitap)

Türkçe'de Petrarca

Canzoniere

• Dîvan, çev. Necdet Adabağ (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002).
• Canzoniere, çev. Kemal Atakay (İstanbul: YKY, 2002).

Triumphi

• Utku Şiirleri, çev. Kemal Atakay (İstanbul: YKY, 2007).

Francesco Petrarca (1304 Arezzo - 1374 Arquana)
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

İtalyan şair ve hümanizmin kurucusu. Öğrenimini Avignon'da yaptı. İstemeyerek başladığı hukuk öğrenimini yarıda bıraktı. 1327'de Avignon Saint Claire Kilisesi'nde, daha sonra şiirlerine esin kaynağı olacak Laura'ya rastladı. İlk şiirlerini 1318 ya da 1319'da annesinin ölümü üzerine yazdı. Eski elyazmalarını inceledi ve Cicero'nun "Pro Archia"sını buldu. Bu, hümanist buluşların ilkidir. 8 Nisan 1341'de sınavdan geçerek en büyük şair tacını giydi. 1345'te Verona'ya giderek Cicero'nun mektuplarını ("Ad Aticum", "Ad Quintum", "Ad Brutum") buldu. 1348'deki veba salgını Laura'nın ve birçok arkadaşının ölümüne yol açtı. 1350'de Floransa'da Boccaccio ile karşılaştı. Eylül 1362'de Venedik'e giderek kızı Franceska ve ailesiyle yaşadı. Venedik'in siyasî hayatına katıldı. Çağının en büyük hümanisti olarak kabul edilen Petrarca, geçmiş kültürün önemini vurguladı ve klasik kültürün sürdürülmesi gerektiğini savundu. Laura'ya yazdığı şiirler, İtalya, Fransa, İspanya ve İngiltere'de lirik şiirin gelişmesinin yolunu açtı.

Başlıca Lâtince Yapıtları

• "Epistolea Metricae" (1333-1334)
• "Africa" (1338-1341)
• "Secretum Meum" (Kendi Sırrım, 1342-1343)
• "De Vita Solitaria" (Yalnız Hayat, 1346)
• "De Otio Religioso" (Dinsel Tembellik, 1347)

İtalyanca Yapıtlarının Başlıcaları

• "İl Canzoniere" (Şarkı Kitabı, 1370)
• "Rime" (Dizeler, 1327)
• "İ Trionfi" (Zaferler)