Edebiyat Akımları - Doğalcılık (Naturalizm)

Edebiyatta Doğalcılık
MsXLabs.org & Temel Britannica

Doğalcılık

Sponsorlu Bağlantılar

Doğalcılık, doğadan başka gerçeklik ol­madığını savunan felsefe öğretilerinin genel adıdır. Natüralizm olarak da bilinir. Doğalcı­lara göre doğaüstü gerçekler ya da güçler yoktur. Doğada, nesnel yasalar uyarınca işle­yen bir düzen vardır, işte bu yasalar sayesin­de, gözlem ve deneye dayalı bilimler, doğa ile ilgili her alanda sağlam, kesin bilgilere ulaşa­bilir.

Edebiyat Doğalcılık
Doğalcı anlayışına göre gerçeğin güzel göste­rilmesi için zorlama yapılmamalıdır. Başka bir deyişle gerçek olduğu gibi yansıtılmalı, idealleştirilmemelidir; yaşamın, kaba ve ba­yağı sayılarak ele alınmayan yönleri de işlenmelidir.
Doğa bilimlerinin, özellikle de Darwin'in doğa tasarımına özgü ilke ve yöntemlerin sanata ve edebiyata uygulanmasıyla ortaya çıkan Doğalcılık Akımı'na göre bireyi, kalı­tım, içinde yetiştiği toplumsal ve doğal çevre biçimlendirir. Ekonomik ve toplumsal baskı­lar altında ezilen bireyler, içlerinden gelen güçlü dürtülerle hareket ederler. Alınyazılarını belirleyebilme gücünden uzak oldukların­dan davranışlarından sorumlu tutulamazlar.
Kuramsal temelini Fransız Hippolyte Taine' in oluşturduğu Doğalcılık Akımı, 19. yüzyı­lın ikinci yansında Fransa'da doğdu. Taine'in,

"... hırs, cesaret ve gerçek, tıpkı sin­dirim, kasların işleyişi ve vücut ısısı gibi bir nedene bağlıdır. Kötülük ve erdem, sülfürik asit ve şeker gibi birer üründür."

yolundaki düşüncelerinden etkilenen Goncourt Kardeş­ler, bu düşün ilkelerini uygulayarak ilk Doğalcı roman olan Germinie Lacerteux‘u (1864) yazdılar. Ama edebiyatta Doğalcılık Akımı, anlatımını, Emile Zola'nın "Le Roman experimental" (1880; Deneysel Roman) başlığı altında topladığı deneme yazılarında buldu. Zola'ya göre romancı, olguları yalnızca saptayarak yazmakla yetinen bir gözlemci değil, roman kişilerinin ruhsal yapılarını, kişiliklerini ve onların iç dünyalarını bir dizi deneyden geçi­ren, duygusal ve toplumsal olgulan, bir kim­yacının maddeyi işlediği gibi işleyen bir deney­cidir.
Doğalcılık'ın öngördüğü yöntemlere sıkı sıkıya bağlı kalma konusunda pek az Doğalcı yazar Zola'ya yaklaşabildi. Ama bir süre sonra, dönemin hemen hemen tüm ünlü yazarları, az ya da çok bu akımdan etkilendi. Zola başta olmak üzere, belli başlı Doğalcı yazarlar arasında, ünlü öykücü Guy de Mau­passant, romancı Joris-Karl Huysmans, Al­man oyun yazarı Gerhart Hauptmann, Porte­kizli romancı José Maria Eça de Queirós anılabilir. Andre Antoine'ın Paris'te kurduğu "Theatre Libre" (Özgür Tiyatro), Otto Brahm' ın Berlin'de kurduğu "Freie Bühne" (Özgür Sahne), Doğalcı anlayışla yazılmış oyunları, Doğalcı üslupla sahneleme amacına yönelikti.
Eksiksiz bir nesnelliği amaçlamış olmakla birlikte, Doğalcı yazarlar, belirlenimci ku­ramlara bağlı oldukları için, gerçekliği, belli yargıların etkisi altında ele aldılar, nesnel gerçekleri yazdılar ve idealleştirmeye karşı çıktılar. Doğanın çoğunlukla acımasız ve zorlu, yaşamın acımasız ve kaba yanlarını yansıt­tılar. Kalıtımla ilgili görüşleri dolayısıyla, güçlü tutkuların pençesinde kıvranan basit tipleri ele aldılar. Bundan dolayı yapıtlarında, çevrenin birey üzerindeki ezici etkisine inandıklarından, da­ha çok eniç karartıcı mekânları, gecekondu semtlerini ve yeraltı dünyasını bir belgesel diliyle işlediler. iç karartıcı mekânları, gecekondu semtlerini, yeraltı dünyasını seçtiler. Bu boğuntulu ya da yoksul ortamları, bir belgesel diliyle anlattılar. Doğalcı yazarlar, çevrenin birey üzerindeki ezici bir etkisi olduğuna inanıyorlardı.
Avrupa edebiyatında Doğalcılık'ın etkileri zayıflamaya başladığı bir dönemde ABD'de, Stephen Crane, Frank Norris ve Jack London, Doğalcı anlayışla yapıtlar verdiler. Theodore Dreiser, ABD'de Doğalcılık'ı doruğa ulaştırdı. Son Doğalcı yapıtlar, James T. Farrell'ın "Studs Lonigan" (1932–35) başlıklı üç­lemesi oldu.
Türkiye'ye Doğalcılık, deneye dayalı bilim­lerin ateşli savunucusu Beşir Fuad tarafından tanıtıldı. Kendisi roman ya da öykü yazma­makla birlikte, bazı yapıtlarında Doğalcı este­tiğin temel ilke ve yöntemlerini savunarak dönemin romancı ve öykücülerini etkiledi. Türk edebiyatının ilk Doğalcı romanını 1891'de Ahmed Midhat Efendi yazdı: "Müşahedat" (Gözlemler). Ama bu yazar, kitabı­nın önsözünde, Zola ve arkadaşlarını, toplu­mun ve insanlığın en iğrenç, en kötü yanlarını yansıttıkları için eleştirmiş, gerçeğin eksiksiz olarak gösterilebilmesi için iyilik ve güzelliğin de anlatılması gerektiğini savunmuştur. Bu akımın Türkiye'deki ilk önemli temsilcisi ise Hüseyin Rahmi Gürpınar oldu. Yazar, "Mürebbiye (1899) adlı romanında, kahramanlardan biri­nin ağzından Doğalcılık'ın ne olduğunu anlat­tı. "Ben Deli miyim?" (1925) adlı romanı müs­tehcen bulunarak dava açılan Hüseyin Rah­mi, duruşmada yapıtını savunurken "gerçek öykücülük, tüm bilimleri, fenleri kapsayan, her kötülüğü, her hastalığı, her gizli fesadı, yarayı aydınlığa çıkaran yüce bir güçtür" de­miştir.

9.Yüzyılın ikinci yarısında ( 1870′li yıllarda ) ortaya çıkmış bir edebi akımdır. Realizme tepki olarak doğmamış; tersine, realizmi daha da ileri götürmüştür. Realizm ve Naturalizmin ortak yönleri (benzerlikleri) vardır. Realizmin anket ve gözlem yöntemine naturalizm deneyi de eklemiş, toplumu ve doğayı laboratuvardaki gibi algılamıştır. Naturalizmin doğuşunda Hippolyte Taine’nİn determinizm ( gerekircilik : aynı nedenler, aynı ko­şullar altında, aynı sonuçları verir ), Claude Bernard’ın deneysel uygulama, Darwin’in evrim ve soyaçekim düşünceleri etkili olmuştur. Naturalizmin ilkelerini Emile Zola, “Deneysel Roman” adlı kitabında açıklamıştır. Natüralizmin Özellikleri:
1. insan kişiliğini, insanın duygu, düşünce ve eylemlerini kalıtım ve çevrenin ürünü olarak açıkla­mışlardır. İnsandaki asıl belirleyicinin de, insanın kendi iradesinin değil; içinde yaşadığı toplumsal çevre ve soyaçekim özellikleri olduğunu düşün­müşlerdir.
2. Naturalizmde yazar yalnızca bir gözlemcidir. Olayların, insanların olumlu ya da olumsuz yanlarını övmek ya da kınamak durumunda değildir. Naturalist yazar, bu olay ya da kişiler için yalnızca bir tutanakçı konumundadır.
3. Realistlerin, sanat için sanat” anlayışlarına karşın naturalistler, ” toplum için sanat” anlayı­şına sahiptirler. Yapıtlarına kahraman olarak toplum dışına itilmiş sarhoş, hırsız, ****** gibi tiplerin ya­nında yoksul işçi ve köylüleri seçmişlerdir.
4. Naturalist yapıtlarda olaylar, yazar tarafından yönlendirilmez. Doğal bir seyir izler. Kişiler, ait oldukları toplumsal grubun diye konuştururlar. Dil, doğal ve yalındır. Hatta zaman zaman argoya ka­çan söyleyişler vardır.
5. Realist yapıtlarda zaman zaman uzak ülke­lerdeki yaşam ve insanlar, geniş zamanların anlatı­mı vardır. Naturalist yazarlar, yapıtlarında kendi toplumla­rının gerçeklerini ve içinde bulundukları zamanlan anlatmışlardır.
6. Tiyatroda dekor, kostüm gibi öğeler ayrıntılı bir biçimde verilerek, çevrenin insana etkileri vur­gulanmaya çalışılır.
7. Naturalizmde öykü, roman ve tiyatro gibi türler gelişmiştir.
Natüralizmin Türk Edebiyatındaki Temsilcileri:
Selahattin Enis…………………………. roman
Nâbizâde Nazım……………………… roman
Hüseyin Rahmi Gürpınar…………. roman, öykü
Natüralizmin Önemli Sanatçıları:
Goncourt Kardeşler:
Edmon veJules………………………… roman
John Steinbeck………………………… roman, öykü
Emile Zola………………………………… roman
Alphonse Daudet……………………… roman, öykü
Guyde Maupassant…………………… öykü, roman
Henriklbsen……………………………… tiyatro


Kaynak